Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Τέσσερις προτάσεις για την Ελευσίνα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τέσσερις προτάσεις για την Ελευσίνα

Του Γιώργου Ν. Δερμάτη*

Ο ιστορικός χρόνος δεν είναι μόνο τα «παγωμένα» γεγονότα του παρελθόντος, ιδέες και μνημεία-αντικείμενα, αλλά η μακρά ιστορική διάρκεια με τις συνέχειες και τις τομές της, η διαχρονία που εκβάλλει στο σήμερα και το γονιμοποιεί. Πράγματι, μέσα από ένα τέτοιο πνεύμα αναδείχθηκε η Ελευσίνα ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, με κεντρικές ιδέες, που προέρχονται από τον ιδρυτικό της μύθο, τη διηνεκή πνοή της Δήμητρας και της Περσεφόνης, δηλαδή την ευφορία και τη μετάβαση.1 Η μετάβαση και η ευφορία συνδέονται περαιτέρω με τις θεμελιακές ιδέες του ελευσινιακού κύκλου, όπως είναι η εποπτεία, η αρμονία και η δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη είναι η μόνιμη ιδέα-δύναμη στο έργο του μεγάλου ποιητή της Ελευσίνας, του Αισχύλου.

Ο ανώτατος βαθμός της μύησης, η εποπτεία, η δια των βιωμάτων, των αισθημάτων, των παραστάσεων και του πάθους προσέγγιση της αυτογνωσίας, ατομικής και συλλογικής, συμπληρώνεται με το αθηναϊκό κατόρθωμα του αφαιρετικού λόγου της φιλοσοφίας και της επιστήμης, που οδηγεί από τη συνείδηση στη γνώση, στη σοφία, δύο διαφορετικοί δρόμοι, που ενώνονται μεταγενέστερα στη χεγκελιανή έννοια του «παγκοσμίου πνεύματος».

Με την ανάδειξή της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης η Ελευσίνα, το 2021, θα μπορούσε να θέσει υπό τη σύγχρονη εποπτεία της τέσσερις αττικές εκδηλώσεις ευρωπαϊκής και παγκόσμιας εμβέλειας με κεντρικό άξονα την κατ' εξοχήν έννοια που εκφράζεται στον μύθο της Δήμητρας, την αρμονία, την αρμονία σε σχέση με το περιβάλλον, τη δημοκρατία, την εργασία και την τεχνολογία, συμπληρώνοντας τις πάμπολλες και πολυειδείς εκδηλώσεις της, που θα πραγματοποιηθούν στον ίδιο τον χώρο της και τις οποίες ήδη προετοιμάζουν με εξαιρετικό τρόπο οι αρμόδιοι φορείς.

Κλιματική αλλαγή

Η πρώτη εκδήλωση, θα έχει ως θέμα το πλανητικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, θα τελεστεί στον ιδανικότερο χώρο, στην ίδια την Ελευσίνα, στο Τελεστήριο, με την παρουσία εκεί των πλέον αρμοδίων ειδικών επιστημόνων και εκπροσώπων φορέων σε διεθνές επίπεδο, εκκινώντας φυσικά από το δικό της περιβαλλοντικό πρόβλημα με την παρουσίαση ενός αρθρωμένου προγράμματος για την επίλυσή του. Τα τελικά συμπεράσματα θα λάβουν τη μορφή μιας Παγκόσμιας Διακήρυξης της Ελευσίνας 2021. Παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι, κατ’ αντίθεση: Να ξυπνήσουμε την Περσεφόνη από την αγκαλιά της γης, ώστε να ξαναβγεί στο μπαλκόνι του κόσμου.2

Δημοκρατική Χάρτα της Αθήνας

Η δεύτερη εκδήλωση θα έχει ως αντικείμενο την υπεράσπιση και διεύρυνση της δημοκρατίας στην Ευρώπη και θα πραγματοποιηθεί στον τόπο που τη γέννησε, στην Αθήνα, στην Πνύκα. Είναι τραγικό μετά απ' όσα έχουν συμβεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο να εμφανίζονται το σκοτεινό της πρόσωπο, ο νεοναζισμός, η μισανθρωπία, ο πολιτικός σκοταδισμός, ο εθνικισμός και η πατριδοκαπηλία, ως αναίρεση της αφετηριακής-θεμελιακής ιδέας του πατριωτισμού και της συνέχειάς της, της ιδέας της διεθνιστικής αλληλεγγύης, να απειλείται εντέλει η ίδια η δημοκρατία. Η συνάθροιση αυτή, στην οποία θα κληθούν να λάβουν μέρος άνθρωποι του πνεύματος και της πολιτικής, δεν θα έχει τον χαρακτήρα ενός απλού τυπικού συνεδρίου, αλλά μιας δημοκρατικής έγερσης, με προτάσεις για τη θέσμιση ενός νέου πολιτικού συμβολαίου ως Δημοκρατικής Χάρτας της Αθήνας.

Εκδήλωση για εργασιακά δικαιώματα στο Λαύριο

Η τρίτη εκδήλωση αναφέρεται στην εργασία και προτείνεται να διεξαχθεί στο Λαύριο, στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (ΤΠΠΛ) του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, εδώ όπου ο Κάτω Κόσμος δεν είναι μεταφυσικός, είναι φυσικός∙ ο Άδης είναι πραγματικός, η ιστορία του, επί αιώνες, έχει γραφτεί μέσω του σώματος, τα πάθη των χιλιάδων δούλων μεταλλωρύχων είναι υπαρκτά, αποτυπωμένα μέσα στις σκοτεινές στοές του ατελεύτητου μόχθου, αναγκαστικά αθέατα στην εποχή τους από τους ελεύθερους πολίτες.

Οι δούλοι του Λαυρίου θα εξεγερθούν το 130 και το 103 π.Χ. ψηλαφώντας με το αίμα τους την κοινωνική ελευθερία μέσα στα σκοτάδια των στοών και της Ιστορίας, αυτοί οι πρόδρομοι του Σπάρτακου, θα είναι δε οι πρώτοι που θα δεχτούν το μήνυμα του Χριστιανισμού στη Μεσόγειο∙ έχουν βρεθεί πολλά λυχνάρια στις στοές του Λαυρίου με χριστιανικά σύμβολα. Εκεί που ανεγέρθηκε ο σημερινός ναός της Αγίας Παρασκευής υπήρχε ένα ναΰδριο αφιερωμένο στον Άγιο Επαμεινώνδα, είναι δε αποτυπωμένο σε τοπογραφικό χάρτη του 1876 της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Ένας ευαίσθητος σύγχρονος υμνογράφος της Εκκλησίας απαθανατίζει το γεγονός: «εν Λαυρίω...ένθα Ναός σου ιερός ανηγέρθη προ πολλών αιώνων, στεφανηφόρε, υπ’ εργατών σης πατρίδος φρουρέ και φύλαξ των προσφύγων σου» και «Χαίροις, Καρθαγένης των Αθλητών κλέισμα [δόξα=κλέος] το μέγα και Λαυρίου των εργατών φύλαξ και προστάτα, σεπτέ Επαμεινώνδα, αεί ο περισκέπτων σοι τους προσφεύγοντας.»3

Λαύριο, τόπος όπου οι σύγχρονοι μεταλλεργάτες όρθωσαν το κοινωνικό τους ανάστημα, δημιουργώντας ένα συμπαγές κίνημα εξανθρωπισμού της ζωής τους κατακτώντας -σε συνάρτηση με το παγκόσμιο εργατικό κίνημα- το 1924, πρώτοι στην Ελλάδα, το οκτάωρο: Ν.Δ. 20ής Μαρτίου 1924: «Περί εφαρμογής τού οκταώρου της εργασίας κατά εικοσιτετράωρον και σαρανταοκταώρου καθ’ εβδομάδα εις τας μεταλλευτικάς και μεταλλουργικάς επιχειρήσεις Λαυρίου»4 η δικαιοσύνη, καλά φυλαγμένη στο αλωνάκι του αρχαίου θεάτρου του Θορικού, φτάνει στην εποχή μας ως οικουμενικό αίτημα πολιτισμού, ως κάθαρση. Η μετάβαση από την αριστοτελική έννοια της κάθαρσης των παθών μέσω της τραγικής τέχνης στην ιδέα της κάθαρσης της Ιστορίας. Δεν υπάρχει πιο εμβληματικός τόπος ώστε να τεθεί το ζήτημα των εργασιακών δικαιωμάτων στην Ευρώπη μέσα από μια συνάθροιση το 2021 διανοουμένων, εκπροσώπων εργαζομένων, πολιτικών της Ευρώπης. Η συνάθροιση δεν θα έχει κι εδώ τον χαρακτήρα απλού συνεδρίου, αλλά θέσμισης ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, ως διακήρυξης του Λαυρίου για τα εργασιακά δικαιώματα. Το Λαύριο, μεταλλείο της εργασίας και του πολιτισμού και μεταλλείο δικαιοσύνης.5

Πληροφορική και 4η Βιομηχανική Επανάσταση

Η τέταρτη εκδήλωση προτείνεται να γίνει πάλι στην Ελευσίνα (ή εάν υπάρχει εκεί αντικειμενικό κώλυμα, στο Λαύριο, στο ΤΠΠΛ του ΕΜΠ) και έχει σχέση με τα θέματα της ψηφιακής τεχνολογίας ή της τεχνολογίας γενικά. Το βλέπουμε, το ζούμε, ο υλικός τόπος των πόλεων της βιομηχανικής επανάστασης έχει δώσει τη θέση του στον άυλο «τόπο» της πληροφορικής, δηλαδή σε μια ουτοπία, μια ουτοπία όμως απολύτως υπαρκτή. Η ψηφιακή τεχνολογία επαναστατικοποιεί συνεχώς τον κόσμο μας. Μια συνάθροιση ειδικών επιστημόνων θα έθετε ένα άλλο κεντρικό ζήτημα της εποχής μας, τη ραγδαία εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας και τις ανάλογες επιπτώσεις της στο πλαίσιο της 4ηςΒιομηχανικής Επανάστασης.

Εάν, τελικά, γίνουν αποδεκτές οι παραπάνω προτάσεις από τους αρμόδιους, τον φορέα της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2021, τον Δήμο Ελευσίνας, το υπουργείο Πολιτισμού, την παρούσα κυβέρνηση και γενικότερα από άλλους θεσμικούς φορείς, την Περιφέρεια Αττικής, τον Δήμο Αθήνας, τον Δήμο Λαυρεωτικής, η προετοιμασία τους θα πρέπει να ξεκινήσει από τώρα με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.

1 Βλ. Φάκελο Ελευσίνα 2021, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, Υποψήφια πόλη-Μετάβαση στην Euphoria.

2Ο εφιάλτης της Περσεφόνης, στίχοι: Ν. Γκάτσος-μουσική: Μ. Χατζιδάκις, «...Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης, στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς...».

3 Μ. Μπούσιας, Υμνογράφος, Άγιος μάρτυς Επαμεινώνδας ο εν Καρθαγένη στο οπισθόφυλλο φυλλαδίου έκδ. Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογαίας και Λαυρεωτικής-Ιερού Καθεδρικού Ναού Αγίας Παρασκευής Λαυρίου, 2009.

4 Βλ. ΦΕΚ τεύχ. 1, αριθμ. φύλλου 62, Εν Αθήναις, τη 22 Μαρτίου 1924.

5 Οι παραπάνω προτάσεις παρουσιάστηκαν στην κεντρική ομιλία του γράφοντος στις 22.9.2018 στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου του ΕΜΠ, προσκεκλημένου από το Σωματείο «Διάζωμα» με θέμα την πρόταση του τελευταίου: Η τριλογία της Αθήνας, Ελευσίνα, Αθήνα, Λαύριο.

* Ο Γιώργος Ν. Δερμάτης είναι δρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου Louvain-la-Neuve του Βελγίου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL