Η ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΙΑΡΚΩΣ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ:  Διαχρονικά το έγκλημα της παραοικονομίας (εφεξής ΠαρΟικ) και το (μέχρι νεωτέρας) Όνειρο Θερινής Νυκτός (κατά William Shakespeare) που είναι η εξουδετέρωση της ΠαρΟικ, βρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Η δεοντολογική, ουμανιστική, χριστιανική, διακαιική και δημοκρατική απαίτηση για την πάταξη ή έστω για την εξουδετέρωση της ΠαρΟικ σε κάποιο λογικό βαθμό, είναι κοινός τόπος αναφοράς σε όλα τα προγράμματα των κομμάτων. Αποτελεί πάγια, στερεότυπη, τυποποιημένη και κλισέ εξαγγελία δράσης για τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Συζητείται συχνά στη Βουλή. Στην ΠαρΟικ επικεντρώνεται πλειστάκις η ειδησεογραφία και η σκανδαλοθηρία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Στην ΠαρΟικ αφιερώνονται πολλές συζητήσεις στα talk show των media, συνήθως συνοδευόμενα από  διαξιφισμούς και αντιπαραθέσεις. Η ΠαρΟικ και τα συμπαρομαρτούντα είναι λίαν αγαπητά θέματα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Η αντιμετώπιση του φαινομένου εμπεριέχεται στις Δανειακές Συμβάσεις της χώρας, στα συνοδευτικά Μνημόνια, στα Μεσοπρόθεσμα Πλαίσια Δημοσιονομικής Στρατηγικής, στους Εφαρμοστικούς Νόμους και στην εκάστοτε προτεινόμενη Λίστα των Μεταρρυθμίσεων. Η αύξηση των εισροών των Δημοσίων Εσόδων από την εξουδετέρωση της ΠαρΟικ, αποτελεί μια αισιόδοξη στοχαστική πρόβλεψη και μια ελπιδοφόρα πιθανοτική εκτίμηση στην κατάρτιση των ετήσιων Π/Υ του κράτους.

ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΗΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠαρΟικ συνιστά νευραλγική παράμετρο των ζητημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση της Ανθρωπιστικής Κρίσης, στην αύξηση του ΑΕΠ, στην Εξυπηρέτηση (βιωσιμότητα) του Χρέους, στο Αξιόχρεο της χώρας, στον Κίνδυνο Χώρας (υπό τη Δαμόκλειο Σπάθη του Grexit και των Πιστωτικών Γεγονότων), στην άρση των Δημοσιονομικών Ελλειμμάτων, στην αντιμετώπιση του Χρηματοδοτικού και του Δημοσιονομικού Κενού, στη δυνατότητα επίτευξης Δημοσιονομικών και Πρωτογενών Πλεονασμάτων, στην επίτευξη πλεονασματικού Π/Υ υπό την αιρεσιμότητα του Δημοσιονομικού Συμφώνου της Ευρωπεριοχής, στην αύξηση του μεγέθους του Εθνικού Σκέλους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, στη δίκαιη κατανομή και διανομή των πόρων, στις σωστές μεταβιβαστικές πληρωμές, στην ορθή κοινωνική πολιτική, κ.λπ. Δηλαδή στην εξουδετέρωση όλων των δυσμενών επιπτώσεων που επιφέρει η ΠαρΟικ σε μακροοικονομικό επίπεδο συμπεριλαμβανομένων των παρακολουθημάτων στο μικρο-επίπεδο των φορολογουμένων, των εργαζομένων, των επιχειρήσεων και γενικότερα της ανταγωνιστικότητας, της συνοχής και της «αξιοπρέπειας» της χώρας.

ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΠΟΛΛΟΙ ΔΕ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ: Σε κάθε Προγραμματική Περίοδο συγκροτείται ο 7ετής Π/Υ (Δημοσιονομικές Προοπτικές) της ΕΕ όπου κάθε κράτος συμμετέχει με βάση το ΑΕΠ. Μειωμένο (πλασματικό) ΑΕΠ λόγω της ΠαρΟικ, οδηγεί σε μειωμένη συνεισφορά της χώρας σε βάρος των άλλων χωρών με μεγαλύτερο (λιγότερο virtual reality) ΑΕΠ. Επίσης, οι χρηματοδοτήσεις και οι συγχρηματοδοτήσεις οι οποίες γίνονται μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής μεταστοιχειωμένες σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα (ΜΟΠ, Α΄,Β΄ και Γ΄ΚΠΣ, ΕΣΠΑ 2007-2013, ΕΣΠΑ 2014-2020), κατανέμονται με βάση το ΑΕΠ των χωρών. Μειωμένο (εικονικό) ΑΕΠ λόγω ΠαρΟικ, οδηγεί σε μεγαλύτερες εισροές ευρωπαϊκών πόρων ενώ επιβαρύνει περισσότερο τις χώρες με μικρότερη ΠαρΟικ (άρα μεγαλύτερο πραγματικό ΑΕΠ). Αυτός είναι ο λόγος που η Κομισιόν ζητά κατά περιόδους από τα κράτη μέλη να αναθεωρούν το ΑΕΠ με αναδρομική τροποποίηση των μακροοικονομικών μεγεθών.

