Από τη Δήμητρα Καδδά
Το πιο "καλό" σενάριο, αυτό της συμφωνίας έως τον Μάιο, είναι δεδομένο ότι θα συνοδευτεί από μεγάλες "απώλειες". Δεν αποτιμώνται μόνο στα νέα μέτρα 3,6 δισ. ευρώ (ή, πιο σωστά, πλέον στα νέα μέτρα αξίας 3,8 δισ. ευρώ, αφού αυξήθηκαν κατά 200 εκατ. τις τελευταίες εβδομάδες, σύμφωνα με παραδοχή κορυφαίου κυβερνητικού αξιωματούχου, αποδεικνύοντας το μέγεθος του πλήγματος). Γίνονται φανερές και στην πολύ μεγάλη ζημιά που έχει ήδη προκληθεί στην αγορά, στις τράπεζες και στις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας.
Μόνο που, ενώ οι παραπάνω "απώλειες" θεωρούνται –υπό όρους– ανατρέψιμες ή έστω διαχειρίσιμες, δεν ισχύει το ίδιο για το... άλλο σενάριο.
Ο λόγος για μια νέα χρονοκαθυστέρηση στην επίτευξη της τελικής συμφωνίας, η οποία θα έρθει τον Ιούλιο ή ακόμα και το επόμενο φθινόπωρο/χειμώνα (μετά τις γερμανικές εκλογές). Η προοπτική να παραμείνει επί μήνες η οικονομία στον "αναπνευστήρα", με την αβεβαιότητα στο "κόκκινο", συνοδεύεται από ζοφερές προοπτικές για την αγορά, που στενάζει με μείωση τζίρου και νέα λουκέτα, για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, που επιχειρεί να συγκρατήσει τις καταθέσεις που φεύγουν (4 δισ. ευρώ το πρώτο δίμηνο εξαερώθηκαν), για τις επενδύσεις, που... παγώνουν, αλλά και για την ίδια την κοινωνία, με τις "παγωμένες" συνταξιοδοτήσεις και τους ανέργους που βλέπουν τα "ποσοστά" να αυξάνονται και πάλι.
Φέρνει, όμως, και νέα "βάρη", δηλαδή αυξάνει τον λογαριασμό των δημοσιονομικών μέτρων, τα οποία επιχειρεί –διαπραγματευόμενη– να περιορίσει η κυβέρνηση.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τραπεζίτες, οικονομολόγοι και στελέχη της πολιτικής σκηνής αποκρυπτογραφούν στο "Κεφάλαιο" τις επιπτώσεις στο σχετικά "καλό", στο... μέτριο αλλά και στο "μαύρο" σενάριο μιας πολύ μεγάλης καθυστέρησης. Κρούουν, επίσης, τον "κώδωνα" για την ταχύτερη δυνατή συμφωνία.
Τι σημαίνει μια παράταση της διαπραγμάτευσης έως τον Ιούλιο ή το επόμενο φθινόπωρο
Μια επανάληψη του "εφιάλτη" του 2015 και της αγωνίας για την πληρωμή των δόσεων του Ιουλίου/Αυγούστου δεν θα γίνει με τους ίδιους "όρους" για την οικονομία, αλλά και για την ίδια τη χώρα, εξηγούν οικονομολόγοι και στελέχη της αγοράς, προειδοποιώντας για "αχαρτογράφητα νερά". Και τούτο, διότι η οικονομία –από την κοινωνία και την αγορά έως τον τραπεζικό τομέα– έχει δεχτεί έκτοτε πολλά "ραπίσματα", αλλά και γιατί οι γεωπολιτικοί συσχετισμοί δεν είναι οι ίδιοι.
Τα σενάρια μιας χρονοκαθυστέρησης έχουν εδώ και καιρό τεθεί επί τάπητος από στελέχη του ελληνικού οικονομικού επιτελείου. Σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν καταστρώσει σχέδια "εύρεσης" διαθεσίμων που φτάνουν, ακόμη και σε ένα ακραίο σενάριο, έως το φθινόπωρο του 2017 για... κάθε ενδεχόμενο.
Νέα κρατικά "φέσια"
Οι "πηγές" κάλυψης των αναγκών έχουν βρεθεί, με πολύ μεγάλο όμως κόστος.
Η βασική και ήδη... εφαρμοζόμενη "μέθοδος" είναι αυτή των ληξιπροθέσμων. Τα γνωστά "φέσια" του κράτους προς τους ιδιώτες ήδη, με βάση τα τελευταία στοιχεία Ιανουαρίου, αυξήθηκαν για πρώτη φορά έπειτα από πολλούς μήνες κατά 300 εκατ. ευρώ. Και έφτασαν στα 3,6 δισ. ευρώ, ποσό στο οποίο πρέπει να προστεθούν άλλα 1,2 δισ. ευρώ εκκρεμείς επιστροφές φόρων.
Ουσιαστικά, η αύξηση αυτή των διαθεσίμων μπορεί να αφήνει λεφτά στα κρατικά ταμεία, αλλά τσακίζει την αγορά με την άτυπη στάση πληρωμών προς προμηθευτές και συμβασιούχους και φορολογουμένους που περιμένουν την επιστροφή φόρου εισοδήματος ή ΦΠΑ.
Πρωτογενές πλεόνασμα "τέρας"
Ένα άλλο "εργαλείο" διατήρησης διαθεσίμων που ήδη χρησιμοποιείται είναι η δημιουργία πρωτογενούς πλεονάσματος πάνω από τον στόχο (αντί για 0,5% του ΑΕΠ πέρυσι, τελικά αναμένεται πάνω από 3% του ΑΕΠ). Τα πρώτα στοιχεία διμήνου δείχνουν ότι και πάλι η υπερσυγκράτηση δαπανών "θρέφει" υψηλότερα πλεονάσματα. Αυτό σημαίνει, όμως, ότι δεν κάνει το κράτος δαπάνες που έχει προγραμματίσει. Δεν πληρώνει εκκρεμείς συνταξιοδοτήσεις (βρίσκονται στον "αναπνευστήρα" εδώ και έναν χρόνο συντάξεις ύψους περίπου 1,5 δισ. ευρώ, όχι μόνο με σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις στους υπερήλικες, αλλά και καταναλωτικές για το σύνολο της οικονομίας), δεν βεβαιώνει επιστροφές φόρων (εκκρεμούν 1,5 δισ. ευρώ), δεν κάνει βασικές προμήθειες, δεν προχωρά/αποπληρώνει επενδυτικά έργα που έχει ανάγκη η χώρα, αλλά και η αγορά. Και, έτσι, δεν στηρίζει ούτε τις επιχειρήσεις ούτε τη ζήτηση και την απασχόληση.
Νέα γενιά repos
Από το 2014 η τακτική των repos ήταν γνωστή και δοκιμασμένη. Γνώρισε "χρυσές ημέρες" το 2015, όταν "σκαναρίστηκαν" όλα τα διαθέσιμα φορέων του Δημοσίου. Παρ' όλα αυτά, εκτιμάται από αρμόδιες πηγές ότι ακόμη υπάρχει "λίπος" διαθεσίμων που δεν καλύπτουν άμεσες ανάγκες σε ΔΕΚΟ, Ταμεία, πανεπιστήμια και όχι μόνο. Και καταγράφονται για να υπάρχει "ετοιμότητα" άντλησής τους με το πρόσχημα των υψηλότερων αποδόσεων.
Το "μαξιλάρι" των αποκρατικοποιήσεων
Τα έσοδα από τα περιφερειακά αεροδρόμια φτάνουν στα 1,23 δισ. ευρώ. Σε αυτά προστίθενται ακόμα 45 εκατ. ευρώ από την ΤΡΑΙΝΟΣΕ και πιθανόν ακόμα κάποια εκατομμύρια από ακίνητα μέσω της πλατφόρμας ηλεκτρονικών πλειστηριασμών του ΤΑΙΠΕΔ.
Το ποσό αυτό καλύπτει σχεδόν το ένα τρίτο των αναγκών για πληρωμές προς την ΕΚΤ στις 20 Ιουλίου (3,85 δισ. ευρώ) ή σχεδόν το ποσό για την πληρωμή των 1,6 δισ. ευρώ προς τον ESM στις 27 Αυγούστου. Στελέχη του οικονομικού επιτελείου εκτιμούν ότι, καθώς τα ποσά πάνε αυτόματα σε ειδικό λογαριασμό για το χρέος, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή των δανείων, αν και άλλες πηγές το αμφισβητούν, λέγοντας ότι υπάρχουν ειδικές "ρήτρες" που μπορεί να φέρουν εμπόδια...
SOS για ρευστότητα και τράπεζες
Πέρα από τη "σάρωση" σε κράτος και ιδιώτες για την εύρεση "δανεικών" μέσα από τις εκκρεμείς συνταξιοδοτήσεις, τις επιστροφές φόρων, τα διαθέσιμα φορέων του Δημοσίου, ακόμα και από τις... αποκρατικοποιήσεις (σάρωση που θεωρείται δεδομένη για να τα βγάλει πέρα ταμειακά η κυβέρνηση το καλοκαίρι στο σενάριο χρονοκαθυστέρησης, με τεράστιες συνέπειες για την οικονομία), υπάρχει και η μεγάλη "εικόνα".
Η μεγάλη εικόνα δεν συνδέεται μόνο με τις συνέπειες της στάσης πληρωμών (που μερικές αναστρέφονται αν έρθουν οι δόσεις), αλλά και με το οικονομικό κλίμα, το οποίο κάθε ημέρα που περνά χειροτερεύει, με επίκεντρο τις τράπεζες, τις επενδύσεις και όχι μόνο.
Ήδη το κύμα εξόδου καταθέσεων είναι μεγάλο. Στα 4 δισ. ευρώ φτάνει το ποσό που έφυγε το πρώτο δίμηνο. Στο Eurogroup, οι δηλώσεις Ντάισελμπλουμ, και όχι μόνο για το τραπεζικό σύστημα, ήταν χαρακτηριστικές της κατάστασης. Μάλιστα, για πολλούς, ο λόγος που έλαβαν χώρα τα Brussels Group ήταν ακριβώς οι τράπεζες, δηλαδή μια λύση που θα σταθεροποιήσει λίγο το κλίμα.
Παράγοντες της ελληνικής οικονομίας, σε άτυπες συζητήσεις που έγιναν στο περιθώριο του Συνεδρίου των Δελφών, ανέδειξαν την ανάγκη άμεσης συμφωνίας με τους δανειστές, περιγράφοντας προσεκτικά το σενάριο για ενίσχυση των κεφαλαιακών ελέγχων ή του ELA, αν υπάρξει νέο "σύρσιμο" της διαπραγμάτευσης.
Μια τεράστια παράταση είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των "κόκκινων" δανείων, λόγω αδυναμίας πολιτών και επιχειρήσεων. Και αυτό για κάποια τραπεζικά στελέχη φέρνει στο προσκήνιο το σενάριο μιας νέας ανακεφαλαιοποίησης, που θα γίνει με το νέο "καθεστώς", ανατροφοδοτώντας την έξοδο καταθέσεων αλλά και διατηρώντας πλέον για πολύ καιρό τους κεφαλαιακούς ελέγχους....
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, εδώ και καιρό, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της Ενδιάμεσης Έκθεσης της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2016, στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, έκανε σαφές ότι "δεν υπάρχει ορθολογική επιλογή μεταξύ ολοκλήρωσης της αξιολόγησης τώρα ή αργότερα. Αργότερα οι συνθήκες θα είναι πολύ χειρότερες. Αργότερα ίσως θα είναι πολύ αργά", είπε. Ανέφερε ότι "ο σημαντικότερος και αμεσότερος κίνδυνος είναι η μη έγκαιρη κατάληξη των διαπραγματεύσεων για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του προγράμματος", και τούτο γιατί "πρώτον, θα τροφοδοτήσει έναν νέο κύκλο αβεβαιότητας, δεύτερον, θα καταστήσει δυσχερέστερη την επίτευξη συμφωνίας και, τρίτον, θα υποσκάψει την προβλεπόμενη ανάκαμψη της οικονομίας".
