Τι να σκέφτεται ο καλοντυμένος κύριος που ποζάρει στον φακό της Μαρίας Χρουσάκη (1899-1972), αγναντεύοντας τη συναρπαστική θέα του κόλπου της Βουλιαγμένης; Πάντως, σαν καλός ηθοποιός, δείχνει να ακολουθεί πιστά τις οδηγίες της φωτογράφου, μιας ανήσυχης γυναίκας του 20ού αιώνα, το έργο της οποίας έκανε γνωστό σε ένα ευρύτερο κοινό η Εθνική Πινακοθήκη με τη μεγάλη έκθεση του 2000 (η Χρουσάκη δώρισε το αρχείο της στην Ε.Π. το 1971, έναν χρόνο πριν από τον θάνατό της).
Γοητευτικός άντρας και πειθαρχημένος, ακολουθώντας τον ενδυματολογικό κώδικα της εποχής, ο άγνωστος πρωταγωνιστής δίνει ζωή σε ένα ελκυστικό, αλλά μάλλον κλασικό κάδρο, που στεφανώνει το μεγάλο, θαλερό πεύκο. Στην πραγματικότητα, ανεβάζει την «ψυχική» ένταση της φωτογραφίας, που δεν αποκλείεται να αποτυπώνει και τον εύθραυστο εσωτερικό κόσμο της Χρουσάκη. Σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία του ανιψιού της, Ίωνα Βορρέ, η Μαρία Χρουσάκη ήταν «ευαίσθητη, ταλαντούχος, γενναιόφρων, με σπάνια συμπόνια για τους συνανθρώπους της», αλλά «παρ’ όλα αυτά, άνθρωπος μοναχικός (…) σεμνή από του φυσικού της, αναγκάσθηκε από νωρίς να αντλήσει δύναμη και διαφυγή από τον εσωτερικό της κόσμο, έχοντας ζήσει τη θλίψη μιας διά βίου απόρριψης εκ μέρους του μόνου άνδρα που αγάπησε ποτέ».
Σε πιο τετριμμένες παρατηρήσεις, βρισκόμαστε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930, πολλά πολλά χρόνια πριν οι σειρήνες του τουρισμού αρχίσουν το τραγούδι τους και μεταμορφώσουν για πάντα το σχεδόν ανέγγιχτο βουκολικό τοπίο της φωτογραφίας. Ο αναγνώστης του 2018 με δυσκολία το αναγνωρίζει, χωρίς τα κατοπινά «τοπόσημά» του: τις οργανωμένες πλαζ, το ξενοδοχειακό συγκρότημα του «Αστέρα», τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου.
Αλλά ναι, πριν από εμάς, προηγήθηκε και αυτή η Βουλιαγμένη. Είναι ωραίο να το ξέρουμε. ■