“Η ζωή μπροστά σου”: μεταφράζει ο Δημήτρης Κυργιόπουλος

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

«Πρέπει να αγαπάμε»;

«Το πρώτο πράγμα που μπορώ να σας πω είναι ότι μέναμε στον έκτο όροφο χωρίς ασανσέρ κι ότι για την κυρία Ρόζα, με όλα αυτά τα κιλά που κουβαλούσε πάνω της και με δύο μόνο πόδια, αυτό ήταν μια καθημερινή πηγή προβλημάτων, μαζί με όλες τις έγνοιες και τις στεναχώριες. Μας το θύμιζε κάθε φορά που δεν παραπονιόταν για κάτι άλλο, γιατί ήταν και Εβραία. Η υγεία της δεν ήταν καλή, και μπορώ να σας πω από την αρχή ότι ήταν μια γυναίκα που θα της άξιζε ένα ασανσέρ»: Έτσι αρχίζει την αφήγησή του ο Μομό, μας συστήνει τη γυναίκα που τον μεγαλώνει και μας καλεί να μπούμε στον κόσμο του και να τον γνωρίσουμε. 

Πριν από τρία χρόνια ανέλαβα την προετοιμασία ενός τμήματος για τις εξετάσεις επιπέδου C1 της Σορβόννης. Μέσα στην ύλη ήταν και το βιβλίο La Vie devant soi ενός Romain Gary (ή Émile Ajar), τον οποίο κανείς δεν μας είχε διδάξει στα αμφιθέατρα της Γαλλικής Φιλολογίας.

-Κύριε Αμίλ, μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αγάπη;
Δεν απάντησε. […]
-Κύριε Αμίλ, γιατί δεν μου απαντάτε;
-Είσαι πολύ μικρός, κι όταν είμαστε πολύ μικροί, υπάρχουν πράγματα που είναι καλύτερα να μην ξέρουμε.
-Κύριε Αμίλ, μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αγάπη;
-Ναι, είπε, και χαμήλωσε το κεφάλι σαν να ντρεπόταν.
Έβαλα τα κλάματα.

Από τις πρώτες σελίδες το βιβλίο με συγκινεί βαθιά, εσωτερικά, αληθινά. Ο Μομό, ο δεκάχρονος αφηγητής που ψάχνει την αγάπη της μάνας του, περιγράφει τον σκληρό κόσμο στον οποίο μεγαλώνει με την απλότητα και την αμεσότητα των παιδικών ματιών του. Όταν του λένε ότι οι λέαινες προστατεύουν τα μικρά τους μέχρι θανάτου, φαντάζεται ότι κάθε βράδυ έρχεται μια λέαινα στο κρεβάτι του και ξαπλώνει δίπλα του. Ο Μομό που πουλάει τον αγαπημένο του σκύλο γιατί στο σπίτι του «δεν ήταν ζωή για ένα σκύλο». Και μετά πετάει τα χρήματα στον υπόνομο, αφού δεν τον πούλησε για τα λεφτά αλλά για να του εξασφαλίσει μια ζωή. Η κυρία Ρόζα, η χοντρή γριά Εβραία πρώην ιερόδουλη που μεγαλώνει παιδιά «συναδέλφων» της για να μην τους τα πάρει η Πρόνοια. Η κυρία Ρόζα, σημαδεμένη από την παραμονή της στο Άουσβιτς, ζει τους δικούς της εφιάλτες: όταν νιώθει να πνίγεται από τις σκοτούρες, βγάζει το πορτρέτο του Χίτλερ που έχει μόνιμα κάτω από το κρεβάτι της και το κοιτάζει για να νιώσει τα τωρινά προβλήματά της να μειώνονται. Η κυρία Ρόζα, στη δύση της ζωής της, ανησυχεί για το μέλλον του Μομό.

“Ο κύριος Αμίλ φαινόταν πολύ λυπημένος. Τα μάτια του το έκαναν αυτό. Πάντα στα μάτια είναι που λυπούνται περισσότερο οι άνθρωποι.
-Είσαι ένα πολύ ευαίσθητο παιδί, μικρέ μου Μοχάμεντ. Αυτό σε κάνει λίγο διαφορετικό από τους άλλους…
Χαμογέλασε.
-Δεν σκοτώνει η ευαισθησία τους ανθρώπους σήμερα.
Μιλούσαμε Αραβικά κι αυτό δεν λέγεται εξίσου καλά στα Γαλλικά.
-Μήπως ο πατέρας μου ήταν μεγάλος ληστής, κύριε Αμίλ, κι όλος ο κόσμος τον φοβάται, ακόμα και να μιλήσει γι’ αυτόν;
-Όχι, όχι, στ’ αλήθεια όχι, Μοχάμεντ. Δεν έχω ακούσει ποτέ κάτι τέτοιο.
-Και τι έχετε ακούσει, κύριε Αμιλ;
Χαμήλωνε τα μάτια κι αναστέναζε.
-Τίποτα.
-Τίποτα;
-Τίποτα.
Πάντα το ίδιο πράγμα με μένα. Τίποτα”.

Μια εκ νέου γραφή των Άθλιων του Ουγκώ, με φόντο το Παρίσι της δεκαετίας του 70. Αυτή τη φορά οι άθλιοι είναι οι πόρνες, τα παρατημένα παιδιά, οι ναρκομανείς, οι μετανάστες, οι ξεχασμένοι γέροι. Είναι όμως όλοι αλληλέγγυοι, πέρα από χρώμα, θρησκεία κι εθνικότητα.

Το γέλιο εναλλάσσεται με το δάκρυ, ακόμα και στις πιο συγκλονιστικές στιγμές μια ατάκα του Μομό φτάνει να μας κάνει να χαμογελάσουμε. Το θέμα της αγάπης διατρέχει ολόκληρο το κείμενο. Κι ο Μομό κλείνει την αφήγησή του με το κλειδί της ζωής: «Πρέπει να αγαπάμε».

Το βιβλίο με «στοιχειώνει». Νιώθω την ανάγκη να το κάνω γνωστό, αρχίζω να μιλάω γι’ αυτό, αρχίζω να κάνω όνειρα για τη μετάφρασή του. Μιλάω με Γαλλία, τα δικαιώματα είναι ελεύθερα. Μιλάω με ελληνικούς εκδοτικούς οίκους, δεν υπάρχει ενδιαφέρον. Η ανάγκη να επικοινωνήσω το έργο είναι μεγαλύτερη. Αγοράζω τα δικαιώματα και ιδρύω τις εκδόσεις Εξάγωνο για να κυκλοφορήσει Η ζωή μπροστά σου.

Η μετάφραση δύσκολη, η γλώσσα του Μομό είναι γεμάτη λάθη και ασύνδετα σχήματα, είναι ένα δεκάχρονο παιδί που μιλάει για πολύ σοβαρά πράγματα. Σιγά σιγά όμως όλα παίρνουν το δρόμο τους. Και το ταξίδι ξεκινάει…

Δημήτρης Κυργιόπουλος

Το βιβλίο Η ζωή μπροστά σου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Εξάγωνο (σελ.:143, τιμή: 15,00 €).

Ζωγραφική εξωφύλλου: Γρηγορία Καραούζα

Το βιβλίο Η ζωή μπροστά σου θεωρείται ένα κλασικό μυθιστόρημα της γαλλικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα βραβευμένο best seller της γαλλικής λογοτεχνίας, που σήμερα διδάσκεται στα λύκεια της Γαλλίας. Πίσω, μάλιστα, από την πραγματική ταυτότητα του συγγραφέα του βρίσκεται μία άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία: το 1975 εμφανίζεται στα γαλλικά γράμματα ένας νέος συγγραφέας ονόματι Émile Ajar. Κανείς δεν τον γνωρίζει. Κανείς δεν τον έχει δει από κοντά. Το μυθιστόρημά του Η ζωή μπροστά σου κερδίζει το βραβείο Goncourt. Ο συγγραφέας του όμως το αρνείται. Ποιός κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Émile Ajar; Έναν χρόνο αργότερα γίνεται γνωστό ότι ο Émile Ajar είναι «στην πραγματικότητα» κάποιος Pavlowitch, ανιψιός του διάσημου συγγραφέα Romain Gary. Θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι την αυτοκτονία του Gary το 1981 για να αποκαλυφθεί ότι ο Émile Ajar ήταν ο ίδιος ο Romain Gary.
Η αυθεντικότητα των ηρώων και η δραματική δύναμη του μυθιστορήματος προκάλεσαν το ενδιαφέρον και του κινηματογράφου. Ήδη από το 1977, το μυθιστόρημα μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη από τον Moshe Mizrahi και παίρνει το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η Simone Signoret, σε μια αξέχαστη ερμηνεία, δανείζει το πρόσωπό της στην κυρία Ρόζα.

Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να δείτε ένα σύντομο βίντεο για το βιβλίο, που έφτιαξε ο Στέφανος Κοσμίδης:

Ο Δημήτρης Κυργιόπουλος γεννήθηκε το 1979 στη Λαμία. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Inalco στο Παρίσι, στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus. Ακολούθησε μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη “Δημιουργική Γραφή” στο ΕΑΠ. Η αγάπη του για τις ξένες γλώσσες ξεκίνησε από τότε που ήταν 7-8 ετών. Σήμερα δουλεύει ως καθηγητής Γαλλικών και Αγγλικών. Τον τελευταίο χρόνο δουλεύει και ως μεταφραστής, ενώ δημιούργησε και τον Εκδοτικό οίκο Εξάγωνο, με έδρα στην Ελάτεια όπου και κατοικεί. Είναι παντρεμένος και έχει δύο παιδιά, 10 και 3 ετών.