Διατηρητέο Μνημείο Τεχνολογικού Πολιτισμού έχει ανακηρυχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού το 1999 ο χώρος των εγκαταστάσεων του Σταθμού των Μεσαίων Κυμάτων της Ραδιοφωνίας στο Ίλιον. Πρόκειται για έκταση 31 στρεμμάτων, στην οδό Ραδιοφωνίας 50, γεμάτης με πεύκα, ελιές και οπωροφόρα, η οποία περιλαμβάνει τρία κτήρια που στεγάζουν ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, μετασχηματιστές και κονσόλα, καθώς και δύο πομπούς, τους πρώτους που εξέπεμψαν στην Ελλάδα το 1938, εκ των οποίων ο ένας λειτουργούσε ώς το 2002.
Δεκαεννέα χρόνια μετά, η ΕΡΤ, από κοινού με τα υπουργεία Ψηφιακής Πολιτικής και Οικονομίας, αναλαμβάνουν να μεταμορφώσουν τον χώρο και να τον επιστρέψουν στους κατοίκους του Ιλίου και στο κοινό: δημιουργούν ένα Πάρκο - Μουσείο Ραδιοφωνίας, αξιοποιώντας τον ιστορικό τεχνολογικό πλούτο, βιομηχανικό μνημείο της εποχής πριν τον πόλεμο, και διαμορφώνουν τον περιβάλλοντα χώρο, για υπαίθριες μουσειακές διαδρομές με τοποθετημένα εκθέματα. Όπως, για παράδειγμα, τα δύο πρώτα βαν της Ραδιοφωνίας, από το 1968 και 1969, που θα συντηρηθούν και θα ανοιχτούν ώστε να τα επισκέπτεται ο κόσμος και να βλέπει το εσωτερικό τους.
Οι εγκαταστάσεις των πομπών και των δικτύων κεραιών της ΕΡΤ βρίσκονται διεσπαρμένες σε όλη τη χώρα, συχνά σε μεγάλες εκτάσεις 50, 100 ή και 1.300 στρεμμάτων (Αυλίδα), για λόγους ασφαλείας της εποχής (όπως π.χ. η ανάγκη γειώσεων). Σήμερα, η τεχνολογία δεν έχει τις ίδιες απαιτήσεις. Μετά το "μαύρο", η ΕΡΤ διεκδικεί να πάρει πίσω την ακίνητη περιουσία της από τοΤΑΙΠΕΔ, προκειμένου να την αξιοποιήσει και να τη ζωντανέψει. Προς το παρόν αξιοποιεί ό,τι κληρονόμησε από τη ΝΕΡΙΤ, γι' αυτό ο δρόμος είναι μακρύς.
Έτοιμο το καλοκαίρι του 2020
Τον σχεδιασμό και τις μελέτες για την αποκατάσταση των κτηριακών εγκαταστάσεων και την ανάπλαση του περιβάλλοντος χώρου, έχει εκπονήσει η Διεύθυνση Εταιρικής Ανάπτυξης της ΕΡΤ, με προϋπολογισμό που δεν θα ξεπεράσει τα 2 εκατ. ευρώ και χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Η αξιοποίηση του χώρου, με δεδομένη και την εύκολη πρόσβαση από τη Λ. Θηβών, προβλέπει, σύμφωνα με το επιχειρησιακό σχέδιο, δραστηριότητες όπως:
* Εκπαιδευτικά προγράμματα - επισκέψεις
* Σχολή Ραδιοφωνίας για ειδικές ομάδες πληθυσμού (π.χ μαθητές)
* Εργαστήριο σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων (οι μελέτες ωρίμανσης θα αναδείξουν το αντίστοιχο κτηριολογικό πρόγραμμα)
* Εκθεσιακό χώρο και ψηφιακές αναπαραστάσεις (εικονικό μουσείο)
* Συναυλίες και happenings στον περιβάλλοντα χώρο
* Εμβληματικά event σε συνεργασία με το Πάρκο Τρίτση (π.χ. μαραθώνιος ραδιοφωνικών παραγωγών)
* Ήπιες εμπορικές χρήσεις (π.χ. καφέ - αναψυκτήριο), που θα καλύπτουν μέρος του λειτουργικού κόστους του.
"Το έργο θα έχει ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2020" λέει στην "Α" η μηχανικός Νανά Μπέτση, από τη Διεύθυνση Εταιρικής Ανάπτυξης και Ελέγχου Διαδικασιών της ΕΡΤ, και διευκρινίζει πως το business plan προβλέπει ότι μέρος του κόστους συντήρησης του Πάρκου θα καλύπτεται από τις χρήσεις του.
Ικανοποίηση των προσδοκιών της κοινωνίας
Η αξιοποίηση του χώρου ικανοποιεί ένα διαχρονικό αίτημα των κατοίκων της περιοχής και παράλληλα αποτελεί ένα σημαντικό βήμα αναβάθμισης της δυτικής Αθήνας. "Είναι το όραμα που έχουμε ως κυβέρνηση για τις πόλεις και τις γειτονιές μας. Είναι ο τρόπος που χειριζόμαστε τα τοπικά προβλήματα και ο τρόπος που ικανοποιούμε τις προσδοκίες κάθε κοινωνίας", είπε ο Νίκος Παππάς, στην εκδήλωση που σηματοδότησε την έναρξη των εργασιών την περασμένη Δευτέρα.
"Το πάρκο της ΕΡΤ έχει συνδεθεί στενά με τη συλλογική μνήμη της κοινωνίας του Ιλίου, αποτελεί μέρος της ταυτότητας του χώρου, είναι σημείο συλλογικής αναφοράς", λέει στην "Α" ο Κώστας Κάβουρας, επικεφαλής της δημοτικής κίνησης Ιλίου "Αλληλέγγυα Πόλη". "Όταν η τοπική κοινωνία διεκδικεί, όταν οι συλλογικότητες μπορούν να εκφράσουν τα δίκαια αιτήματά της, όταν η πολιτεία αφουγκράζεται την κοινωνία, τότε σημαντικές νίκες προς όφελος των πολλών μπορούν να επιτευχθούν", υπογραμμίζει και προσθέτει ότι το Πάρκο θα συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη και θα βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων της δυτικής Αθήνας.
Χτίστηκαν, παραλίγο να ανατιναχθούν, σώθηκαν από γερμανούς
Η «γερμανική» ιστορία των πομπών
Οι πομποί του Ιλίου είναι οι πρώτοι πομποί που κατασκευάστηκαν και εξέπεμψαν στην Ελλάδα, το 1938. Η ιστορία τους είναι συνδεδεμένη με τη γερμανική κατασκευάστρια εταιρεία Telefunken, με τη γερμανική Κατοχή που τους σιώπησε και με την απελευθέρωση στη συνέχεια, όταν ο γερμανικός στρατός επιχείρησε να τους ανατινάξει με εκρηκτικά κατά την αποχώρησή του.
Ωστόσο, χάρη στην καλή σχέση που είχαν αναπτύξει με τους Έλληνες τεχνικούς του πομπού, οι Γερμανοί ειδοποίησαν σχετικά και με κίνδυνο της ζωής τους κατάφεραν να απενεργοποιήσουν κάποια εκρηκτικά και να σώσουν τον ένα πομπό και το κτήριο από την πλήρη καταστροφή. Ο νεαρός Γερμανός στρατιώτης που υπέδειξε πού βρίσκονται τα εκρηκτικά στοχοποιήθηκε και γι' αυτό κρύφτηκε και φυγαδεύτηκε από τους Έλληνες τεχνικούς. Λίγο καιρό μετά την απελευθέρωση, ο Έμπερχαρντ Βίνχενμπαχ ζήτησε και πήρε θέση τεχνικού στο τότε ΕΙΡ, από το οποίο και συνταξιοδοτήθηκε το 1976. Οι απόγονοί του μένουν ακόμα στην Ελλάδα.
Ο ένας ιστός, λόγω της αυτοστήρικτης κατασκευής του, αναπήδησε και "επανακάθησε" στην αρχική του θέση. Στην ίδια αυτή θέση διατηρείται έως σήμερα. Ο άλλος όμως καταστράφηκε και σταμάτησε να εκπέμπει.
Επτά ημέρες μετά την αποχώρηση των Γερμανών, στις 20 Οκτωβρίου και ώρα 1.25 μ.μ., ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Αθηνών επαναλειτούργησε, εξέπεμψε στην ελεύθερη Ελλάδα, πάντοτε στα Μεσαία, καθώς αποκαταστάθηκε η λειτουργία των πομπών στο Ίλιον.
Η Telefunken κατασκεύασε πριν τον πόλεμο τρεις ίδιους πομπούς. Ο ένας εγκαταστάθηκε στη Γερμανία και με την παύση της λειτουργίας του διεκδικήθηκε και μοιράστηκαν οι μονάδες του σε τρία κρατίδια. Η κατασκευή των δύο πομπών στο Ίλιον έγινε από Γερμανούς μηχανικούς που είχαν έρθει το 1937 στη χώρα μας και συνεργάστηκαν με Έλληνες τεχνικούς. Η κατασκευή κράτησε έναν χρόνο. Ο εγκαταστημένος πομπός στο Κέντρο Εκπομπής Λιοσίων θεωρείται ο μοναδικός παγκοσμίως που βρισκόταν σε άρτια κατάσταση και λειτουργούσε, με την ανάλογη συντήρηση, μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα, οπότε η Ελληνική Ραδιοφωνία πέρασε στην ψηφιακή τεχνολογία. Γύρω στο 2010, καθώς ήταν δύσκολο να βρεθούν πια ανταλλακτικά, η Telefunken είχε ζητήσει να αγοράσει τον πομπό ως μνημείο τεχνολογικού πολιτισμού, όπως λέγεται, έναντι 8 εκατ. ευρώ.
- Οι δύο Γερμανοί με Έλληνες Τεχνικούς κατά την περίοδο εγκατάστασης του πομπού
