Η λογοτεχνική κίνηση των Χανίων (1900-1920)

Τα Χανιά ως πρωτεύουσα της Κρητικής Πολιτείας στις αρχές του 20ου αιώνα παρουσίαζαν αξιόλογη πνευματική κίνηση. Στις 29/9/1901 (“Ελλάς”) κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το μηνιαίο λογοτεχνικό περιοδικό “ΣΠΙΝΘΗΡ” από την Αρτεμισία Ι. Λανδράκη-Ντόκου, την πρώτη γυναίκα στην Κρήτη με αυτή την δραστηριότητα. Η Λανδράκη επηρεάστηκε από την γνωστή φεμινίστρια Καλλιρρόη Σιγανού Παρρέν με καταγωγή από τα Πλατάνια Αμαρίου, η οποία στα τέλη του 19ου αιώνα εξέδιδε στην Αθήνα την “Εφημερίς των Κυριών” (φεμινιστικό λογοτεχνικό περιοδικό ποικίλης ύλης).
Μετά από τρία χρόνια εμφανίστηκε το Εγκυκλοπαιδικό Περιοδικό «Το Φώς», το οποίο εκδόθηκε στις 8/8/1904 και διαφημίστηκε ως περιοδικό ποικίλης ύλης από τον εκδότη Ιωάννη Γ. Παπαδάκη (“Ελλάς”). Ταυτόχρονα, συνυπήρχε και το περιοδικό “Eσπερος” (“Ελλάς” 3/4/1904).
Στη λογοτεχνική κίνηση αυτής της περιόδου αξιοσημείωτο γεγονός αποτέλεσε η άφιξη στα Χανιά του σατιρικού ποιητή Γεωργίου Σουρή, ο οποίος φιλοξενούμενος σε φιλικό σπίτι αναφέρε την σκέψη του για δημοσίευση του “Κρητικού Ρωμιού” («Νέα Έρευνα» 16/4/1904). Από τα παραπάνω γίνεται φανερή η λογοτεχνική ώσμωση Αθηνών-Χανίων.
Λίγα χρόνια αργότερα ο Αριστείδης Κριάρης κυκλοφόρησε στα Χανιά τη «ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΔΗΜΩΔΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ», συλλογή από δημώδη τραγούδια της Δυτικής Κρήτης με ή χωρίς τη συνοδεία λύρας (“Νέα Έρευνα” 17/7/1909). Επίσης, Ο “Σύνδεσμος των Φιλομούσων” προχώρησε στην έκδοση του δεκαπενθήμερου περιοδικού ποικίλης ύλης “Κρητικός Αστήρ”, το οποίο περιλάμβανε θέματα λαογραφίας, γεωργίας, οικονομολογίας, παλιά κρητικά τραγούδια και ανέκδοτα. Υπεύθυνος της έκδοσης ήταν ο πρόεδρος του συλλόγου καθηγητής Γιώργος Λελεδάκης («Νέα Έρευνα» 11/10/1914). Εκτός από τους συλλόγους, συμμετοχή στην πολιτιστική κίνηση της πόλης είχε και η μαθητευόμενη νεολαία. Συγκεκριμένα, ο Εμμανουήλ Κριαράς ανέφερε σε συνέντευξή του την συμμετοχή στον σύλλογο “Εγκυκλοπαιδικός Κύκλος των Νέων”, ο οποίος ιδρύθηκε το 1920 από μαθητές του Πρώτου Γυμνασίου Χανίων.
Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο πρώτος σημαντικός Χανιώτης λογοτέχνης του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τον ποιητή Γιώργη Μανουσάκη («Χανιώτες λογοτέχνες το 1ο μισό του 20ου αιώνα», εισήγηση στο 1ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, Χανιά 2006), ήταν ο Άγγελος Καλοκαιρινός (1891–1982). Ο Άγγελος Καλοκαιρινός (“ποιητικό ψευδώνυμο” του Αλικιανιώτη Αντώνη Κατζουρού) δημοσίευσε τέσσερεις ποιητικές συλλογές: “Αγριολούλουδο” (1911), “Πολεμικά Σονέτα” (1915), “Σιγή και πάθος” (1962) και “Τα Τραγούδια του Λυράρη” (1969).