“Έτσι ξαφνικά;”. Έχει οπωσδήποτε να κάνει με την ιδιάζουσα προεδρική ιδιοσυγκρασία αλλά υπήρξε και προϊστορία. Μόνον που τα σημάδια της ρήξης περνούσαν απαρατήρητα καθώς όλη η προσοχή ήταν στραμμένη στον μυστακοφόρο ιέρακα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, στο τι είπε -τι υπονόησε- και τι έκανε.
Επί μήνες ο Τάκερ Κάρλσον, ο σχολιαστής του Fox News, του πιο «τραμπικού» καναλιού της Αμερικής, παρότρυνε τον Πρόεδρο να απαλλαγεί από τον Τζον Μπόλτον υποστηρίζοντας πως ήταν ανόητο να κρατάει στην ομάδα του έναν υψηλόβαθμο σύμβουλο που δεν έτρεφε τις ίδιες απόψεις μ’ αυτόν στα σοβαρά ζητήματα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Τόσο ο Κάρλσον όσο κι άλλοι κορυφαίοι του Ρεπουμπλικανικού στρατοπέδου, ανάμεσά τους και αρκετοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της κυβέρνησης, ψιθύριζαν κατά καιρούς στον Τραμπ ότι ο Μπόλτον όχι μόνον δεν ανήκε στην ομάδα του αλλά χρησιμοποιούσε συχνά και τα ΜΜΕ εναντίον του. Μπορεί ο Πρόεδρος να παρέβλεπε όλα τ’ άλλα, τα περί ταύτισης απόψεων δηλαδή και επάρκειας του πιστού συμβούλου του, αλλά στο τελευταίο δεν θα έκανε ποτέ το ίδιο. Όταν μπλέκουν τα ΜΜΕ στα πόδια του, εκνευρίζεται αφάνταστα.
Οι αταίριαστοι
Τραμπ και Μπόλτον συνδέονταν με μια ιδιαίτερη σχέση ιδεολογικής "αλληλοκάλυψης", απ’ την οποία πάντως δεν έλειπαν οι αντιφάσεις. Ως πιστός τηλεθεατής του Fox, ο Πρόεδρος παρακολουθούσε τακτικά τις τηλεοπτικές εμφανίσεις του Μπόλτον στα «παράθυρα» και τα πάνελ του καναλιού. Σ’ όσους ήταν επιφυλακτικοί με το «γεράκι» που τούς κουβάλησε στον Λευκό Οίκο, ο Πρόεδρος έλεγε ότι απολάμβανε την παρουσία του στις διαπραγματεύσεις διότι είχε ένα στυλ που τρομοκρατούσε τους αντιπάλους των ΗΠΑ, όπως το Ιράν. Κι αυτό ήταν αλήθεια. Ο Τραμπ γνώριζε καλά ποιος ήταν ο Μπόλτον όταν τον προσέλαβε ως σύμβουλό του τον Απρίλιο του 2018. Γνώριζε για τις μιλιταριστικές απόψεις του, για το ότι ήταν υπέρ ενός «προληπτικού» βομβαρδισμού της Βόρειας Κορέας και υπέρ της ανατροπής του καθεστώτος στο Ιράν. Ήταν φανερό ότι πολλές από αυτές τις θέσεις έρχονταν σε αντίθεση με τις προεκλογικές εξαγγελίες του Τραμπ περί «τερματισμού των πολέμων χωρίς τέλος». Το ερώτημα λοιπόν είναι, γιατί τον προσέλαβε; Κατά τους αναλυτές, επειδή απλώς του προσέφερε τη δυνατότητα να επιδεικνύει ένα πιο σκληρό πρόσωπο, να δείχνει ότι κατά την άσκηση των προεδρικών καθηκόντων του θα μπορούσε να μεταπειστεί όσον αφορά στη χρήση στρατιωτικής ισχύος κατά χωρών που αμφισβητούν την κυριαρχία των ΗΠΑ.
Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό η σχέση τους περνούσε κρίση. Ο Μπόλτον ήθελε να «ιδεολογικοποιήσει» την αμερικανική σκληροπυρηνική στάση στη διεθνή αρένα όταν ο Τραμπ ήθελε απλώς να τη χρησιμοποιήσει ως φόβητρο για να προσεγγίσει τους «ατίθασους» δυνητικούς συνομιλητές του. Ο Πρόεδρος εξακολουθούσε να πιστεύει ότι αυτό που θα μπορούσε να μεταπείσει τον Κιμ Γιονγκ Ουν να απενεργοποιήσει το πυρηνικό πρόγραμμά του, τους Ταλιμπάν να κλείσουν συμφωνία ειρήνης με την Ουάσιγκτον και την Τεχεράνη να υπογράψει μια νέα συμφωνία υπό τους αμερικανικούς όρους για τα πυρηνικά της, δεν ήταν κάτι άλλο από τη δύναμη της προσωπικότητάς του. Μ’ αυτό όμως διαφωνούσε ο Μπόλτον.
