Φλωρεντίνη Σκουλούδη – Καλούτση: Μια Χανιώτισσα πρωτοπόρος…

Θυμάστε εκείνη τη φαντή κουρτίνα με τα κρίνα, τη τόσο συνηθισμένη των δεκαετιών που πέρασαν, σε σπίτια και χώρους εργασίας; Τους περίτεχνους Κρητικούς καναπέδες, τις πολυθρόνες ή τα καρεκλάκια με τους ξυλόγλυπτους, διπλούς πελέκεις και τα γεωμετρικά ανθρωπάκια;
Aλλά υπήρχαν κι οι πολύτιμες, σκαλιστές κασέλες, γεμάτες ρουχισμό και αναμνήσεις!
Ήταν τα λεγόμενα «κρητικά έπιπλα» που κάποια στιγμή με νοσταλγία για τα παλιά, παραγγείλαμε για το χολάκι, για το σαλόνι ή για την κουζίνα μας.
Έτσι είναι!
Αλλά αναρωτηθήκαμε ποτέ -εμείς οι νεότεροι- που βρέθηκε όλος αυτός ο πλούτος;
Τα γλυκά χρώματα, τα όμορφα σχέδια, οι πλουμιστές γιρλάντες στα τελειώματα;
Σε σεντούκια των σπιτιών της ενδοχώρας, μα ως επί το πλείστον στα βάθη της Κρητικής γης!
Αλλά και στη γη άλλων περιοχών.
Εκεί όπου η αρχαία καλλιτεχνία κοιμόταν αιώνες, θαμμένη κάτω από τόνους χώμα, περιμένοντας τον αρχαιολόγο να τη φέρει στην επιφάνεια…
Ένας απ’ αυτούς και ο Έβανς, που ανέσκαψε τα περίφημα παλάτια του Μίνωα με τους λαβυρίνθους, τα πολλά πατώματα και τις πλουμιστές τοιχογραφίες. Ανασύροντας παράλληλα απ’ τα βάθη των χρόνων πλήθος αντικείμενα.
Βρέθηκε και μια δραστήρια γυναίκα των καιρών εκείνων, ζήτησε και πήρε την άδεια ν’ αντιγράψει τις εικόνες που διακοσμούσαν τα αρχαία ευρήματα, να τις κάνει σκίτσα σε χαρτί τετραγωνισμένο που είχε φέρει απ’ την Αγγλία, να δραστηριοποιήσει κι άλλες δυναμικές γυναίκες να τα υφάνουν στον αργαλειό, να τα κεντήσουν σε πετσέτες, να διακοσμήσουν μύρια, χρήσιμα αντικείμενα με αυτά. Έτσι προέκυψε και ο «ΔΙΠΛΟΥΣ ΠΕΛΕΚΥΣ» που έγινε γνωστός στα πέρατα του κόσμου, η βραβευμένη οικοτεχνία της γνωστής μας ζωγράφου Φλωρεντίνης Σκουλούδη-Καλούτση!
Και ήταν η Φλωρεντίνη μια δυναμική, δοτική γυναίκα των καιρών της που είχε σπουδάσει ζωγραφική στην Αγγλία. Το 1912 γύρισε στην Ελλάδα, άνοιξε δικό της εργαστήρι σε κεντρικό σημείο των Χανίων, κι ενώ ασχολείται με την τέχνη της, δραστηριοποιείται και προσφέρει σε πολιτιστικούς συλλόγους, έκπληκτη ανακαλύπτει ότι οι περισσότεροι αργαλειοί είχαν καταλήξει…καυσόξυλα στο τζάκι. Κάτι έπρεπε να γίνει για ν’ αποκτήσει η γυναίκα έναν δικό της μισθό, να κινηθεί η αγορά, να δημιουργήσουμε, μέσα απ’ το παλιό, κάτι καινούργιο…
Τι καλύτερο απ’ να συνδυάσουμε την τέχνη με την χειροτεχνία, το όμορφο κι αυθεντικό με την λειτουργικότητα, την αναγέννηση της ελληνικής παράδοσης με την προβολή του τόπου;
Για χρόνια δούλεψε σκληρά, παράλληλα εκθέτοντας σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, ακόμα και στο εξωτερικό, προωθώντας και δίνοντας αξία σε καθετί Ελληνικό. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, έμπνευση άντλησαν από τα σχέδιά της όχι μόνο οι γυναίκες, αλλά και αμέτρητοι τεχνίτες ξύλου, που τα αγάπησαν, τα υιοθέτησαν και τα σκάλισαν στα γνωστά μας παραδοσιακά έπιπλα.