Η ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ: Πρόκειται για ένα καυτό ζήτημα που απασχολεί όλες τις χώρες του κόσμου σε βαθμό που συναρτάται με το επίπεδο ανάπτυξης εκάστης. Βρίσκεται στην ατζέντα των fora και των διασκέψεων όλων των Διεθνών Οργανισμών και της ΕΕ καθώς και της Ευρωπεριοχής.

Η ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ: Η διερεύνηση και η αντιμετώπιση της ΠαρΟικ  αποτελούν αντικείμενο της Πολιτικής, της Οικονομικής και της Διοικητικής Επιστήμης. Υπάρχει επί τούτου εκτεταμένη  Ελληνική και Διεθνής Βιβλιογραφία. Εξειδικευμένος κλάδος είναι η καταγραφή, η μέτρηση και η συγκριτική αξιολόγηση ανά χώρα του μεγέθους της ΠαρΟικ. Οι αξιολογήσεις διενεργούνται, μέσω οικονομετρικών αναλύσεων, από τους ελληνικούς και τους διεθνείς φορείς, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα καθώς και από τα Πανεπιστήμια, τα Ερευνητικά Κέντρα, τα Think Tank και τις Εταιρείες Συμβούλων. Το μέγεθος της ΠαρΟικ αποτελεί πρωταγωνιστική παράμετρο των Ειδικών Μελετών που εξετάζουν τον Κίνδυνο Χώρας, την Προσέλκυση Επενδύσεων, την Ανταγωνιστικότητα, τη Βιωσιμότητα των Επενδυτικών Σχεδίων, την Κοινωνική Συνοχή, τη Σύγκλιση, κ.ο.κ.

ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΕΙΣ: Δεν πρέπει να συγχέει κανείς την έννοια της ΠαρΟικ με άλλες συναφείς και συντρέχουσες, πλην όμως διακριτές έννοιες, όπως είναι η Διαφθορά, η Φοροδιαφυγή, η Φοροαποφυγή, η Εισφοροδιαφυγή, η Εισφοροαποφυγή, το Οικονομικό Έγκλημα, η Αδήλωτη Εργασία, το Μαύρο Χρήμα, κ.λπ. Στην ουσία κάθε έννοια συγκροτεί ένα ειδικό θεματικό και διακριτό γνωστικό πεδίο. Τα γνωστικά πεδία αλληλοεπηρεάζονται, αλληλεπιδρούν και αλληλοτέμνονται. Θυμίζουν κάτι ως την τομή πολλών συνόλων από τα Μαθηματικά. Συνοπτικά και lato sensu, με τον όρο παραοικονομία εννοείται η μη επίσημη οικονομία η οποία δεν αποτυπώνεται στο ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) μιας χώρας. Αντίθετα, δηλαδή, με την επίσημη  οικονομία η οποία καταγράφεται στο ΑΕΠ. Πρόκειται για διαφεύγουσα και αποκρυπτόμενη οικονομική δραστηριότητα που δημιουργεί εισοδήματα τα οποία δεν εμφανίζονται στο μακροοικονομικό μέγεθος του ΑΕΠ. Υπενθυμίζεται ότι η άτυπη οικονομία, δηλαδή η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών για ιδία χρήση ή στο πλαίσιο εθελοντικής δράσης, δε συνιστά παραοικονομία. Επίσης πρέπει να διευκρινιστεί ότι στην παραοικονομία εντάσσονται νόμιμες (λ.χ. μη δηλωθέν εισόδημα από ιδιαίτερα μαθήματα ή παραγωγή που διανέμεται εκτός του μηχανισμού της αγοράς) καθώς και παράνομες και εγκληματικές δραστηριότητες (λαθρεμπόριο, πορνεία, σωματεμπορία, trafficking, παράνομος τζόγος, τοκογλυφία, ναρκωτικά, παραεμπόριο, κ.λπ.). Το μέγεθος της παραοικονομίας συνιστά ένα μέτρο αξιολόγησης του επιπέδου Ανάπτυξης του Ανθρώπινου και του Κοινωνικού Κεφαλαίου μιας χώρας όπως επίσης τη λυδία λίθο για την αποτίμηση της Κοινωνικής Δικαιοσύνης, της Ισονομίας, της Δημοκρατίας, της Ποιότητας του Πολιτικού, του Δικαιικού και του Διοικητικού Συστήματος, κ.ο.κ. Στην Αγγλική γλώσσα, η ΠαρΟικ εμφανίζεται συχνά με τον όρο Shadow Economy.  

