Το 1987, όταν προετοιμαζόταν το «βρώμικο 1989», ο «Ριζοσπάστης» εξαπέλυε καθημερινές, προσωπικές επιθέσεις εναντίον μου με δύο επιχειρήματα: το πρώτο ήταν ότι είχα παχύνει (αυτό έπαιρνε και τη μορφή διαφόρων κοσμητικών χαρακτηρισμών όπως ελέφαντας, ιπποπόταμος, γενικώς παχύδερμο και –τα πιο καθημερινά– γουρούνι κ.λπ.) και το δεύτερο ήταν ότι όσες φορές ύψωνα τη φωνή μου αυτό γινόταν γιατί είχα την ευθύνη και τα γονίδια τρόπον τινά του παππού μου. Από το εσωτερικό της εφημερίδας –έχω και εγώ τα «κονέ» μου– μου είχαν πει ότι αυτά τα έγραφε ο ίδιος ο διευθυντής της εφημερίδας, Θανάσης Καρτερός. Εξέφρασα μια μέρα στη Βουλή το παράπονό μου στον Χαρίλαο Φλωράκη για τον αντιμαρξιστικό χαρακτήρα αυτών των σχολίων και τη χυδαιότητά τους συνάμα, και πρέπει να πω και να αναγνωρίσω ότι αυτά κόπηκαν με το μαχαίρι. Μετά από λίγο ο κ. Καρτερός μεταπήδησε στην «Αυγή» και σήμερα είναι στο Μαξίμου. Επανέλαβα τα παράπονά μου προς την ηγεσία της νέας παρατάξεως και του νέου Τύπου. Τα δύο σχόλια όμως αυτά συνεχίστηκαν μέχρις ότου έπαψα να τους δίνω σημασία πια, γιατί κάθε ελπίδα αναμόρφωσης των αλητών, που κυβερνούν σήμερα τη χώρα, με είχε εγκαταλείψει.
Θέλω όμως να δηλώσω για ακόμη μία φορά δημόσια ότι διεξάγω απεγνωσμένο αγώνα για τη μείωση του υπερβάρου της προσωπικότητάς μου με αμφίβολα και προσωρινά αποτελέσματα. Δεν είμαι δηλαδή αναιδής χοντρός, όπως ο Οβελίξ παραδείγματος χάριν. Επίσης, ότι δεν είναι λογικό να μην εξετάζεται καθόλου η ζωή και τα πάθη, όχι μόνο τα δικά μου, αλλά των γονιών μου επίσης, και να θεωρείται ότι οποιαδήποτε αυταρχική διάσταση έχω στον χαρακτήρα μου προέρχεται από επιρροή του παππού μου, τον οποίο έχω γνωρίσει ελάχιστα.
Με την ευκαιρία αυτή, λέω ότι ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας. Πολέμησε γενναία τον φασισμό και τον ναζισμό. Οτι από την πρώτη τάξη της Σχολής Ικάρων επέζησαν από τους δώδεκα οι τέσσερις και είχε την τύχη να είναι ένας από αυτούς. Οτι είχε πλήθος παρασήμων συμμαχικών και ελληνικών για την πολεμική του δράση. Οτι έπεσε τέσσερις φορές με το αεροπλάνο. Είχε όλα τα χαρακτηριστικά δηλαδή του αντιφασίστα ήρωα. Αν κάποιος είναι καλά στο μυαλό του και δεν θεωρεί ότι ο αντιφασίστας πρέπει αναγκαστικά να έχει γένια με ψείρες. Η μητέρα μου, γεννημένη σε δεξιά οικογένεια, οργάνωσε την «Αλληλεγγύη» του ΕΑΜ στην Ελευσίνα και η δράση της ήταν βασικά ο λόγος που παρέμειναν στη ζωή χιλιάδες κάτοικοι του προσφυγικού συνοικισμού. Με τις φίλες της Νίκη και Μπήλιω Μεθενίτη και την Αντιγόνη Μητρομελέτη, αρραβωνιαστικιά του ήρωα Βασίλη Λάσκου, που σκοτώθηκε όταν οι Γερμανοί βύθισαν το υποβρύχιο «Κατσώνης», είχαν μάθει τους πρόσφυγες να χρησιμοποιούν λίγο λίγο το λάδι που τους μοίραζαν. Σημειωτέον ότι δεν έγινε ούτε μία δολοφονία άμαχου γαιοκτήμονα. Με απειλές μόνο κατάφερναν να συγκεντρώνουν το λάδι των πλουσίων και να το μοιράζουν σε ακτήμονες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.