Με σχέδια και χρώματα, το καθένα απ’ τα οποία από…κάπου προήλθε!
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το ιερό σύμβολο των Μινωιτών τον «Διπλού Πέλεκυ». Ζωγραφισμένος με τέχνη σε πίθους ανακτορικού ρυθμού, σε αγγεία σε σχήμα καλαθιού, σε πρόχους και αλλού, βρήκε ξανά ζωή πάνω στο ξύλο, αλλά και στο πανί! Από τη χλωρίδα και πανίδα του νησιού μας -που αποτυπώθηκε σε τοιχογραφίες, αμφορείς κι αγαλματίδια- προέρχονται τα γνωστά μας υδρόβια πτηνά, ο κρητικός αίγαγρος, τα κρίνα, οι πάπυροι, οι κρόκοι, ο ιερός κισσός κι οι ρόδακες, που αναγεννήθηκαν αιώνες μετά πάνω σε τσεβρέδες, σε υφαντές κουρτίνες, σε ρόμπες, σε τσάντες, σε φωτιστικά, σε κεντημένα κάδρα! Σκαλίστηκαν επίσης σε καρέκλες, κασέλες, σε πλάτες, καπάκια και πορτάκια επίπλων. Ο θαλάσσιος πλούτος με τα θαυμαστά του πλάσματα: ιπτάμενα δελφίνια, χελιδόψαρα, χταπόδια και αστερίες, που είχαν εμπνεύσει τους καλλιτέχνες του τότε, βρήκαν και αυτά τη θέση τους σε σύγχρονα διακοσμητικά ή χρηστικά αντικείμενα.
Διαχρονικά όλα τους πλέον…
Στολισμένα με ποικίλες γιρλάντες, από τον αρχαίο κόσμο κι αυτές ή από παλιά, παραδοσιακά κεντήματα.
Θα αναφέρουμε μόνο -χάριν συντομίας- στα γνωστά μας τελειώματα των κρητικών επίπλων, τις παράλληλες εγκοπές, που προέρχονται από τις εγχαράξεις με τα διαγραμμισμένα τρίγωνα της λίθινης πυξίδας της Ζάκρου…
Πώς να μην θαυμάσει κανείς!
Αξίζει μια επίσκεψη, για να θαυμάσουμε όλον αυτόν τον πλούτο, στην Δημοτική μας Πινακοθήκη, που μέχρι τις 25/4/2020 θα φιλοξενεί σε τρείς ορόφους το καθετί που αφορά την Φλωρεντίνη Σκουλούδη-Καλούτση και τη δράση της.
Η ίδια η καλλιτέχνιδα, που άφησε εποχή, θα μας υποδεχτεί στην είσοδο -σε μια νεανική της φωτογραφία- μ’ εντυπωσιακό, πλούσιο μαλλί! Θα τη νοιώθουμε να στέκεται δίπλα μας, καθώς θα μελετούμε τα έργα της, τα μικρά βιβλιαράκια με σκίτσα και σπουδές, τις νεκρές φύσεις, τις αξιόλογες προσωπογραφίες που είχε φιλοτεχνήσει. Όροφο τον όροφο θα δούμε τα σκίτσα της σε αμέτρητες εφαρμογές σε ξύλο και πανί, θα διαπιστώνουμε πόσο λίγα ξέραμε για το συνολικό έργο, αλλά και για την μεγάλη προσφορά της στον τόπο.
Κι εκεί στον τελευταίο, καθώς θ’ αποχωρούμε πιο σοφοί και πλήρεις γνώσεων, η ξεχωριστή αυτή Κυρία των Χανίων θα μας αποχαιρετίσει μέσα από μια φωτογραφία των ώριμων χρόνων της, καθισμένη αναπαυτικά ανάμεσα στο ανεκτίμητο έργο της, πλήρης κι αυτή…