Ομως στα Λαγκάδια Αρκαδίας στα τριώροφα και τετράωροφα πέτρινα σπίτια με τα ξύλινα μεσοδόκια, μετεωρίζεται η αρχιτεκτονική σε δυσθεώρητα ύψη..."

Αρχές της άνοιξης έφευγε το μπουλούκι με τους μαστόρους της πέτρας από τα ορεινά χωριά της Αρκαδίας ή της Ηπείρου και τέλος φθινοπώρου γυρνούσε. Θα μιλήσουμε για τους μαστόρους της πέτρας αυτούς που έφτιαξαν τον κτιστό κόσμο δίπλα στον Ακτιστο. Επαληθεύοντας έτσι με τρόπο στέρεο την ένωση κτιστού και Ακτιστού κόσμου.

Αφησαν ανεξίτηλα σημάδια της τέχνης τους. Παντού διάσπαρτα σε όλη τη χώρα. Σχολεία, εκκλησιές αρχοντικά, κρήνες, κάστρα και πολιτείες, κωδωνοστάσια αποτελούν ένα παιχνίδισμα της δαιμόνιας τέχνης τους.

Τζαμιά και παλάτια για τους μπέηδες και τους αγάδες στην τουρκοκρατία. Μύλοι, φούρνοι, πέτρινα βαθιά πηγάδια, πύργοι και υδραγωγεία, μονότοξα και πολύτοξα γιοφύρια που αφήνουν μέχρι σήμερα τον θεατή ενεό. Με την ομορφιά και το κάλλος. Οι τεχνίτες φίλοι του θεού όπως τους αποκαλούσαν οι Τούρκοι.

Η χέρσα και άγονη γη τους τους έκανε αυτούς τους ορεσίβιους, ευφυείς, τολμηρούς, επινοητικούς και δραστήριους. Δούλευαν ήλιο με ήλιο. Με εξαντλητική κούραση. Ξερακιανοί, ηλιοκαμένοι, αδύνατοι, σπαθάτοι. Συγκροτημένοι με ακονισμένο μυαλό στην ανέχεια και την ανάγκη. Δούλευαν με τα υλικά του κάθε τόπου, τελείως αγράμματοι χωρίς την παραμικρή μηχανική γνώση.

Ομως στα λαγκάδια Αρκαδίας στα τριώροφα και τετράωροφα πέτρινα σπίτια με τα ξύλινα μεσοδόκια, μετεωρίζεται η αρχιτεκτονική σε δυσθεώρητα ύψη. Ο αρχιτέκτονας ήταν ο πρωτομάστορας. Στη λαϊκή αρχιτεκτονική που αναζήτησε την χρηστικότητα και συναντώντας και την ομορφιά έγινε έργο τέχνης και ενώθηκε με το αιώνιο. Τα κτίσματα τους μαρτυρούν την γνώση και την πείρα αυτών των στοχαστικών καλλιτεχνών.

Επαληθεύουν την πίστη, την αγάπη και την αφοσίωση για την τέχνη τους. Εργα ταπεινά και μεγαλόπρεπα που αξιώθηκαν να γίνουν μύθος και τραγούδι. Οι αρετές τους έδιναν το αίσθημα του μέτρου και αν ο χρόνος έσβησε την μνήμη τους, έμειναν ωστόσο τα έργα τους. Για μήνες, είπαμε, δούλευαν κάθε καινούργιο χρόνο για τις ανάγκες του βίου.

Στην καλύβα το βράδυ δίπλα στη φωτιά που έκαιγε και τους καπνούς, στο τσίπουρο και στα χωρατά, οι βαριές μυρωδιές των αρβυλών, ανεβαίνοντας εμοιαζαν θυμίαμα. Δοσμένα τα βήματα στην βαριά μυρωδιά τους, δοσμένα τα χέρια στη φύση και στον ανθό της πέτρας .

Τι κοιτάς τόση ώρα; ρωτάω ένα πετρά που μου έκτιζε κάτι. Να μου μιλήσει η πέτρα, να μου πει τι θέλει, να μου ζητήσει. Ετσι μου απάντησε και έμεινα άφωνος. Εριχνε μια ματιά στο σωρό, έπιανε την σωστή πέτρα, την πελεκούσε αργά, κοίταζε εκεί που θα την τοποθετούσε και έπιανε την επόμενη. Ποτέ δε δοκίμαζε την τοποθέτηση. Είχε την γεωμετρία στο μάτι. Δούλευε αργά γιατί η πέτρα είναι ταυτισμένη με την βραδύτητα και την αιωνιότητα. Ενα λάθος χτύπημα μπορεί να σήμαινε ένα επιπλέον μεροκάματο .Ιερουργία. Σιωπηλός, συγκεντρωμένος, αναπόσπαστος . Κάτι ιερό συνετελείτο. Το χέρι ακολουθούσε, επροηγείτο η πέτρα,η φύση.

Αυτή οδηγούσε. Απόλυτη ενσωμάτωση στην φύση απόλυτη υποταγή στην πέτρα και τα υλικά. Η χειρωναξία του πετρά ενέχει και είναι πνευματικότητα. Οποιος δεν το γνωρίζει αυτό είναι αδαής. Μια μουσική που πάγωσε στο χρόνο είναι η λαϊκή αρχιτεκτονική.

Και αυτή η συνεύρεση και η παρατήρηση του τεχνίτη της πέτρας να εργάζεται,ήταν για μένα μια σπουδή στην βραδύτητα και μια σπονδή στο αιώνιο.

(Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Χανιώτικα Νέα", 22 Αυγούστου 2019)