Εγώ κατάφερα στη δικτατορική επταετία να με καταδικάσει έκτακτο στρατοδικείο ερήμην σε ισόβια δεσμά και αφαίρεση ιθαγένειας. Η απόφαση αυτή ανεκλήθη μόνο μετά την πτώση της χούντας. Δεν έχω λοιπόν ανάγκη από καμία αναγνώριση κανενός κομμουνιστή της εξουσίας. Οπως θα έλεγε και ο υπουργός κ. Πολάκης: «Αυτοί όλοι είναι κότες».
Μπορώ να γράψω λοιπόν αντικειμενικά για τις καλές πλευρές της δικτατορίας Παγκάλου και τα συμπαθητικά ανέκδοτα που έχω ακούσει από τον ίδιο. Είναι προφανές ότι καταδικάζω τη δικτατορία απ’ όπου κι αν προέρχεται και είμαι σταθερός οπαδός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας «αστικού τύπου», τη μόνη που έχει εφεύρει η ανθρωπότητα στους τελευταίους αιώνες.
Κατ’ αρχήν ο Θ. Πάγκαλος δεν ήταν στρατιωτικός όταν έκανε τη δικτατορία. Είχε παραιτηθεί και απέλθει από την Αρχιστρατηγία του Στρατού του Εβρου με τον βαθμό του υποστρατήγου μόνο. Τον Δεκέμβριο του 1923 είχε εκλεγεί βουλευτής Θεσσαλονίκης με το κόμμα Σοσιαλιστών και Προσφύγων, του οποίου πρόεδρος ήταν ο Γιάννης Πασαλίδης, Πόντιος, παλιός μενσεβίκος, υπουργός Παιδείας της Δημοκρατίας της Γεωργίας η οποία κατελήφθη από τα στρατεύματα του Τρότσκι, και πολύ μετέπειτα πρόεδρος της ΕΔΑ. Ο Ανδρ. Μιχαλακόπουλος το 1924 του έδωσε το υπουργείο Εσωτερικών και το υπουργείο Δημοσίας Τάξεως. Κατάλαβε αμέσως ότι έκανε λάθος. Δεν βάζεις έναν παλιό και δοκιμασμένο συνωμότη να ελέγχει όλη την ένοπλη δύναμη της κυβέρνησης. Και ο Πάγκαλος είχε αποδείξει ότι ήξερε να κάνει συνωμοσίες. Το 1909 πρωτοστατεί, νεαρός τότε υπολοχαγός, στην επανάσταση στο Γουδί. Είναι γενικός γραμματέας του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στην κορύφωση του διχασμού οργανώνει τη Μεραρχία Κρητών και τη θέτει στις διαταγές του Ελευθερίου Βενιζέλου ως πρωτεργάτης του Κινήματος Εθνικής Αμύνης της Θεσσαλονίκης. Επιτελάρχης του Ελληνικού Στρατού αποβιβάζεται στη Σμύρνη και την καταλαμβάνει. Το 1923 καταλαμβάνει την Αθήνα και αυτοδιορίζεται φρούραρχός της ως εκπρόσωπος της επανάστασης Πλαστήρα – Γονατά. Ο Μιχαλακόπουλος ακούει τις σώφρονες φωνές για να επανέλθει στη σύνθεση της κυβερνήσεώς του και να αφαιρέσει λίγη εξουσία από τον τολμητία συνταξιούχο υποστράτηγο και ο Πάγκαλος παραιτείται.
