γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης 


 Αναμνήσεις που δεν μπορεί να τις σβήσει ο χρόνος. Αναμνήσεις αξεθώριαστες που έρχονται στο νου, κάθε φορά που κάποιο γεγονός τις ανακαλεί. Εκεί στο δεύτερο δημοτικό σχολείο Φλώρινας, στα νήπια, με την κυρία Αγλαΐα. Μαζί της μάθαμε τα πρώτα γράμματα. Έλεγε η κυρία Αγλαΐα: «Πρώτα κάνουμε ένα κουλουράκι» και εμείς πλάθαμε την πλαστελίνη και κάμναμε ένα κουλουράκι. Μετά έλεγε η κυρία Αγλαΐα: «Τώρα κάνουμε και ένα μπαστουνάκι και το μπαστουνάκι το κολλάμε ανάποδα στο κουλουράκι». Όλοι μαζί φωνάζαμε «Άλφα» και μετά «Α». 

Σειρά είχε η πλάκα και το κονδύλι. 
Η κυρία Αγλαΐα έγραφε το κεφαλαίο και το μικρό άλφα στον πίνακα και εμείς στις πλάκες με τα κονδύλια. Είχαμε μάθει το πρώτο γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου, χάριν στην υπομονή και την επιμονή της κυρίας Αγλαΐας.

 Πολλές γενιές ελληνοπαίδων έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα γράφοντας στην πλάκα. Την χρησιμοποιούσαν αντί για τετράδιο στα νήπια και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, επειδή οι περισσότεροι γονείς δεν είχαν την οικονομική άνεση να αγοράζουν τετράδια κι μολύβια. Η πλάκα ήταν «γράψε σβήσε». Ήταν μαύρη σαν από τσιμέντο, και λεπτή μέσα σε τετράγωνο ξύλινο πλαίσιο. Το κονδύλι είχε σχήμα μολυβιού, αλλά ήταν από σχιστόλιθο. Το σφουγγαράκι ήταν ένα κομμάτι από τα κοινά σφουγγάρια. Μερικά παιδιά χρησιμοποιούσαν λαγοπόδαρο, που έσβηνε καλύτερα. Το κονδύλι και το σφουγγαράκι ήταν δεμένα με κορδόνια από την πλάκα για να μην χάνονται. Οι καθαρευουσιάνοι δάσκαλοι την πλάκα την έλεγαν «αβάκιον», μια λέξη που δεν πέρασε στο λεξιλόγιο των μαθητών. Η λέξη «πλάκα» επικράτησε. Επίσης το σφουγγαράκι το έλεγαν «σπόγγο», που πολλές φορές χρησιμοποιούσαν και αυτήν την λέξη οι μικροί μαθητές.

Τα παιδιά μάθαιναν τα γράμματα της αλφαβήτου και μικρές λέξεις γράφοντας στην πλάκα, και όταν τελείωναν τα έσβηναν με το σφουγγαράκι για να γράψουν την επόμενη λέξη. Το σφουγγαράκι ήταν βρεγμένο, για να καθαρίζει καλύτερα. 
Η πλάκα ήταν κατάλληλη και για το μάθημα της ιχνογραφίας, κάτι σαν ζωγραφική. Τα παιδιά στην πλάκα ζωγράφιζαν σπιτάκια, ανθρωπάκια, ζωάκια και ότι άλλο μπορούσαν να σκεφτούν. Οι πιο καλές πλάκες είχαν γραμμές για να γράφουν τα γράμματα ίσια και από την άλλη μεριά χωρίς γραμμές για να ζωγραφίζουν. Υπήρχαν και κόκκινα και πράσινα κονδύλια κατάλληλα για ζωγραφική. Βέβαια η πλάκα δεν συγκρίνεται με το χαρτί. Τα σκίτσα μόλις φαίνονταν. Αλλά ούτε ήταν εύκολο να ζωγραφίσεις με το κονδύλι. Και όταν χρησιμοποιούσαν χρωματιστό κονδύλι, πολύ δύσκολα καθαριζόταν. Έτριβαν τα παιδιά με το σφουγγαράκι να φύγει η κόκκινη γραμμή, αλλά πάντα κάτι έμενε. Ξανά το βρεγμένο σφουγγαράκι, μέχρι που η πλάκα γινόταν μούσκεμα. Στην βρεγμένη πλάκα δεν μπορούσαν να γράψουν, επειδή το κονδύλι δεν αποτύπωνε. Τότε τα παιδιά κρατούσαν την πλάκα με τα δυο τους χέρια και την κουνούσαν πάνω κάτω λέγοντας: «Να φύγει το βρεγμένο να έρθει το στεγνό». Τα πιο ατίθασα παιδιά, όπως κουνούσαν την πλάκα για να στεγνώσει έδιναν και ένα χτύπημα με την πλάκα στο κεφάλι του παιδιού που καθόταν μπροστά τους και οι φασαρία άρχιζε μέσα στην τάξη.
Η θέση της πλάκας ήταν στην πάνινη τσάντα που είχαν όλα τα παιδιά του νηπιαγωγείου. Ούτε βιβλία ούτε τετράδια μόνο η πλάκα και η πλαστελίνη. Αλλά και στην πρώτη δημοτικού η πλάκα ήταν στην τσάντα με το αναγνωστικό. Πρόσεχαν μάλιστα την τσάντα τους με την πλάκα μέσα, όταν σχολούσαν και έφευγαν όλα τα παιδιά για να σπίτια τους. Πρόσεχαν μην την κλωτσήσει κανένα παιδί, επειδή έφευγαν παίζοντας και πειράζοντας το ένα το άλλο. Η πλάκα μπορούσε να σπάσει, και τότε έπρεπε να αντικατασταθεί με καινούργια, καθώς η πλάκα δεν επιδιορθωνόταν.

 Θυμάμαι την κυρία Λευκή στην πρώτη δημοτικού, που μας μάθαινε λεξούλες στην πλάκα. Ήταν η τελευταία χρονιά που χρησιμοποιήσαμε τις πλάκες. Μετά χάθηκαν και αυτές από όλα τα δημοτικά σχολεία και από τα νηπιαγωγεία. Τα τετράδια, τα μπλοκ ζωγραφικής, τα στυλό, οι ξυλομπογιές και οι μαρκαδόροι παραμέρισαν την πλάκα και τα κονδύλια. Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1960, οι πλάκα και το κονδύλι δεν χρησιμοποιούνταν. Είχαν γίνει μουσειακό είδος. Όμως για πολλά χρόνια οι πλάκες και τα κονδύλια ήταν στην υπηρεσία των μικρών μαθητών.
Δημήτριος Μεκάσης