Έτσι, ο Τραμπ εξέφραζε δημόσια την πρόθεσή του να συναντήσει «άνευ όρων» τους Ιρανούς ηγέτες, τη στιγμή που ο Μπόλτον τους απειλούσε με ακόμη πιο σκληρές κυρώσεις. Ανάλογη «αναντιστοιχία» υπήρχε και στο θέμα των διαπραγματεύσεων με τους Ταλιμπάν καθώς ο Ρεπουμπλικανός Πρόεδρος προσπαθούσε να κλείσει το κεφάλαιο του πλέον μακροχρόνιου πολέμου στον οποίο έχουν εμπλακεί ποτέ οι ΗΠΑ. Τα αμερικανικά ΜΜΕ αναφέρθηκαν στις «συμβουλές» που, υποτίθεται, έδωσε ο Μπόλτον στον Τραμπ για το πώς θα χειριστεί τη συνάντηση με τους Ταλιμπάν στο Καμπ Ντέιβιντ, η οποία ως γνωστόν ακυρώθηκε προκαλώντας την έντονη αντίδραση των ισλαμιστών μαχητών.
Κατά την εκδοχή Τραμπ, ο ίδιος ήταν που έπεισε τον Μπόλτον για την ακύρωση της συνάντησης και τον τερματισμό των διαπραγματεύσεων κι όχι το αντίθετο, όπως ισχυριζόταν ο πρώην σύμβουλός του μιλώντας στα τηλεοπτικά παράθυρα. Γενικότερα ο Πρόεδρος είχε ενοχληθεί από τον τρόπο που ο Μπόλτον πρόβαλλε τον εαυτό του στα ΜΜΕ εκφράζοντας ανοιχτά διαφωνίες για το σύνολο σχεδόν της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης, από τις συνομιλίες με τη Βόρεια Κορέα μέχρι την ανάπτυξη χερσαίων δυνάμεων στη Συρία, αλλά και το ενδεχόμενο απευθείας διεξαγωγής συνομιλιών μεταξύ Τραμπ και Ιρανών αξιωματούχων. Οι παραπάνω αποκαλυπτικές πληροφορίες προέρχονται από το “Politico”, που επικαλείται πάνω από δέκα αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ αλλά και ανθρώπους που βρίσκονται στον κύκλο των στενών συνεργατών του.
Επιδερμική ανάγνωση
Εντύπωση πάντως προκαλεί ο επιδερμικός όσο και επιπόλαιος τρόπος με τον οποίο οι πολιτικοί αντίπαλοι του Προέδρου όσο και τα αντιπολιτευόμενα προς αυτόν ΜΜΕ «αποκωδικοποίησαν» την απομάκρυνση Μπόλτον. Για τον γερουσιαστή Μπομπ Μενέντεζ, επικεφαλή των Δημοκρατικών στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, η καρατόμηση του σκληροπυρηνικού συμβούλου ήταν απλώς μια ακόμη "ένδειξη του στυλ του Προέδρου, ο οποίος θέλει γύρω του ανθρώπους που να συμφωνούν δουλικά μαζί του». Αναλόγως, για τον Δημοκρατικό γερουσιαστή Μπεν Κάρντιν, μόνον εκείνοι που δίνουν συμβουλές αρεστές στον Τραμπ έχουν θέση στον Λευκό Οίκο. «Τίποτα σ' αυτήν την κυβέρνηση δεν μας σοκάρει πλέον. Ο κ. Μπόλτον ήταν ευθύς άνθρωπος, ξέρει τις περιστάσεις. Είμαι σίγουρος ότι είπε στον Πρόεδρο τι συνέβαινε. Και του Προέδρου ίσως δεν του άρεσε να το ακούει αυτό», εξήγησε ο γερουσιαστής. Παρομοίως, για το CNN, η απόλυση του Μπόλτον «ήταν απλώς το τελευταίο παράδειγμα της πλήρους και εντελώς τυχάρπαστης φύσης της προεδρίας Τραμπ». «Δεν υπάρχει ευρύτερη στρατηγική. Δεν υπάρχει σχέδιο. Υπάρχει μόνον ο Ντόναλντ Τραμπ, που σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί σ’ ένα ριάλιτι σόου το οποίο προβάλλεται κάθε πρωί», σχολίασε το κανάλι.
Όμως, για τους ψύχραιμους αναλυτές, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η έξοδος του Μπόλτον μεταφράζεται ως απτή ένδειξη για τον βαθμό εμπιστοσύνης που έχει αποκτήσει συν τοωχρόνω ο Τραμπ στην προσωπική του κρίση σε σχέση με τον χειρισμό κορυφαίων ζητημάτων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο Αμερικανός Πρόεδρος θεωρούσε πάντα τον εαυτό του ικανό διαπραγματευτή και την εντύπωση αυτή προσπαθεί τώρα να καλλιεργήσει και να προωθήσει η κυβέρνησή του. Ενορχηστρωτής της όλης προσπάθειας δεν είναι άλλος από τον μακροβιότερο προσωπικό σύμβουλό του- από διαφορετικά πόστα- σε θέματα εθνικής ασφάλειας, τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Σημειωτέον ότι ο Μπόλτον είναι ο τρίτος στη σειρά σύμβουλος εθνικής ασφαλείας που «αλλάζει» ο Τραμπ απ' την αρχή της θητείας του.