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: 1. Στη Βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές Ελληνικές μελέτες. Όλες συγκλίνουν σε πολύ υψηλά ποσοστά ΠαρΟικ που κυμαίνονται σε ένα εύρος από το 23%ΑΕΠ έως το 37%ΑΕΠ κατά χρονική περίοδο αναφοράς 2. Σε παλαιότερη μελέτη του ΙΟΒΕ η μέση τιμή της παραοικονομίας στην Ελλάδα στο διάστημα 1960-2000 είναι 25,1%ΑΕΠ με max 36,67%ΑΕΠ (2000) και min 17,92%ΑΕΠ (1962) 3. Στη Διεθνή Βιβλιογραφία υπάρχουν ανάλογες μελέτες από διεθνείς και ευρωπαϊκούς φορείς (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Eurostat, κ.ο.κ.) στις οποίες επιδιώκεται η συγκριτική αξιολόγηση των χωρών ή/και των ομάδων χωρών ή/και των περιφερειακών συγκροτήσεων των χωρών. Και εδώ η Ελλάδα πρωταγωνιστεί. Εμφανίζεται διαχρονικά να έχει πολύ υψηλά ποσοστά παραοικονομίας. Για παράδειγμα:1994-1995 (29,6%ΑΕΠ), 1996-1997  (30,1%ΑΕΠ), 2001-2002 (28,5%ΑΕΠ), κ.ο.κ. 

ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ 2003-2013: Προκύπτουν από σχετική έρευνα του διακεκριμένου οικονομολόγου Friedrich Schneider (Johannes Kepler University, Linz, Austria) ο οποίος είναι γνωστός παγκοσμίως για τις έρευνες που έχει πραγματοποιήσει στα ζητήματα της ΠαρΟικ (συνεργαζόμενος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ΟΟΣΑ). Μετά από επεξεργασία των στοιχείων, διαπιστώνονται σε συντομία τα ακόλουθα:

(Α) 2003-2013, ΕΕ28 (με αναγωγή για τα αργότερα ενταγμένα κράτη): Α.1. Η μέση τιμή (μ.τ.) της ΠαρΟικ είναι 20,1% ΑΕΠ (ΕΕ28) με max 22,3% (2004) και min 15,8% (2012) Α.2. Κατά μ.τ. σε % του ΑΕΠ κάθε χώρας: Α.2.1. τη λιγότερη ΠαρΟικ εμφανίζουν το Λουξεμβούργο και η Αυστρία (9%) Α.2.2. τη μεγαλύτερη ΠαρΟικ έχουν η Βουλγαρία (33,2%) και η Ρουμανία (30,5%) Α.2.3. Η Γερμανία εμφανίζει ΠαρΟικ (14,6%) Α.2.4 Η Ελλάδα με μ.τ. 25,6% είναι το 10ο κράτος μέλος σε μέγεθος ΠαρΟικ με max 28,2% (2003)  και min 23,6% (2013).

(Β) 2003-2013, ΕΥΡΩΠΕΡΙΟΧΗ 19 (με αναγωγή για τα αργότερα ενταγμένα κράτη): Η μέση τιμή (μ.τ.) της ΠαρΟικ είναι 19,3% ΑΕΠ (των 19) με max 21,7% (2003) και min 15,1% (2012). Κατά μ.τ. σε % του ΑΕΠ κάθε χώρας, τη μεγαλύτερη ΠαρΟικ έχουν η Λιθουανία (29,9%) και η Εσθονία (29,4%). Η Ελλάδα με μ.τ. 25,6% είναι το 6ο κράτος μέλος σε μέγεθος ΠαρΟικ στην Ευρωπεριοχή και η Γερμανία το 14ο. Τα αριστεία της μικρότερη ΠαρΟικ διατηρούν το Λουξεμβούργο και η Αυστρία.

(Γ) 2003-2013, PIIGS (Portugal, Italy, Ireland, Greece, Spain): Η Ελλάδα είναι το 1ο κράτος μέλος σε μέγεθος ΠαρΟικ στο χώρο των PIIGS.

Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Α. Λαμβάνοντας υπόψη τις αναθεωρημένες τιμές του ΑΕΠ για την περίοδο 2003-2013 που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ και το αντίστοιχο κατ΄ ετος μέγεθος της ΠαρΟικ, τότε: 1. Η συσσωρευμένη ΠαρΟικ των 11 ετών φτάνει στο ιλιγγιώδες ποσό των 590,7 δις € 2. Η μ.τ. της ΠαρΟικ είναι 53,7 δις € με max 59,4 δις. € το 2009 και min 43,0 δις € το 2013 Β. Αν θεωρήσουμε ότι η ΠαρΟικ στην Ελλάδα ήταν περίπου 20%ΑΕΠ, δηλαδή πλησίαζε τη μ.τ. της ΕΕ, τότε: Η συσσωρευμένη ΠαρΟικ θα ήταν 462,2 δις € με μ.τ. 42,0 δις € κατ΄έτος.

ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ: 1. Να γιατί στον τίτλο χρησιμοποιούμε τη slang έκφραση waw που είπε ο Υπουργός Οικονομικών κ.Γ.Βαρουφάκης στον Πρόεδρο του Eurogroup κ. Jeroen Dijsselbloem  2. Οι δυο καθ΄ ύλην αρμόδιοι Υπουργοί της σημερινής κυβέρνησης (όπως και όλοι οι άλλοι συναρμόδιοι) οι οποίοι θα πρέπει τιθασεύσουν τη «χαίουσα πληγή» της ΠαρΟικ, οι κκ. Π.Νικολούδης (Υπουργός Επικρατείας με αρμοδιότητες που αφορούν στην «καταπολέμηση της διαφθοράς» και στη δίωξη του «οικονομικού εγκλήματος») και Δ.Μάρδας  (Αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών), σίγουρα έχουν να επιτελέσουν Τιτάνιο έργο 3. Όλοι όσοι διοίκησαν τον τόπο μέχρι χθες (ως αιρετοί και ως διορισμένοι/μετακλητοί), θα πρέπει κάποτε να απολογηθούν για την ολοσχερή αποτυχία τους η οποία οδήγησε την Ελλάδα σε μια «αποικία χρέους» όπως περιγράφει με επιτυχία ο Υπουργός Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιάς στο βιβλίο του «Ελλάδα αποικία χρέους» (2013).

Κωνσταντίνος Γαλιώτος
Πολ.Μηχ. Ε.Μ.Π., M.Sc. Περιφερειακή Πολιτική U.K.

Ο Κωνσταντίνος Γαλιώτος είναι Πολιτικός Μηχανικός του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (1976) και έχει Master of Science από το Πανεπιστήμιο του Birmingham, U.K. (1979). Είναι έφεδρος ανθυπολοχαγός του Όπλου του Μηχανικού με ειδική εκπαίδευση στη Σχολή Πολέμου. Έχει διατελέσει Σύμβουλος του Υπουργείου Ανάπτυξης (2 φορές), του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, της Γ.Γ. της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, του Οργανισμού Προώθησης Εξαγωγών, Επιστημονικός Συνεργάτης του Δήμου Τρίπολης και σήμερα είναι Ειδικός Σύμβουλος Περιφερειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Ως ειδικός εμπειρογνώμονας του Υπουργείου Εξωτερικών, συμμετείχε σε διμερείς ναυτιλιακές συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Κίνας στο Πεκίνο και στη Σαγκάη (1996). Έχει εκπονήσει μελέτες, έρευνες, καταγραφές, πραγματογνωμοσύνες και άλλες συναφείς επιστημονικές εργασίες σε πολλά πεδία εξειδίκευσης: 1. Επιστήμη Πολιτικού (μελέτες, επιβλέψεις) 2. Σεισμομηχανική, Εδαφομηχανική, Έλεγχος Ποιότητας, Θεμελιώσεις 3. Περιβάλλοντος και Ενεργείας (Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις, Διαχείριση Αποβλήτων, Ανακύκληση, ΑΠΕ) 4. Ευρωπαϊκών Πολιτικών και Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων 5. Περιφερειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης (Στρατηγικός Σχεδιασμός, Επιχειρησιακός Προγραμματισμός, Ειδικά Αναπτυξιακά Σχέδια) 6. Οικονομοτεχνικές Μελέτες, SWOT και PEST αναλύσεις, Μελέτες Δημοσιότητας, Μελέτες Διοίκησης και Οργάνωσης ΟΤΑ, Επιχειρηματικά και Επιχειρησιακά Σχέδια για επενδύσεις, Στατιστικές Έρευνες, Μελέτες Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Μελέτες Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής, Ποντοπόρου Εμπορικής Ναυτιλίας, Λιμενικών Υποδομών, Μεταφορών, Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, Πολιτισμού και Τουρισμού 7. Αξιολόγηση και Επιλογή Προσωπικού για ΔΕΚΟ, Τράπεζες και Μεγάλες Ελληνικές και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις. Έχει πραγματοποιήσει ομιλίες και εισηγήσεις σε fora, ΜΜΕ, ημερίδες και σεμινάρια και έχει δημοσιεύσει άρθρα με ποικίλη θεματολογία. Έχει συγγραφική δράση με πολυάριθμες Μονογραφίες για εξειδικευμένα θέματα, Ενημερωτικά Δελτία και Ειδικές Εκδόσεις.