ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ
"Η Κατοχή ήταν κάτι πρωτόγνωρο, βάρβαρο... Οι εξαναγκασμοί, οι εκτελέσεις. Τα πτώματα στους δρόμους... Από τις πρώτες εκδηλώσεις των ΕΠΟΝιτών τότε, ήταν να πάνε να βάλουν στεφάνια στις προτομές των ηρώων της Φιλικής Εταιρείας. Όταν ο λαός βρίσκεται σε κίνδυνο, ανατρέχει στο παρελθόν του, γιατί αυτό τον κάνει να συνδέεται με το σήμερα. Είναι η δύναμη που παίρνουμε από τους αγώνες του λαού μας, από τους χιλιάδες νεκρούς...".
Υπάρχει το αντάρτικο στα βουνά, ευρύτερα γνωστό, αλλά πρώτα (με εξαίρεση τα τραγικά γεγονότα στο Δοξάτο της Δράμας) εμφανίζεται η αντίσταση στην πρωτεύουσα. Το ντοκιμαντέρ των Ξενοφώντα Βαρδαρού, Γιάννη Ξύδα πιάνει το νήμα για να ξεδιπλώσει σχετικά άγνωστες πλευρές της αντιστασιακής δράσης στην Αθήνα, από τα συσσίτια της Εθνικής Αλληλεγγύης, τα χωνιά, τα συνθήματα των ΕΠΟΝιτών στις γειτονιές, τις μάχες του ΕΛΑΣ ενάντια στους Γερμανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους... Δεκατέσσερις "Παρτιζάνοι των Αθηνών", από τους επιζήσαντες που πρόλαβαν οι δύο νεαροί κινηματογραφιστές, μιλούν στον φακό: Είναι οι (με αλφαβητική σειρά) Δημήτρης Βαλιμίτης, Μαρία Βοσκοπούλου Κουβά, Στέλιος Ζαμάνος, Μάνος Ζαχαρίας, Γιώργος Κατιμερτζής, Κώστας Μαραγκουδάκης, Νίκος Μπαλάνος, Ζάχος Νικηφοράκης, Έλλη Νικολάου, Βαγγέλης Ντερμιτζόγλου, Γιώργος Παπαδημητρίου, Ζωή Πετροπούλου, Νίκος Σφακιανάκης, Ελένη Σαββατιανού.
Ανθρωποι που αγωνίστηκαν μέσα από τις γραμμές της Εθνικής Αλληλεγγύης, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και της ΟΠΛΑ ενάντια σε Ιταλούς και Γερμανούς, αλλά και ενάντια στους ντόπιους συνεργάτες τους. Σπάνιο αρχειακό υλικό συνοδεύει τις αφηγήσεις, που αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας της Αθήνας την περίοδο της Κατοχής έως την απελευθέρωση. Ξεχωριστή αίσθηση δίνει στην ερευνητική δουλειά η μουσική των drog-A-tek. Πλάνα της σύγχρονης Αθήνας δένουν με εικόνες από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, το Σκοπευτήριο της Καισαριανής...
Πεινασμένο παιδί σε δρόμο της Αθήνας το χειμώνα του 1941-42
Η 12η Οκτωβρίου 1944 ήταν μια μέρα ξέφρενης χαράς και ελπίδας. Οι στρατιώτες της Βέρμαχτ και των SS αποχωρούσαν από την πρωτεύουσα, έπειτα από σαράντα δύο μήνες που άλλαξαν δραματικά τη ζωή των Αθηναίων. Την επομένη, στο Νέο Φάληρο, ο ΕΛΑΣ δίνει τη μάχη της Ηλεκτρικής, διώχνοντας τα τελευταία τμήματα του γερμανικού στρατού που επιχειρούσαν να ανατινάξουν το εργοστάσιο ηλεκτρικού ρεύματος και να βυθίσουν την Αθήνα στο χάος και το σκοτάδι. "Η βασική διαχωριστική γραμμή", λέει ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης, "είναι ανάμεσα σε εκείνους που πολέμησαν και σε εκείνους που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, ανάμεσα σε εκείνους που συμπαρατάχθηκαν με τον φασισμό και σε εκείνους που τον αντιπάλεψαν. Το να κατανοήσουμε τις συνθήκες που οδήγησαν τους ανθρώπους να φερθούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο δεν σημαίνει ότι οι τρόποι αυτοί δεν είχαν διαφορές. Η υπεράσπιση της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου πάντα υπερέχει αξιακά". Αξίζει να επισημανθεί πως το 1942, όταν στην Αθήνα ξεσπά η πρώτη απεργία στην κατεχόμενη Ευρώπη (με πρωτοβουλία των "τριατατικών", των υπαλλήλων σε ταχυδρομεία - τηλεγραφεία - τηλεφωνεία, απεργία που γρήγορα επεκτείνεται σε ολόκληρο τον δημόσιο τομέα), στην υπόλοιπη Ελλάδα δεν υπήρχε ούτε ένας ένοπλος αντάρτης. Στην Αθήνα λοιπόν γίνονται οι πρώτες "ζυμώσεις" για αντιστασιακή δράση. Είχε προηγηθεί, τη νύχτα της 30ής προς την 31η Μαΐου 1941, το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη, από τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα, ενώ το μεσημέρι της 20ής Σεπτεμβρίου 1942 μια ομάδα της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ) ανατινάζει (στη γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος, ακριβώς απέναντι από το σημείο που δολοφονήθηκε ο Ζακ πριν λίγες μέρες) το κτήριο της Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργάνωσης (ΕΣΠΟ), οργάνωσης που στρατολογούσε "εθελοντές" για τη Γερμανία. Από τα συντρίμμια του κτηρίου ανασύρθηκαν νεκροί 29 μέλη της ΕΣΠΟ και 48 Γερμανοί αξιωματικοί, καθώς στο ίδιο κτήριο στεγάζονταν και υπηρεσίες των κατακτητών. "...στου πολέμου την αντάρα όλοι μας αδελφωμένοι, είμαστε φωτιά που λάμπει μες στη γη τη ρημαγμένη... κι απ’ της νιότης μας την φλόγα θε να λάμψουν όλα γύρω".
Οι αμέτρητοι νεκροί...
Από την ίδρυση του ΕΑΜ με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, τις παράνομες προκηρύξεις και τα συνθήματα της ΕΠΟΝ, μέχρι την απελευθέρωση της Αθήνας, οι "δεκατέσσερις" που αφηγούνται τις εμπειρίες τους στον φακό των "Παρτιζάνων της Αθήνας" συνθέτουν ένα μωσαϊκό προσωπικών αναμνήσεων και αγώνων, σκιαγραφούν απλά το πώς επέλεξαν να ξεπεράσουν την ηττοπάθεια, να συγκρουστούν με όσους συνεργάστηκαν με τον ναζισμό - φασισμό. Από την περίοδο της πείνας και της εξαθλίωσης, τον χειμώνα 1941-42, μέχρι τα συσσίτια των λαϊκών επιτροπών και της Εθνικής Αλληλεγγύης, τις μεγαλειώδεις πορείες ενάντια στην επιστράτευση, τις μάχες του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στις συνοικίες, οι προσωπικές ιστορίες «δένουν» με σπάνιο αρχειακό υλικό.
"Δεν πήραμε χρηματοδότηση από κάπου αλλά και δεν το επιδιώξαμε", λένε οι δημιουργοί της ταινίας. "Βασιστήκαμε στη βοήθεια φίλων και συντρόφων κι έτσι τελικά αποκτήσαμε μια πιο άμεση επαφή με τους ανθρώπους. Έχει σημασία ότι κάποιοι μάς εμπιστεύτηκαν... Οι Drog A Tek μάς έδωσαν τη μουσική τους, o Ανδρέας Γκόβας μάς έκανε τον ήχο, ο Χρήστος Πανάγος βοήθησε σε κάποιες συνεντεύξεις και η Σέβη Σαλαγιάννη μάς βοήθησε με πολλούς τρόπους... Πολύς κόσμος μάς στήριξε. Επίσης ήταν πολύ σημαντική η βοήθεια από τα κεντρικά γραφεία της ΠΕΑΕ - ΔΣΕ".
Το ντοκιμαντέρ "Παρτιζάνοι των Αθηνών" προβάλλεται καθημερινά στον κινηματογράφο "Τριανόν" (Κοδριγκτώνος 21 & Πατησίων 101) στις 10.30 μ.μ. έως την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου. Σκηνοθεσία: Ξενοφώντας Βαρδαρός, Γιάννης Ξύδας, έρευνα - σενάριο: Γιάννης Ξύδας, αφήγηση: Ρήγας Αξελός, διεύθυνση φωτογραφίας - μοντάζ: Ξενοφώντας Βαρδαρός.
