Τα «αερόστρατα» και άλλα αποκριάτικα έθιμα της Μαντινείας

Τα «αερόστρατα» και άλλα αποκριάτικα έθιμα της Μαντινείας

Φεβρουάριος 25, 2017 - 11:00
0 σχόλια

Θυμάμαι πως, στη μία γωνιά του τζακιού ήταν η θέση του πατέρα. Η άλλη θέση της γιαγιάς Ζωής κι ανάμεσα, όλα τα παιδιά και η θεία Δήμητρα, αδελφή της Μάνας, ανάκατα, και η Μάνα μου πάντοτε όρθια, ανήσυχη κι έτοιμη να μεριμνήσει για το κάθε τι. Εκέι στο τζάκι, με τη φωτιά ζωντανή και αναγκαία, ακούγαμε, ρωτούσαμε, πλάθαμε τα δικά μας όνειρα, τις δικές μας βαθύτερες σκέψεις, οράματα, όνειρα, επιθυμίες!

Όλες οι γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα, Παναγίας και λοιπές, έβρισκαν όλο το χωριό των πενήντα σπιτιών -κάπου 450 άτομα- να τις περιμένει με λαχτάρα και την ανάλογη προετοιμασία. Όλες είχαν τα δικά τους χαρακτηριστικά και ιδιώματα...

Σήμερα η μνήμη με πήγε στης Αποκριάς τη θύμηση, όπου οι χαρές και τα τραγούδια, οι πανηγυρισμοί, ο ερχομός του θεού Διονύσου, του θεάτρου, της χαράς και των αισθήσεων, κάπως σε αποσπούν από τις ψυχρές του νου δαγκάνες που σε προσγειώνουν στη σκληρή πραγματικότητα...

Σχεδόν όλες οι οικογένειες του χωριού μας προσπαθούσαν να έχουν θρέψει έναν χοίρο ενός έτους, προκειμένου τις χαρές του Αποκριάτικου εθίμου του ελληνικού χωριού, με το ανάλογο κρασί, τον προχριστιανικό θεό της Αμπέλου, του κρασιού, των Διονυσιακών πανηγύρεων με μάσκες, αστεία χορούς, να τιμήσουν τον Διόνυσο. Για να εορτάσουν έπρεπε από καιρό να μεριμνήσουν για τ' αμπέλι τους που και κόπο πολύ και φροντίδα απαιτούσε αλλά και χρήματα πολλά. Και ακόμη, του χοίρου - του γουρουνιού- την αγορά και φροντίδα. Ο πατέρας είχε κτήματα αρκετά για όλους τους καρπούς και εργαζόταν σκληρά, τουλάχιστον 15-16 ώρες την ημέρα... Και για να χαρεί η οικογένειά του την Αποκριά, αγόραζε το γουρουνάκι, μικρό, λίγες ημέρες μετά τη λήξη των εορτών, για την επόμενη, ερχόμενη Αποκριά...

Ο χοίρος μέσα στον χρόνο των περίπου 12 μηνών έφθανε, χωρίς εντόσθια και κεφάλι, από 100 έως 120 οκάδες κρέας. Ήταν για την οικογένεια πραγματικά μια ώρα άνετης κρασοκατάνυξης. Παράλληλα, η οικογένεια αποθεματοποιούσε και τρόφιμα για τις ημέρες που θα ερχόντουσαν, με παστό κρέας, λίπος στις στάμνες, τσιγαρίδες. Λίπος, λίγδα, που την λέγαμε, μια τροφή χορταστική, φθηνή και πολύτιμη για πλείστες ώρες.

Όπως στην αρχαία θρησκεία, στις γιορτές, κάμνοντας θυσία στους θεούς τούς έστελναν την τσίκνα, την οσμή των ψηνόμενων αμνών, χοίρων και ταύρων... αμοιβή των θεών, εχαίροντο τα ψημένα κρέατα και γλεντούσαν ικανοποιημένοι, πως, απέναντι ανθρώπων και θεών έντιμοι ήσαν... Έτσι γινόταν και με εμάς: άναβαν φωτιά να βράσει το νερό και μ' αυτό αφαιρούσαν όλο το τρίχωμα του χοίρου. Έψηναν τον πρώτο μεζέ και τσούγκριζαν τα ποτήρια ρίχνοντας στη γη λίγες σταγόνες θυσίας στη Γη-Μάνα!

Η σφαγή του χοίρου ήταν ιεροτελεστία με πρόγραμμα - σχέδιο - προετοιμασία, γιατί ο χοίρος, στην οργή του, είναι επικίνδυνος, δεν παίζει... Έφθαναν προσκεκλημένοι δυο-τρεις χεροδύναμοι γείτονες και όλοι μαζί, αφού τα μαχαίρια ακόνιζαν, έβγαζαν στην αυλή τον χοίρο για να μην υπάρχουν άλλα ζώα. Εκεί τού έριχναν τροφή για να ξεθαρρέψει κι όπως αυτός πήγαινε για την τροφή, ο πιο δυνατός και σβέλτος έσκυβε και του έπιανε το μπροστινό πόδι, της απέναντι πλευράς. Όχι εκείνο προς την πλευρά του ανδρός αλλά το άλλο. Αποτέλεσμα αυτής της λαβής, ήταν ο ορμητικό; και άγριος χοίρος να ανατραπεί από τη θέση του ποδιού που αρπάχτηκε από τον άντρα, με αποτέλεσμα να γκρεμιστεί, θα έλεγα, στη γη, αφήνοντας ακάλυπτη τη μια πλευρά, όπου ο νέος, με τον όγκο του και το πόδι, του πίεζε το στήθος. Οι άλλοι τον άρπαζαν από τα πόδια και εκείνος με το μαχαίρι τού έπαιρνε σε χρόνο μηδέν την ύπαρξή του!..

Η πρώτη εντύπωση για το παιδί είναι, θα έλεγα, ένας συγκλονισμός. Γι' αυτό μόνο αγόρια 10-12 ετών και ένω, άφηναν να συμμετέχουν, προκειμένου να εξοικειωθούν στη σκληρή πραγματικότητα της ζωής!..

Οι συντροφιές περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι με άλλα ρούχα και μάσκες-προσωπεία, τραγούδια, αστεία, και λόγια και υπονοούμενα Διονυσιακά και χορούς αλλά και πέταγμα αερόστατων.

Το χωριό μας, ο Αγιο-Κωνσταντίνος, το κοινώς Ματζαγρά, ειδικά είχε μια ομάδα νέων 20-30 ετών οι οποίοι ήσαν πράγματι νέοι με έξυπνο και ανήσυχο αλλά και μιμητικό πνεύμα προς τον Φαέθοντα ή Δαίδαλο. Έπαιρναν ένα στεφάνι από ένα παλιό, ξύλινο βαρέλι-βουτσί, που παλαιότερα χρησιμοποιούσαν για δοχείο κρασιού -ένα μικρό βαγενάκι το οποίο έχει απ' έξω στεφάνια μεταλλικά τενεκεδένια κάπως χοντρά- και έκαναν με σύρμα έναν σταυρό στο κέντρο του οποίου δέναν καλά ένα μεγάλο στουπί-πατσαβούρα, ποτισμένη στο πετρέλαιο. Αρχίζοντας από το στεφάνι με ατσάλινα σύρματα έκαναν τον σκελετό ενός στρογγυλού μπαλονιού. Ολόκληρο το πλέγμα το 'ντυναν απ' έξω με κόλλες χαρτιού δυνατού που δεν σχίζεται εύκολα από την πίεση που αργότερα θα δοκιμάσει...

Όταν το μπαλόνι με τον συρμάτινο σκελετό και το άνοιγμα -από κάτω- ήταν έτοιμο, το παίρναν οι μάγκες και ανέβαιναν στο τελευταίο μπαλκονάκι του κωδωνοστασίου της εκκλησίας του χωριού μας. Εκεί έδεναν την εμποτισμένη με πετρέλαιο πατσαβούρα, πήγαιναν προς το βόρειο μέρος, όρθωναν προς τα έξω και άνω το μπαλόνι και έβαζαν φωτιά στο μέσο του συρμάτινου σταυρού όπου τα πανιά ή η πατσαβούρα ποτισμένη με πετρέλαιο και οι καπνοί με τον αέρα τραβούσαν, έσπρωχναν το μπαλόνι προς τα ύψη. Το θέαμα ήταν πραγματικά πρωτότυπο. Για την εποχή, θεαματικό... δίνοντας μιαν άλλη νότα στης εορτής το νόημα.

Το ονόμαζαν οι, μάλλον του Δημοτικού ή μέρους αυτού, νέοι κατασκευαστές Αερόστρατο και όχι Αερόστατο. Και ερωτάται ο φιλόλογος: Αερόστατο= αυτό που στέκεται στον αέρα και Αερόστρατο= αυτό που περπατά - κινείται στον αέρα. Ποιο είναι το σωστό; Νομίζω, πως το δεύτερο αποδίδει κάλλιον του πρώτου, όπως το αεροπλάνο είναι αυτό που κινείται-πλανάται στον αέρα καίτοι έχει συγκεκριμένη στράτα. Έτσι και το αερόστατο. Έχει τη στράτα που ο άνεμος θα του ορίσει.

Όλη η τελετουργική διαδικασία των Απόκρεω -της Αποκριάς- παρέμεινε στης μνήμης μου τις σελίδες ένα μαζικό συγγενικό όλων των χωριανών της Φυλής για τους Αρχαίους, ένα χαρούμενο συναπάντημα το οποίο σήμερα τίποτε δεν το θυμίζει. Οι γείτονες, αποκομμένοι, εσωστρεφείς... ζουν την ιδιαιτερότητά του ο καθένας, μάλλον κρυπτόμενος... παρά χαρούμενος, ανέμελα ελεύθερος, ευτυχής μέσα στων ανανήσεων τον χορό... Κρυπτόμενος καταμετρά τα κλεμμένα και άδικα σχεδιάζοντας ή για κρύπτες ψάχνει! Η ευτυχία παρέα κάνει με της καλοσύνης και της απλότητας τα παιδιά στου συναισθήματος την περιοχή!

Ουκ εν τω πολλώ το ευ!

Η χαρά, η ανέμελη, η απρόσμενη είναι μια προσωρινή ευτυχία που τόσο απαραίτητη είναι για τους ομαλούς χαρακτήρες, τις ανθρώπινες ψυχές. Η ευτυχία που νιώθει το παιδί βλέποντας τον αετό να ανεβαίνει ή το αερόστατο να υψώνεται πίσω από το απέναντι βουνό, σ' αφήνει ικανοποιημένο και οραματιζόμενο δημιουργό. Έτσι μεγαλώνεις με το όραμα προς το μέλλον, ψάχνοντας τον τρόπο της προόδου και ανόδου. Αγωνίζεσαι να βρεις τον Δαιδαλικό μύθο και να τον αντιγράψεις οραματιζόμενος:!

(Του Πολύβιου Μαργιά, «Αποκριά στη Μαντινεία», αντιγραφή από τα «Χρονικά Τρίπολης», Τεύχος 2ο, Χειμώνας 2016-2017, σ. 31, στη Φωτογραφία, ετοιμασία για γλέντι στη Μαντινεία, 1960, αρχείο Ηλία Κοτσόβολου)

Ειδήσεις: 

Προσθήκη νέου σχολίου

Το ArcadiaPortal.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά, συκοφαντικά σχόλια και διαφημίσεις. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.