Από εδώ και πέρα διηγούμαι με κάθε επιφύλαξη ένα ανέκδοτο που του άρεσε να διηγείται ο ίδιος:
«Συναντάω τον πρωθυπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο στους διαδρόμους της Βουλής (πρόκειται για την Παλαιά Βουλή στη Σταδίου, πίσω από το άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη). Με χαιρετάει χαμογελαστός και μου λέει:
– Θόδωρε, οι εφημερίδες γράφουν ότι ετοιμάζεις πραξικόπημα.
– Οντως το σκέφτομαι σοβαρά, κύριε πρόεδρε. Η Βουλή αυτή είναι απαράδεκτη.
– Δε μας λες και εμάς, βρε Θόδωρε, πότε θα το κάνεις να κοιμόμαστε ήσυχοι;
– Απόψε, κύριε πρόεδρε! Τα πρώτα τμήματα είναι ήδη εν κινήσει. Το πραξικόπημα είναι εν εξελίξει (του απάντησε χαμογελαστά).
Ο Μιχαλακόπουλος απομακρύνθηκε γελώντας θορυβωδώς σαν να έλεγε “τι χιούμορ έχεις, βρε Θόδωρε”…
Καταλαβαίνετε πόσο το διασκέδασα όταν στις 2 το πρωί τον συνέλαβαν και τον προσκόμισαν σε εμένα στο υπουργείο Στρατιωτικών στην πλατεία Κλαυθμώνος, που είχε καταληφθεί προηγούμενα από τον μετέπειτα στρατηγό Βλάχο, τότε υπολοχαγό».
Την ιστορία μεταφέρω με κάθε επιφύλαξη. Το πρόβλημα είναι ότι μου την επιβεβαίωσε ο κοντός και στιβαρός συνταξιούχος υποστράτηγος Γεώργιος Βλάχος, ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις τάξεις του ΕΔΕΣ. Είχε συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο και είχε αποστρατευθεί με τον βαθμό του υποστρατήγου.
Ο Θεόδωρος Πάγκαλος εμφανίστηκε στη Βουλή, πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από τη βενιζελική σύνθεσή της, προεξάρχοντος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, γι’ αυτό και η ιδιότητα του πρωθυπουργού τού αναγνωρίστηκε μετέπειτα. Μετά ανέστειλε τις εργασίες της Βουλής, μετέτρεψε το σύστημα σε προεδρικό, εξελέγη ο ίδιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας και άρχισε τις αυθαιρεσίες που τον έδωσαν στην Ιστορία ως δικτάτορα.
Πρέπει όμως να αναφέρουμε εδώ και τα επιτεύγματά του. Τη λεωφόρο Συγγρού και την αρχή της οδού Αθηνών – Θηβών και Αθηνών – Κορίνθου μέχρι την Ελευσίνα, τη διδασκαλία της δημοτικής στο δημοτικό με επικεφαλής τον Κώστα Σωτηρίου, κομμουνιστή καθηγητή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης στα Επτάνησα, την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών με γραμματέα τον Κωστή Παλαμά και του Ελληνοαμερικανικού Κολλεγίου Ψυχικού από τον Δέλτα, σύζυγο της Πηνελόπης Δέλτα, και κυρίως τη σύναψη των διεθνών συμβάσεων για τη δημιουργία της ΟΥΛΕΝ και της ΠΑΟΥΕΡ, δηλαδή των εταιρειών για την υδροδότηση με πόσιμο νερό και τον ηλεκτροφωτισμό του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και του Πειραιά.
Ο στρατηγός και δικτάτωρ Θεόδωρος Πάγκαλος πέθανε το 1952, όταν ήμουν μόνο 14 ετών και του έγινε κηδεία εν ενεργεία πρωθυπουργού με στρατιωτικές τιμές. Πρωθυπουργός ήταν τότε ο Νικόλαος Πλαστήρας, συνεργάτης του και φανατικός εχθρός του κατά καιρούς. Μεγάλοι άνδρες, άλλες εποχές.
* Ο κ. Θόδωρος Πάγκαλος είναι πρώην υπουργός.