Έκανε σαφές ότι το σενάριο χρονοκαθυστέρησης θα καταστήσει ενδεχομένως αναγκαία τη λήψη νέων μέτρων για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων. Κατέστησε επίσης σαφές ότι μπορεί να οδηγήσει σε "αναβολή των αποφάσεων για το χρέος". Παρόμοιες προειδοποιήσεις είχε εκφράσει προ εβδομάδων και ο κ. Χουλιαράκης.
Το... σχετικά "καλό" σενάριο ενός deal
"Η Ελλάδα είναι μια ρηχή οικονομία, η εκτίναξη από χαμηλό σημείο εκκίνησης, ειδικά με μια καλή πορεία του τουρισμού, μπορεί να είναι πολύ εντυπωσιακή", ανέφερε κορυφαίο στέλεχος του χρηματοπιστωτικού τομέα στο "Κ", περιγράφοντας τα οφέλη από μια συμφωνία με τους δανειστές στον... ορατό ορίζοντα. Και εξηγεί, όπως και άλλοι οικονομολόγοι, τις πληγές που μπορούν να "επουλωθούν" έστω αφήνοντας "ουλές", με αρχή την αλλαγή κλίματος που θα προσέφερε τόσο η συμφωνία για το συνολικό "πακέτο" όσο και η ένταξη στο άρμα του QE.
Οικονομολόγοι εξηγούν ότι, υπό την προϋπόθεση της σύντομης διευθέτησης της αξιολόγησης και της ένταξης της Ελλάδας στο QE της ΕΚΤ, μπορεί να υπάρχει επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας ειδικά το β' εξάμηνο του έτους. Η επιτάχυνση αυτή μπορεί να υποστηριχθεί από την τουριστική δραστηριότητα, οι προοπτικές της οποίας διαφαίνονται θετικές.
Η ένταξη στο QE, εξηγούν τραπεζικές πηγές, είναι ικανή να ανατρέψει πολύ γρήγορα τις προοπτικές. Θα έρθει αυτόματα μετά το κλείσιμο της αξιολόγησης, με αποτέλεσμα η επιλεξιμότητα των ελληνικών ομολόγων να αποδώσει στις τράπεζες ρευστότητα της τάξεως των 20 δισ. ευρώ.
Η ρευστότητα αυτή θα επιτρέψει στις τράπεζες να επιτελέσουν ξανά τον διαμεσολαβητικό τους ρόλο στην οικονομία, προχωρώντας σε νέες χορηγήσεις που θα στηρίξουν την αναπτυξιακή διαδικασία.
Βέβαια, οικονομολόγοι με πολύ καλή γνώση της ελληνικής αγοράς εξηγούν ότι, ακόμα και στο "καλό" σενάριο, δεν θα είναι τίποτα δεδομένο. Η ζημιά που έχει γίνει και φέτος και στις καθυστερήσεις της προηγούμενης διετίας είναι εμφανής. Αλλά, όσο πιο σύντομα μπορεί να αλλάξει το "κλίμα", τόσο "μειώνονται οι κίνδυνοι που σήμερα υπάρχουν", όπως αναφέρουν. Και σταματά η "αιμορραγία" της οικονομίας που οδηγεί συνεχώς σε νέα μέτρα.
200 εκατ. νέα μέτρα
Κάθε ημέρα που περνά με τη διαπραγμάτευση ανοιχτή, αφήνει πίσω της πληγές στην οικονομία αλλά και στα κρατικά ταμεία. Ήδη αυξήθηκαν σε αξία τις τελευταίες εβδομάδες κατά 200 εκατ. ευρώ τα μέτρα του 2019-2020, όπως "ξέφυγε" πριν από την έναρξη του Brussels Group της Δευτέρας σε κορυφαίο στέλεχος της ελληνικής διαπραγματευτικής ομάδας όταν αναφέρθηκε σε "λογαριασμό" παρεμβάσεων 3,8 δισ. ευρώ (αντί για 3,6 δισ. ευρώ που ήταν γνωστό), με ισοδύναμες περικοπές σε αφορολόγητο και συντάξεις, τις οποίες "προστατεύει" η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διαπραγματευόμενη...
Από πηγές του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης η αύξηση αποδίδεται στην αναπροσαρμογή των εκτιμήσεων για το ΑΕΠ. Δηλαδή οφείλονται, λένε, στη "βάση" μέτρησης των νέων μέτρων. Αφού πρέπει να φτάσουν σε αξία το 2% του ΑΕΠ την περίοδο 2019-2020 οι νέες εκτιμήσεις (που δέχεται το ΔΝΤ) για την ανάπτυξη αυξάνουν τον πήχη για να "βγει" ο λογαριασμός των πλεονασμάτων 3,5% του ΑΕΠ...
Τεράστιο το πλήγμα στην οικονομία
Ο "λογαριασμός" που θα πληρώσει η οικονομία ακόμα και στο "καλό" σενάριο του Μαΐου φαίνεται ήδη και από τα στοιχεία για την πορεία της οικονομίας μέχρι... σήμερα.
Η αύξηση κατά 400 εκατ. ευρώ του ELA προς τις ελληνικές τράπεζες καθρεφτίζει τις πιέσεις. Το ίδιο και η υποβάθμιση των προβλέψεών της για το ελληνικό ΑΕΠ στις οποίες προχωρά η Citigroup προειδοποιώντας μάλιστα πως η τάση που οδήγησε στη βαθιά ύφεση του δ' τριμήνου του 2016 θα συνεχιστεί σε όλο το α' εξάμηνο, αλλά και εκτιμώντας ότι δεν θα κλείσει το θέμα Ελλάδα ούτε και στην επόμενη συνεδρίαση του Eurogroup στις αρχές Απριλίου.
Αλλά και η Barclays προβαίνει σε εξαιρετικά απαισιόδοξες προβλέψεις για την ελληνική οικονομία. Βλέπει ανάπτυξη 0,4% το 2017 (αντί για 2,0-2,5% του "βασικού" σεναρίου) και προειδοποιεί με τη σειρά της για τον κίνδυνο περαιτέρω καθυστερήσεων στην αξιολόγηση.
Έρευνα της ΓΣΕΒΕΕ για το α' εξάμηνο του 2017 έδειξε ότι 18.700 επιχειρήσεις ενδέχεται να αναγκαστούν να βάλουν λουκέτο, προκαλώντας την απώλεια 33.000 θέσεων εργασίας. Οι αναπτυξιακές δυνατότητες μοιραία πλέον περιορίζονται. Ακόμα και με την εκτίμηση μιας πολύ καλής πορείας του τουρισμού αλλά και μεγάλης απορρόφησης κονδυλίων του πακέτου Γιούνκερ και του ΕΣΠΑ.
Ο πρόδρομος δείκτης οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ "κατέρρευσε" τον Φεβρουάριο, διατηρώντας για δύο μήνες σε ιστορικά χαμηλά την πρόθεση για αποταμιεύσεις.
Η ανεργία, σύμφωνα με την Εργάνη, το πρώτο δίμηνο έδειξε νέα αύξηση, ενώ τα στοιχεία του ΟΑΕΔ δείχνουν αύξηση των εγγεγραμμένων ανέργων κατά 1,1% τον Φεβρουάριο. Καταγράφεται και μεγάλη μείωση του τζίρου των σούπερ-μάρκετ κατά 15% το πρώτο 10ήμερο του Μαρτίου από εταιρείες μέτρησης κατανάλωσης.
Αλλά και τα κρατικά έσοδα δείχνουν σημάδια κόπωσης στο α' δίμηνο, που καλύπτονται –προσωρινά– από το μέρισμα της Τράπεζας της Ελλάδος, που ξεπερνά κατά 334 εκατ ευρώ τον στόχο.
*Αναδημοσίευση από το "Κεφάλαιο" που κυκλοφορεί.
