Η ιδέα της λυτρωτικής αλλαγής, της διάβασης από το παλιό στο νέο είναι ισχυρή και παλιά όσο ο άνθρωπος. Σήμερα ο χριστιανικός κόσμος γιορτάζει την ανάσταση του θεανθρώπου Ιησού, ωστόσο στην ανθρώπινη ιστορία απαντώνται πλήθος άλλες νεκραναστάσεις θεών σε διαφορετικά θρησκευτικά περιβάλλοντα· σχεδόν κάθε αρχαίος πολιτισμός είχε να επιδείξει τον δικό του σωτήρα, έναν Οσιρι, έναν Αττι, έναν Ταμούζ, έναν Μίθρα, έναν Αδωνι, έναν Διόνυσο, έναν Κρίσνα, έναν Οντιν, έναν Λεμινκάικεν, έναν Κετζαλκόατλ, σχεδόν κάθε αρχαίος λαός, οι Φοίνικες, οι Σουμέριοι, οι Φρύγες, οι Πέρσες, οι Αιγύπτιοι, οι Ελληνες, οι Σκανδιναβοί, οι Ινδοί, οι Μεσοαμερικανοί γιόρταζαν με τον δικό τους –παγανιστικό– τρόπο τον θάνατο και την Ανάσταση· είναι ένα μοτίβο πανάρχαιο, αρχετυπικό.
Ακόμη και μέσα στον αρχαιοελληνικό χώρο επιβίωναν διαφορετικές αφηγήσεις που δίδασκαν στους ανθρώπους όχι μόνο τη νίκη της ζωής επί του θανάτου, με τη βλάστηση και την καρποφορία της απονεκρωμένης και άκαρπης γης, αλλά και τη δυνατότητα της ηθικής, πνευματικής ανάστασης του ανθρώπου. Γιόρταζαν τον «αφανισμό», τον θάνατο και την «εύρεσι», την ανάσταση του Αδώνιδος, ενός πανάρχαιου θεού της ανατολής που έφτασε στην Ελλάδα μέσω Αιγύπτου. Αλλά και την «κάθοδο» και την «επιφάνεια», την επάνοδο του Διονύσου. Ο Διόνυσος (νύσος του Διός, υιός του Θεού) ο Ζαγρέας, ή Ανθιος, Ελευθερέας, Λυσίας, που σταυρώνεται ως άνθρωπος και ανασταίνεται ως Θεός, συμβόλιζε τη δική τους ανθρώπινη αναγέννηση και απελευθέρωση από την ύλη και τα όποια δεσμά. Κατά τα Ελευσίνια Μυστήρια γιόρταζαν την επιστροφή της Περσεφόνης από τον Αδη, η δελφική ιδέα είναι συνυφασμένη με την επάνοδο του Φοίβου Απόλλωνα. Στις παγανιστικές θρησκείες η ανάσταση του θεού ήταν ένα είδος άμυνας απέναντι στη δύναμη της φύσης, μια προσπάθεια συμφιλίωσης με την ιδέα του θανάτου. Μέσα από την επαναφορά του φωτός, επιχειρείτο η σύγκρουση του ανθρώπου με το παράλογο του τέλους.
Πολλά από τα λατρευτικά στοιχεία των αρχαίων θρησκειών ήταν κοινά και ορισμένα από αυτά συναντώνται αργότερα στον Χριστιανισμό. Γεγονός που όχι μόνο επιβεβαιώνει τους επαναλαμβανόμενους κύκλους των πολιτισμών και τις παρόμοιες εκδοχές της πνευματικής έκφρασης, αλλά είναι και εξαιρετικά σημαντικό για την αλληλοκατανόηση και ειρηνική συνύπαρξη θρησκειών και λαών.
Για έναν ακόμη λόγο είναι θεμελιώδης η αξία των αφηγήσεων γύρω από τον κύκλο της αέναης μετάβασης από τη φθορά στην αναγέννηση. Σε όλη την ανθρώπινη πορεία κίνησαν δυνάμεις και γέννησαν πράξεις. Πάνω σε αυτόν τον κύκλο ανανέωσης των ανθρώπινων άθλων οργανώθηκε ο κόσμος, οικοδομήθηκαν όλα τα κοινωνικο-πολιτικά συστήματα, ιχνογραφήθηκαν όλα τα οράματα για ευημερία, πλάστηκαν όλες οι ουτοπίες.
Πάνω στην ιδέα της συνεχούς ανασύστασης, της αδιάλειπτης προσπάθειας να υπερκεραστεί η σιωπή των αντανακλαστικών της ζωής, στη βεβαιότητα ότι η καινούργια μέρα κάτι νέο θα φέρει, την οποία υιοθετούν όλοι οι δημιουργικοί άνθρωποι, οι θρησκευόμενοι και οι μη, όσοι αποδέχονται ό,τι αντίκεινται στους φυσικούς νόμους, στην ανθρώπινη εμπειρία και στον επιστημονικό ορθολογισμό και όσοι αποστασιοποιούνται από την άυλη όψη της ζωής, στηρίζονται τα άλματα προς τα εμπρός, η ανθρώπινη εξέλιξη, η τέχνη της επιβίωσης, οι οδοί διαφυγής από τις επίγειες κολάσεις. Είναι ανασταλτική η σκέψη ότι βρισκόμαστε συνεχώς πάνω από την άβυσσο του μηδενός, ότι η δημιουργημένη φύση είναι ασταθής, υποκείμενη σε διάλυση, «σαν το νερό που χύθηκε πάνω στη γη, που δεν μπορεί να μαζευτεί και πάλι». Τα στοιχεία αθανασίας –οι ιδέες, οι ευγενείς σκοποί, το κάλλος, τα επιτεύγματα–, αλλά και η συνείδηση του τέλους, όχι τώρα, κάποτε, είναι που ωθούν, κινητοποιούν. Οχι αυτά που εξουδετερώνουν τη ζωή, αυτά που χαροποιούν και δίνουν αξία στην ύπαρξη.
Κατανοώντας την ανάγκη της διαρκούς αναγέννησης μπορούμε να συλλαμβάνουμε την ανθρώπινη παρουσία στην ολότητα και στη διαχρονικότητά της. Να ερμηνεύσουμε τους θανάτους και τις αναστάσεις που θέτουν κάτι νέο στη δοκιμασία του χρόνου. Ο άνθρωπος με τον έναν ή τον άλλο τρόπο κινείται, δρα. Αποτελεί νομοτέλεια. Οι κοινωνίες αλλάζουν ακατάπαυστα. Το ποτάμι της ζωής ρέει, αλλάζει, έπειτα ίσως παίρνει τη παλιά του μορφή μέχρι την κατοπινή αλλαγή.
Ομως εμείς, σήμερα, ως λαός μένουμε σε δομικά στοιχεία κοινωνικής οργάνωσης και σε νοοτροπίες, κολλημένοι στον κομφορμισμό της μη αλλαγής, στη συντήρηση των κεκτημένων, στην ταχυδακτυλουργία των πολλών λογαριασμών αλλά του μηδενικού αθροίσματος. Η «ανάσταση» βραδυπορεί.