Γιατί το Ζιτούνι μετονομάστηκε σε Λαμία, τα Σάλωνα σε Άμφισσα, η Βοστίτσα σε Αίγιο, η Τριπολιτσά σε Τρίπολη και το Μπραχώρι σε Αγρίνιο; Την απάντηση μπορεί να αναζητήσει κάποιος στα αρχεία του υπουργείου Εσωτερικών, του αρχαιότερου υπουργείου, που μετρά 189 χρόνια λειτουργίας και πλέον διαθέτει το υλικό προς ιστορική μελέτη. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που υλοποιείται επί ημερών του αρμόδιου υπουργού Αλέξη Χαρίτση και τα αρχεία έχουν πάνω τους όλη τη σκόνη της Ιστορίας αυτού του τόπου.
Η ιστορία των τοπωνυμίων, λοιπόν, έρχεται στην επιφάνεια μέσα από τα αρχεία του υπουργείου Εσωτερικών. Οι αλλαγές τους έρχονταν συνήθως μετά από πολέμους, σε μια προσπάθεια το έθνος να διαμορφώσει την ταυτότητά του και να ανακαλύψει τις ρίζες του, που ήταν θαμμένες μετά από τετρακόσια χρόνια τουρκοκρατίας. “Μπορεί οι αλλαγές των τοπωνυμίων να είναι αποσπασματικές, βιαστικές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις υπαγορεύονταν από τις διπλωματικές νίκες που κατέγραφε η ελληνική πλευρά” σχολίασαν οι επιστήμονες που επεξεργάστηκαν το υλικό και το παρουσίασαν χθες στο πλαίσιο του συνεδρίου για τις αρχειακές συλλογές του υπουργείου Εσωτερικών σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
Από τα αρχεία προκύπτει ότι η αλλαγή των τοπωνυμίων ξεκίνησε συντονισμένα από το 1909, οπότε και συστάθηκε ειδική επιτροπή για μελέτη τους και την εξακρίβωση του ιστορικού λόγου αυτών. “Στόχος του κρατικού μηχανισμού ήταν η αποκατάσταση της αρχαίας και βυζαντινής γεωγραφίας, η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν και η δημιουργία ενός τοπικού χάρτη εύηχου και ελληνικού, ώστε κάθε τοπωνύμιο να είναι μοναδικό” λέει η Ελ. Κυραμαγιού, επιστημονική συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περίοδο 1913-1961 έγιναν 4.071 μετονομασίες περιοχών, ενώ μόνο την περίοδο 1926-1928 έγιναν 2.479 μετονομασίες. Στις προσαρτηθείσες περιοχές μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων έγιναν 201 μετονομασίες στον Νομό Δράμας, 118 στον Νομό Θεσσαλονίκης και 213 στον Νομό Κιλκίς.
Σύμφωνα με την Ελ. Κυραμαγιού, το Κιλκίς παρουσιάζει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον, καθώς εκεί, τον Ιούνιο του 1913, έγινε η τελευταία μάχη των Βαλκανικών Πολέμων. Οι ελληνικές δυνάμεις κέρδισαν τις βουλγαρικές, αλλά από τους 196 οικισμούς καταστράφηκαν οι 39, συμπεριλαμβανομένης της πόλης του Κιλκίς. Τα περισσότερα από τα κατεστραμμένα χωριά εγκαταλείφθηκαν και κατοικήθηκαν ξανά μετά το 1922, όπου και εγκαταστάθηκε προσφυγικός πληθυσμός. Σταδιακά δόθηκαν νέα ονόματα στους παλιούς οικισμούς. Βέβαια, ιδίως για το όνομα της πρωτεύουσας του Νομού Κιλκίς, έντονες ήταν οι συζητήσεις σε επίπεδο κυβέρνησης για την αλλαγή του ονόματος της πόλης. “Η προσπάθεια απέτυχε, γιατί το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών είχε παραγγείλει το θωρηκτό με το όνομα 'Κιλκίς' εις ανάμνησιν της μάχης και η όποια προσπάθεια να μετονομαστεί η πόλη σε 'η Κιλκίς', όπως 'η Χαλκίς', απέτυχε” επισημαίνει η Ελ. Κυραμαγιού.
“Ζητούμενο είναι να αναμετρηθούμε με τη νεότερη και τη σύγχρονη Ιστορία” τόνισε ο αρμόδιος υπουργός Αλ. Χαρίτσης, υπογραμμίζοντας ότι το επί πολλά έτη αναξιοποίητο ή καταχωνιασμένο σε αποθήκες ιστορικό αρχείο μπορεί να συμβάλει εντέλει στην “εθνική αυτογνωσία”. Να σημειωθεί ότι σε συνεργασία με τα Γενικά Αρχεία του Κράτους το υπουργείο Εσωτερικών δεν περιορίζεται μόνο στην ιστορική ανάλυση των τοπωνυμίων, αλλά επεκτείνεται στην συγκρότηση των νομών, των δήμων και των κοινοτήτων. Αυτή η έρευνα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς την εποχή που δεν υπήρχε η υλικοτεχνική υποδομή για πρόχειρες ακόμη τοπογραφικές αποτυπώσεις, αυτές γίνονταν ακόμη και σε χαρτοπετσέτες και περιγράφουν τα όρια με βάση τα οικόπεδα των κοτζαμπάσηδων ή των τσιφιλικάδων. Επίσης, στους ερευνητές έχει δοθεί υλικό για τη σύσταση των νομαρχιών και τη διαδικασία διορισμού νομάρχη. Τέλος, το επόμενο διάστημα, στο υπουργείο Εσωτερικών θα έχει ολοκληρωθεί η αξιοποίηση του υλικού των εκλογικών αποτελεσμάτων και εκλογικών εγκυκλίων από το 1928-2000.
