Η Παναγία των Παρισίων απέκτησε μυθικές διαστάσεις στο συλλογικό φαντασιακό μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο, επιδρώντας καταλυτικά και στην ατομική μας μνήμη, στην οποία η Notre Dame συμπυκνώνει τη νοσταλγία των ρομαντικών διακοπών ενός ταξιδιού στο Παρίσι, που διαρκώς ανακαλούμε βλέποντας τις φωτογραφίες μας με φόντο τον παρισινό καθεδρικό.
Εκτός όμως από το να διεγείρει μνημονικούς μηχανισμούς νοσταλγίας, η Παναγία των Παρισίων φέρει ένα βαρύ συμβολικό φορτίο για τον δυτικό πολιτισμό. Στη σχηματική εξελικτική του πορεία, αυτός γεννιέται στην κλασική Αθήνα του Παρθενώνα, το κέντρο του μετατίθεται στη Ρώμη του Κολοσσαίου, επιστρέφει στην ελληνική Ανατολή της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης με σύμβολο την Αγία Σοφία, για να ξαναταξιδέψει στη Δυτική Ευρώπη με λίκνο το γοτθικό Παρίσι και τοπόσημο την Παναγία του.
Καθώς οι διαρκείς ανακαινίσεις και εκσυγχρονισμοί του αστικού ιστού, αλλά και μείζονα ιστορικά γεγονότα, όπως η Γαλλική Επανάσταση, εξαφάνισαν από τη γαλλική πρωτεύουσα τα περισσότερα υλικά τεκμήρια από το μεγαλύτερο αστικό, πολιτικό και καλλιτεχνικό κέντρο της μεσαιωνικής Ευρώπης, ο καθεδρικός της Παναγίας απέμεινε ως το κορυφαίο σύμβολο αυτής της ιστορικής περιόδου στο Παρίσι.
Πράγματι, η Notre Dame συμπυκνώνει εμβληματικά τη δυναμική του δυτικού Μεσαίωνα, περιόδου γνωστής ως η Εποχή των Καθεδρικών. Χτισμένη από τα μέσα του 12ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 13ου, η Παναγία αποτελεί κορυφαίο δείγμα του γαλλικής γοτθικής τέχνης και αρχιτεκτονικής και, μάλιστα, όπως αυτή διαμορφώθηκε στο île-de-France, στο επίκεντρο δηλαδή της γαλλικής βασιλικής εξουσίας. Τα τεχνικά και καλλιτεχνικά επιτεύγματα του παρισινού ναού στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες του ηγετικού ρόλου που έπαιζαν πλέον η Δυτική Ευρώπη και το Παρίσι ειδικότερα στον μεσαιωνικό κόσμο.
Η πύρινη λαίλαπα αφάνισε τη σύνθετη ξύλινη στέγη του μνημείου, η οποία ανάγεται στον 13ο αιώνα, με παρεμβάσεις και επισκευές από τον μεγάλο αναστηλωτή του 19ου αιώνα Eugène Viollet-Le-Duc, στις ανακατασκευές του οποίου περιλαμβάνεται και το βέλος που κατέρρευσε με πάταγο παρασύροντας και τμήμα της υποκείμενης θολοδομίας του κτιρίου. Δυστυχώς, οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν με την καύση της ξύλινης στέγης θα έχουν προκαλέσει μείζονες βλάβες και στα λίθινα στοιχεία του καθεδρικού, όπως στα σταυροθόλια της οροφής, στους τοίχους και στα αρχιτεκτονικά γλυπτά. Ο βαθμός της θερμικής καταπόνησης του ευαίσθητου παρισινού λίθου, από τον οποίο χτίστηκε το μνημείο, θα καθορίσει τελικά και το εύρος της καταστροφής. Η αναλυτική τεκμηρίωση που υπάρχει για το μνημείο και η μακρά εμπειρία των Γάλλων αναστηλωτών διασφαλίζουν ότι η Παναγία των Παρισίων θα αποκτήσει στο τέλος τη μορφή με την οποία αυτή έχει εντυπωθεί στην ατομική και στη συλλογική μας μνήμη.
Ωστόσο, στα αποκαΐδια της στέγης και στις διαλυμένες λιθοδομές θα έχουν χαθεί ανεπιστρεπτί τα μεσαιωνικά υλικά και, μαζί τους, η αυθεντικότητα σε ένα μεγάλο τμήμα του καθεδρικού. Δυστυχώς, η Notre Dame δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια.
* Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων