Συνέντευξη με την Arja Saijonmaa μέσα σε ένα ταξί!

Το όνομα της Arja Saijonmaa (προφέρεται Άρια Σαϊγιονμάα) είναι μυθικό μεταξύ των θαυμαστών του έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Πρόκειται για τη Φινλανδέζα ερμηνεύτρια που ανακάλυψε κυριολεκτικά ο μεγαλύτερος Έλληνας συνθέτης σε ένα πέρασμα του από το Ελσίνκι και που την επέλεξε για πρέσβειρα της μουσικής του στη βόρεια Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο. Αυτό συνέβη τη δεκαετία του 1970, τότε που ξεκίνησαν και τη στενή δισκογραφική τους συνεργασία με πολλούς δίσκους, τραγουδημένους από τη Saijonmaa, σε διαφορετικές ξένες γλώσσες. Έκτοτε, η Arja Saijonmaa διακρίθηκε στον πολιτικό ακτιβισμό, την υποκριτική, το χορό και τη συγγραφή, δίχως φυσικά να «εγκαταλείψει» ποτέ τον μέντορα της, Μίκη Θεοδωράκη. Σήμερα θεωρείται μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες (αν όχι η σημαντικότερη) του 20ου αι. στη γενέτειρα της, τη Φινλανδία, αλλά και στη γειτονική Σουηδία, που η μεγάλη καριέρα της άρχισε κι εκεί με τα τραγούδια του Θεοδωράκη.

Την Arja Saijonmaa τη θαυμάσαμε στη συναυλία – αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη στο Καλλιμάρμαρο την Δευτέρα 24 Ιουνίου του 2019. Πιστεύω πως ήταν η μεγαλύτερη στιγμή της βραδιάς όταν βγήκε με την ολόλευκη φορεσιά της και με μια φωνή, αναλλοίωτη από το χρόνο, τραγούδησε για ένα δεκάλεπτο σχεδόν το τραγούδι – έπος με τίτλο «Ο Χάρης – 1944» σε ποίηση Μανώλη Αναγνωστάκη. Ένα τραγούδι – rock ορατόριο, σύμφωνα με την ίδια, που στη ζωή της αγάπησε εξίσου τον Θεοδωράκη και το πρώιμο rock’ n’ roll, τον Boris Vian και τον Bertolt Brecht, τα πιο πολιτικοποιημένα «παιδιά των λουλουδιών» και τα τραγούδια της Violeta Parra. 

Για μένα, που την έχω παρακολουθήσει και τη θεωρώ επίσης κάπως σαν μυθικό πρόσωπο, ήταν διακαής πόθος μία συνέντευξη μαζί της. Βοήθησε πολύ και η δραστήρια Ελισάβετ Παπαγεωργίου, που είναι η παραγωγός και εκπρόσωπος της στη χώρα μας. Το ραντεβού είχε κλειστεί δύο φορές και όλο ακυρωνόταν, μα περιέργως δεν απογοητεύτηκα. Ήξερα πως θα βρισκόμασταν οπωσδήποτε. Αυτό έγινε εφικτό την Τρίτη 25 Ιουνίου, την αμέσως επόμενη μέρα από τη συναυλία, που η Saijonmaa θα πέταγε από το «Ελευθέριος Βενιζέλος» για Βέλγιο κι από κει για Σουηδία. «Ακύρωσα ότι άλλο είχε κλειστεί για να σε δεχτεί» με ενημέρωσε στο παρά τρία, όχι στο παρά πέντε, η Παπαγεωργίου, εξηγώντας μου και την ανορθόδοξη συνθήκη της συνάντησης μας: Θα ήμασταν συνεπιβάτες της στο ταξί, που θα τη μετέφερε στο αεροδρόμιο, μαζί και με τη φωτογράφο μας, Αγγελική Παπαϊωάννου.

Αν και το φοβόμουν, τελικά αποδείχτηκε η καλύτερη των συνθηκών! Είναι όταν ξέρεις πως δεν έχεις πολύ χρόνο στη διάθεση σου και πρέπει να εκμαιεύσεις όσα πιο πολλά μπορείς απ’ τον συνομιλητή σου. Τι καλά που η Arja Saijonmaa διαθέτει χιούμορ και ένα ελληνοπρεπέστατο ταμπεραμέντο, λες, βρε παιδί μου, και έχει εξελληνιστεί πλήρως μέσα από την τόσο στενή συνεργασία της με τον Μίκη Θεοδωράκη. Αυτή, μία Βορειοευρωπαία, που μόνο «ψυχρή» δεν είναι σαν άνθρωπος! «Όλα γίνονται τελευταία στιγμή στην Ελλάδα, ένα χάος» σχολίασε γελώντας δυνατά, καθώς στριμωχνόμασταν μεσ’ στο ταξί. «Που εσείς εντάσσεστε, όμως, μέσα σ’ αυτό το χάος» της απάντησα. «Απόλυτα» μου είπε και κάπως έτσι ξεκίνησε η, on the road, συζήτηση μας!   

Γεννηθήκατε στην πόλη Mikkeli της Φινλανδίας, ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της χώρας, που διαθέτει Πανεπιστήμιο και «Music Hall» αν τα λέω σωστά. Πόσο καθοριστικό υπήρξε για την καλλιτεχνική σταδιοδρομία σας;

Ήταν βασικό σε συνδυασμό με το ότι μεγάλωσα μέσα σε μία οικογένεια μουσικών. Ο πατέρας μου ήταν τσελίστας και η μητέρα μου πιανίστρια. Οδοντίατρος ήταν δηλαδή ο πατέρας μου, απλά έπαιζε τσέλο, όπως και τύμπανα όταν ήταν φοιτητής. Ο πατέρας μου επίσης είχε άλλα τέσσερα αδέρφια και όλοι τους έπαιζαν κλασικά όργανα, συμπεριλαμβανομένου του παππού μου. Είχαν κατά κάποιο τρόπο φτιάξει μία οικογενειακή ορχήστρα. Αν βάλουμε τώρα και το ότι η μάνα μου έπαιζε πιάνο, ήταν για μένα το καταλληλότερο περιβάλλον για να μεγαλώσω με κλασική μουσική. 

Δρόμο, βέβαια, που δεν ακολουθήσατε, δεν γίνατε- θέλω να πω- λυρική τραγουδίστρια.

Όχι, γιατί ο πατέρας μου όταν δεν έπαιζε πιάνο στο σπίτι κι εκείνος μαζί με τη μητέρα μου, έφερνε δίσκους rock’ n’ roll και τζαζ. Θυμάμαι να ακούμε πολύ ragtime! Είχε ανοιχτούς ορίζοντες σε σχέση με τη μουσική κι αυτό καθόρισε και τη δική μου μουσική εκπαίδευση.

Ο πρώτος σας δίσκος βγήκε το 1972, σωστά;

Όχι, ο πρώτος μου δίσκος βγήκε το 1968, όταν ήμουν 24 ετών στο Student Theater. Θα τον έλεγα πολιτικοποιημένο δίσκο. Βγήκε στη Φινλανδία και τραγουδούσα στα φινλανδικά.

Μιλάμε για την εποχή της Flower Power στη Φινλανδία.

Μπορείτε να το πείτε «Flower Power», καθόλου λάθος δεν είναι, μόνο που τα δικά μας λουλούδια ήταν κατακόκκινα (γέλια). Στη Φινλανδία, ξέρετε, ήμασταν πολύ πολιτικοποιημένοι τότε και επηρεασμένοι από τον Bertolt Brecht. Είχα παρακολουθήσει ένα σεμινάριο με τη Gisela May κι εκείνη με επέλεξε. Με είχε δει για την ακρίβεια να τραγουδώ στο Ελσίνκι και με κάλεσε στα μαθήματα της στη Βαϊμάρη. Το πολιτικό θέατρο με όλους τους διανοούμενους και τους σκεπτόμενους φοιτητές του ήταν κάτι καινούργιο για μας μετά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Εκδηλώσαμε μεγάλο ενδιαφέρον για το πολιτικό καμπαρέ, ο πιο διάσημος εκφραστής του οποίου ήταν ο Bertolt Brecht. 

Θα λέγατε, λοιπόν, Beatles εναντίον Bertolt Brecht ή συνυπήρχαν όλα;

Φυσικά και άκουγα Beatles!

Και Bob Dylan…

Όχι τόσο Bob Dylan, εφόσον μεγάλωσα σε μια πόλη ανατολικά του Ελσίνκι, όπου ως παιδιά συνηθίζαμε να κάνουμε skating με τα τραγούδια του Paul Anka και του Elvis Presley. Ξέρετε, «Rock around the clock», αυτό ήταν ο πρώτος δίσκος που μού’χε αγοράσει ο πατέρας μου. Ο δεύτερος ήταν το «Take Five» του Dave Brubeck Quartet! Λέτε γι’ αυτό να ξεκίνησα κι εγώ τη μουσική μου καριέρα με ζεϊμπέκικα; (γέλια)

Αυτό έγινε όντως λόγω του Μίκη Θεοδωράκη. Μιλήστε μου για την πρώτη σας γνωριμία.

Ω, είναι ολόκληρη ιστορία! Καταρχάς ως μέλος του Student Theater με είχε συναρπάσει το γεγονός πως έλεγα τα τραγούδια ενός ανθρώπου που ήταν απαγορευμένος και φυλακισμένος στην Ελλάδα. Το παράδοξο είναι πως εκείνα τα τραγούδια του, «Στο περιγιάλι το κρυφό», δεν ήταν καθόλου πολιτικοποιημένα! «Τι γίνεται εδώ;» αναρωτιόμουν τότε, «είναι κάτι που δεν καταλαβαίνω;» κι έτσι ήθελα πολύ να γνωρίσω τον άνθρωπο αυτό. Δύο χρόνια πριν έλθει στο Ελσίνκι, βρισκόταν αυτοεξόριστος στο Παρίσι, απ’ όπου είχε ξεκινήσει τη μεγάλη αντιδικτατορική δράση του με συναυλίες. Έρχεται στο Ελσίνκι και θα τραγουδούσα εγώ, που έτρεμα σαν το ψάρι, σκεπτόμενη πως αυτός ο άνθρωπος που θαύμαζα τόσο, θα με άκουγε! Δεν είχα τραγουδήσει πάνω από ένα λεπτό και βλέπω να σηκώνεται μια πανύψηλη φιγούρα από την πρώτη σειρά και να ανεβαίνει στη σκηνή. Αναρωτήθηκα πάλι «Τι γίνεται εδώ;», αφού υπέθεσα πως θα ήταν κουρασμένος από τα συνεχόμενα ταξίδια και για να σηκωθεί, κάτι δεν θα του άρεσε…Αυτός έδιωξε τον πιανίστα μου και άρχισε να με συνοδεύει! «Το ξέρεις αυτό;» με ρώτησε, «Ναι, αλλά στα φινλανδικά» του απάντησα…«Δεν πειράζει, πες το» (σ.σ. τη φράση «Δεν πειράζει», τη λέει στα ελληνικά). Σε μια φάση σηκώνεται, παίρνει το μικρόφωνο μου και ανακοινώνει στο κοινό σε ολόκληρη την αίθουσα: «Η Arja θα με ακολουθήσει στην παγκόσμια περιοδεία μου»! Εκείνη τη στιγμή, εκείνη την ώρα, άλλαξε η ζωή μου! Μου πήρε λίγο χρόνο για να συνειδητοποιήσω αν εννοεί ή όχι όσα είπε δημόσια, αλλά ένα χρόνο μετά πήγα στο Παρίσι και αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί. 

(Η ιστορία που διηγείται η Arja Saijonmaa για την πρώτη συνάντηση της με τον Μίκη Θεοδωράκη έχει διασωθεί στο ντοκουμέντο αυτό από τη φινλανδική τηλεόραση των αρχών του 1970) 

Σας έχει πει κανείς ότι διαθέτετε κάτι από την αύρα της Μελίνας Μερκούρη;

Η Μελίνα Μερκούρη υπήρξε πολύ φίλη μου στο Παρίσι όταν κάναμε με τον Μίκη, όλοι μαζί, αντιδικτατορικές δράσεις. Λαμπερό πλάσμα, κάναμε στενή παρέα και γελούσαμε πολύ. Ταιριάζαμε, άρα καταλαβαίνω αυτό που λέτε. 

Καταλαβαίνετε και γιατί ο Μίκης Θεοδωράκης θα πιάσει πολύ χώρο σ’ αυτή τη συνέντευξη που γίνεται κάτω από ανορθόδοξες συνθήκες. Η μισή δισκογραφία σας είναι μαζί του.

Σωστά, τον τραγούδησα στα φινλανδικά, στα σουηδικά και στα ισπανικά, αλλά για νά’μαι ειλικρινής θά’θελα να τον είχα τραγουδήσει και στα γερμανικά και στα γαλλικά. Δεν βρήκα, όμως, ποιητές ισάξιους για να μεταφραστούν τα τραγούδια του κι αυτό είναι το μυστικό της μουσικής του Μίκη: Οι στίχοι των τραγουδιών του, που οφείλεις να τους καταλάβεις σε βάθος, αν θες να κατανοήσεις και τις μελωδίες του! (σ.σ. ο οδηγός μας πηγαίνει από κάτι στενά και της Saijonmaa της κάνει εντύπωση! «Που πάμε;» τον ρωτάει στα ελληνικά και γελάμε όλοι μεσ’ στο ταξί)

Σας ενδιέφερε όλη αυτή η αίσθηση του ρυθμού που εμπεριέχεται στα τραγούδια του Θεοδωράκη;

Καλή ερώτηση, γιατί θεωρώ τον «Χάρη» ένα rock ορατόριο! Κάθε φορά που κλείνω ένα κονσέρτο μου μ’ αυτό στη Στοκχόλμη και γενικά στη Σουηδία, ο κόσμος τό’χει σαν το δικό του «Αλληλούια», το βρίσκει τελείως rock! 

Χθες βράδυ στο Καλλιμάρμαρο το τραγουδήσατε και κλέψατε τις εντυπώσεις. Για όλους εμάς ήταν κάτι σπάνιο ν’ ακούσουμε το εν λόγω «τραγούδι – ποταμό» σε θεοδωρακική συναυλία. Ήταν δική σας η επιλογή του;

Το φοβόμουν, λόγω της μεγάλης διάρκειας του. Ο Μίκης, που είχε ανακατευτεί πολύ με το ρεπερτόριο της συναυλίας, δέχτηκε όταν του ζήτησα να το τραγουδήσω! Προηγουμένως, μου είχε πει ότι η συναυλία θα διαρκούσε πολύ ούτως ή άλλως και να διάλεγα ποια κομμάτια θα ήθελα, όπως το «Δρόμοι παλιοί» ή τον «Καημό» που τα ξέρω καλά και τα έχω τραγουδήσει αμέτρητες φορές. Εγώ πάλι έλαβα υπόψιν μου το ότι πρέπει και ο κόσμος να τραγουδήσει μαζί με τους τραγουδιστές, κάτι για το οποίο ο «Χάρης» δεν έκανε, όντας ουσιαστικά τρία τραγούδια σε ένα. «Όχι, όχι» πετάχτηκε ο Μίκης, «θα τον πεις, δικός σου είναι ο ”Χάρης”»!

Μάθατε, φαντάζομαι, τι έχει γραφτεί ήδη στον ελληνικό Τύπο για την ερμηνεία σας, ότι ήταν η καλύτερη στιγμή της βραδιάς!

(δείχνει πολύ ενθουσιασμένη) Αλήθεια; Είμαι τόσο χαρούμενη! Πολύ σας ευχαριστώ! Ένας λόγος παραπάνω που το τραγούδησα στα ελληνικά και το άγχος ήταν μεγάλο! 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 διασκευάσατε τα τραγούδια της Χιλιανής Violeta Parra. Το ίδιο είχε κάνει και η Μαρία Φαραντούρη, όπως και λίγα χρόνια πριν η Joan Baez. 

Νομίζω πως η Φαραντούρη και η Baez δεν ηχογράφησαν κανένα άλλο τραγούδι της, εκτός από το «Gracias a la vida». Η δική μου ιστορία είναι διαφορετική. Γνώρισα τη μουσική της Violeta Parra στο Μπουένος Άιρες, στο πλαίσιο της World Tour με τον Μίκη Θεοδωράκη. Λίγο μετά, στα τέλη του ’70, τραγούδησα σε μία τηλεοπτική εμφάνιση το «Gracias a la vida», έχοντας βρει και μια καλή μετάφραση των στίχων. Με είδαν οι Χιλιανοί πολιτικοί εξόριστοι στη Σουηδία, που το τραγούδησα με Σουηδούς μουσικούς, οπότε μου τηλεφώνησαν: «Σας γνωρίζουμε από τη συνεργασία σας με τον Μίκη Θεοδωράκη. Θέλουμε να κάνετε το ίδιο και με τη μουσική της Χιλής, γι’ αυτό κι έχουμε να σας προτείνουμε το καλύτερο γκρουπ Χιλιανών μουσικών που υπάρχει αυτή τη στιγμή στον κόσμο»! Ήταν οι Inti-Illimani, που ζούσαν τότε εξόριστοι στη Ρώμη. Με πήραν οι Χιλιάνοι και με πήγαν εκεί, ήταν παραμονή Πρωτοχρονιάς και γνώρισα έξι φανταστικούς τύπους που έπαιζαν όλα τα όργανα, συνέθεταν και τραγουδούσαν! Θυμάμαι ότι γιορτάσαμε το νέο χρόνο σε ένα κελάρι πίνοντας πολύ λευκό κρασί, ένιωσα σαν να συναντούσα τα αδέρφια μου! Αγάπησα πολύ τους Inti-Illimani και αρχίσαμε κατευθείαν να δουλεύουμε την παραγωγή του δίσκου, που περιείχε δεκατρία τραγούδια της Violeta Parra. Ευτυχώς είχα ήδη γνωρίσει και τον ποιητή που θα άγγιζε την ποίηση της Parra, καθώς με ένοιαζε να γίνει κάτι που θα έμοιαζε με αναδημιουργία στίχων και μουσικής! Πριν βγει ο δίσκος είχα πάρει μαζί μου τους Inti-Illimani στη Σουηδία, όπου περιοδεύσαμε για δύο καλοκαίρια. Ο κόσμος είχε μάθει για τα καλά τα τραγούδια της Violeta Parra και η επιτυχία μας ήταν τεράστια! Κι όταν βγήκε ο δίσκος, ένα 24ωρο μετά, αμέσως μετά δηλαδή, με ειδοποίησαν πως το «Gracias a la vida», που λεγόταν στα σουηδικά «Jag vill tacka livet», είχε ήδη φτάσει στο Νο 1 του TOP10, όπου και παρέμεινε για πολλούς μήνες! Θα έλεγα ότι μέχρι σήμερα είναι το τραγούδι που έχει σημαδέψει τη ζωή μου. Δεν μπορώ να βγω σε καμία συναυλία χωρίς να το τραγουδήσω, αφού το ζητάει ο κόσμος.

Μα δεν το είχατε τραγουδήσει και στην κηδεία του φίλου σας, του σοσιαλιστή Ούλοφ Πάλμε;

Σωστά. Μου το είχε ζητήσει η χήρα του και επίσης φίλη μου. Στην κηδεία του Πάλμε είχα τραγουδήσει και το «Είναι μεγάλος ο καημός» (σ.σ. το λέει και πάλι στα ελληνικά) του Μίκη. Έχει γίνει κάτι απερίγραπτο με το «Gracias a la vida»! Με καλούσαν και το τραγουδούσα σε όλες τις στιγμές των ανθρώπων, σε γάμους και σε κηδείες, στις πιο ευτυχισμένες και δυστυχισμένες φάσεις της ζωής τους. Το έχω τραγουδήσει μπροστά σε έναν νέο που έχανε για πάντα την αγαπημένη του ή μπροστά στους συγγενείς μια γριάς που πέθαινε από καρκίνο, κοιτώντας τους όλους κατάματα. Είχε γίνει κάπως σαν το «άγιο» τραγούδι τους αυτό με τα τόσο υπέροχα απλά και κατανοητά του λόγια! 

Ανέκαθεν ήταν για σας το τραγούδι ταυτισμένο με την πολιτική;

Όχι, δεν υπήρξα μαχητικά πολιτικοποιημένη, εγώ δηλώνω ουμανίστρια. Δεν ανήκα σε κανένα κόμμα επισήμως και τραγουδούσα για τους πάντες, για όλο τον κόσμο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα φοβόμουν να συμμετάσχω κάπου αν έβλεπα ότι όφειλα να συμμετάσχω! Όταν ήμουν φοιτήτρια και νέα έζησα τη «Flower Power» που λέγαμε πριν, αλλά αυτήν της Ευρώπης. Για ένα χρόνο είχα πάρει μια υποτροφία τότε και έζησα στην Αμερική, όπου αναγνώρισα ότι η δική τους «Flower Power» δεν είχε καθόλου να κάνει, από πολιτικής άποψης, μ’ αυτήν της Ευρώπης. Στην Ευρώπη, ως γνωστόν, είμαστε τόσοι πολλοί διαφορετικοί πολιτισμοί ενωμένοι κάτω απ’ τη θηριωδία των Γερμανών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέρασαν πολύ δύσκολα εδώ οι άνθρωποι και στη Φινλανδία είχαμε ν’ αντιμετωπίσουμε τον πόλεμο εναντίον των Σοβιετικών. Εμείς, αλλά και οι επόμενες γενιές ανθρώπων που έχασαν τους δικούς τους και που στη συνέχεια έγιναν μπουρζουάδες, γιατροί και μεγαλοδικηγόροι ή οτιδήποτε άλλο, μεγαλώσαμε με τη γνώση ότι ο Νο 1 εχθρός μας ήταν οι Ρώσοι. Με είχαν εκπαιδεύσει προσωπικά να μισώ τους Ρώσους, οι οποίοι βρίσκονται γεωγραφικά μόλις ένα και δύο χιλιόμετρα από τη γενέτειρα πόλη μου. Ευτυχώς εκεί ήρθαν τα τραγούδια διαμαρτυρίας και μας άλλαξαν ριζικά, μας άνοιξαν το μυαλό, αρχής γινομένης μ’ αυτά του Boris Vian!

Έχετε κάνει κι ένα δίσκο, νομίζω, με τραγούδια του Boris Vian, της Edith Piaf και της Dalida. 

Ναι, λατρεύω τα γαλλικά τραγούδια. Μιλάω γαλλικά και κατοικώ στο Παρίσι, αλλά τα τραγούδια του Boris Vian ήταν καθοριστικά για τις έννοιες της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού μέσα μου. Τα ίδια που ένιωσα ακριβώς μελετώντας την Ελληνική Δημοκρατία και σπουδάζοντας στο καμπαρέ – θέατρο του Brecht. Γιατί, νομίζετε, είπα πριν ότι λυπάμαι που δεν βρήκα καλές μεταφράσεις των τραγουδιών του Θεοδωράκη στα γαλλικά;  

Μια και σε όλα δίνετε πολιτική χροιά, στην κουβέντα αυτή τουλάχιστον, θα ήθελα να μου πείτε αν είχατε μάθει για την τελευταία εμφάνιση του Μίκη Θεοδωράκη στο συλλαλητήριο για τη Μακεδονία.

Ω ναι, όλα, μα όλα τα χρόνια που γνωρίζω τον Μίκη, πάντα μιλούσε για τη Μακεδονία και το πως εκείνος έβλεπε το συγκεκριμένο θέμα.

Τέλος πάντων, μόνο καλό ήταν που ο ίδιος ο Μίκης κάλεσε χθες στο Καλλιμάρμαρο και βρέθηκαν εκεί οι συγγενείς των αγωνιστών εναντίον της χούντας, του Μανδηλαρά, του Λαμπράκη, του Μουστακλή. Ωστόσο, θέλω τη γνώμη σας για τον τίτλο της συναυλίας: «Είσαι Έλληνας! Αυτό που ήσουν κάποτε, θα γίνεις ξανά», τίτλος, ναι μεν παρμένος από έναν κύκλο πολιτικών τραγουδιών του, αλλά και κάπου υπέρ το δέον πατριωτικός τη σήμερον ημέρα, δε νομίζετε;

Ακούστε, εδώ και πενήντα χρόνια έχω μάθει να υπερασπίζομαι τον Μίκη! Είναι ένας τεράστιος καλλιτέχνης που ζωγραφίζει με υψηλή τέχνη τους ορίζοντες. 

Μα δεν αντιλέγει κανείς, μην τρελαθούμε κιόλας.

Λέω απλά ας του επιτρέψουμε να έχει το ταμπεραμέντο του και να ζωγραφίζει τις ζωές μας με τη μουσική του και τα τραγούδια του. Ο καθένας φυσικά δικαιούται να έχει τις απόψεις του, αλλά μια και ρωτάτε εμένα, θα σας πω ότι έχω ζήσει πάρα πολλές καταστάσεις με τον Μίκη σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Πείτε μου εσείς, είστε ικανοποιημένοι εδώ με τη Συμφωνία με την Ευρώπη για το Μακεδονικό;

Οι μισοί ναι κι οι άλλοι μισοί όχι, θα σας απαντούσα.

Φαντάζομαι ότι οι ακροδεξιοί και οι φασίστες δεν θα είναι ικανοποιημένοι.

Ακριβώς.

Νομίζω πως πρόκειται για ιστορικά γεγονότα και αποφάσεις, στα οποία δεν μπορούμε να επισέλθουμε. Υπάρχει και η Ρωσία που είναι μια υπερδύναμη πλέον, αλλά όχι βέβαια όπως ήταν παλιά. Εγώ καταλαβαίνω πως οι Έλληνες μια ζωή ήταν περήφανοι για τη Μακεδονία τους, αλλά πλέον είναι πολύ αργά…Με άλλα λόγια πρέπει να συμμετάσχουν τώρα σ’ όλο αυτό και δεν τους είναι εύκολο. 

Μια χαρά και ψύχραιμα τα λέτε. Υπήρξε ο Μίκης Θεοδωράκης το σημαντικότερο πρόσωπο στη ζωή σας;

Δεν μπορώ να πω το σημαντικότερο, γιατί κάθε πρόσωπο έχει τη σημαντικότητα του, αλλά σίγουρα ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε ο μέντορας μου. Σας ξαναλέω ότι μόλις εμφανίστηκε εκείνη τη μαγική στιγμή που τραγουδούσα τα τραγούδια του στο Student Theater, άλλαξε τη ζωή μου! Τον ακολούθησα στο Παρίσι και στην παγκόσμια περιοδεία του, ακολούθησα τον ίδιο και το όραμα του ως ιδεαλίστρια φοιτήτρια που ήμουν και που παραμένω ακόμη ιδεαλίστρια! Ακόμη έχω ένα όραμα για να καλυτερεύσει ο κόσμος όλος στην ηλικία που βρίσκομαι…Ύστερα, πάντα δίπλα στον Μίκη, είχα να μελετήσω ξένες γλώσσες για να υπηρετήσω τα τραγούδια του, να μάθω ελληνικά, γαλλικά, αλλά σιγά – σιγά, διότι του Μίκη, όπως θα ξέρετε, δεν του άρεσε να μιλάει αγγλικά. Με θυμάμαι λοιπόν στο Παρίσι να καλώ Γάλλους φίλους για να με μυήσουν στη γλώσσα τους με το ευτύχημα να έχω ευχέρεια στην εκμάθηση ξένων γλωσσών. Αυτό που έκανα απ’ την πρώτη στιγμή με την επιστροφή μου στη Φινλανδία ήταν να μεταφέρω τη μουσική του Θεοδωράκη στη φινλανδική γλώσσα και λίγο μετά, όταν ξεκίνησε η μεγάλη καριέρα μου στη γειτονική Σουηδία με τα τραγούδια του, να βρω τους σωστούς ποιητές που θα μετέφραζαν τους στίχους του! Συνέβαινε να μη μιλάω και τα πιο σωστά σουηδικά, όμως από ένστικτο βρήκα τον καλύτερο Σουηδό ποιητή! Κατάλαβα έτσι και για ποιο λόγο η μουσική του Μίκη είχε τέτοια απήχηση στον Βορρά! Κατανοούν την ποίηση του, δεν είναι ξωτικό γι’ αυτούς ο Θεοδωράκης!

Κάτι που δεν συναντήσατε, όμως, όπως είπατε, στη Γερμανία και στη Γαλλία.

Στη Γερμανία ειδικά αναρωτιόμουν όποτε πήγαινα ποιος θα ήταν ο καταλληλότερος ποιητής για να αποδώσει στα γερμανικά τα τραγούδια του. Δεν βρήκα κανέναν, εξ ου και δεν ηχογραφήθηκαν τραγούδια του Μίκη στα γερμανικά, μα ούτε και στα γαλλικά! Είναι κρίμα…Πολύ κρίμα γι’ αυτούς…

Μικρό το κακό, αν υποτεθεί πως στη Γερμανία ολόκληρες Μουσικές Ακαδημίες φέρουν την επωνυμία «Μίκης Θεοδωράκης».

Ίσως και ο δικός μου κόσμος (σ.σ. αναφέρεται πιθανώς στη Σκανδιναβία) να ήταν κακομαθημένος αν δεν είχα ακολουθήσει κι εγώ το συγκεκριμένο δρόμο δουλειάς για μια ζωή ολόκληρη. 

Είχατε πολύ καιρό να δείτε από κοντά τον Μίκη Θεοδωράκη;

Όχι πολύ. Τον ξανάδα στις 15 Ιανουαρίου αυτής της χρονιάς, που ήρθαμε με έναν Αμερικανό παραγωγό για να του πάρει συνέντευξη. Πήγα και στο Βραχάτι για να συναντήσω τη Μαργαρίτα, την κόρη του. Διαβάστε, αν θέλετε, το βιβλίο που έχω γράψει για τη συνεργασία μου με τον Μίκη. Είναι και στα ελληνικά, εκεί θα βρείτε τα πάντα! 

Να πούμε τότε εν συντομία και για τις άλλες σας δραστηριότητες. Έχετε παίξει και στον κινηματογράφο ως ηθοποιός.

Ναι, έχω παίξει στον κινηματογράφο, έχω δώσει πολλά one woman shows, έχω μπει σε pop λίστες, έχω διαδώσει το φινλανδικό tango στη Σουηδία, όπως και τη μουσική της Violeta Parra στις χώρες του Βορρά. 

Γιατί τα κάνατε όλα αυτά;

Για να μιλάτε εσείς αυτή τη στιγμή με μία γέφυρα πολιτισμού (γέλια)

Ούτε και στην τηλεόραση είπατε όχι, αφού συμμετείχατε στη σουηδική βερσιόν του βρετανικού ριάλιτι «Strictly Come Dancing».

Ναι, αλλά δεν σημαίνει πως πάντα λέω «Ναι», αφού συνήθως «Όχι» έλεγα στην τηλεόραση και στα ριάλιτι που δεν μου αρέσουν. Όταν πρωτοήρθε το «Strictly Come Dancing» στη Σουηδία, μου πρότειναν να μπω στο team και το έκανα, αφού πάντα μου άρεσε να χορεύω. Κανείς δεν φαντάζεται πόσο δύσκολο και σκληρό είναι, χώρια που εγώ νόμιζα ότι θα χορεύω τσα – τσα εκεί. Και δεν δουλεύαμε μόνο για οκτώ ώρες, όπως μου έλεγαν, αλλά για 24 ώρες το 24ωρο! Δεν ξέρω αν τα πήγα καλά ως δασκάλα, πάντως είχε πολύ πλάκα και μιλάμε για το πιο δημοφιλές ριάλιτι στη Σουηδία πριν από δέκα χρόνια! 

Είχατε ωστόσο κι έναν καλό παρτενέρ, τον 28χρονο τότε Tobias Karlsson.

Ναι, όλα τα ξέρετε βλέπω. Γίναμε πολύ δημοφιλές ντουέτο στο χορό και μάλιστα, στην επέτειο των δέκα ετών, πρόσφατα δηλαδή, οι Σουηδοί ψήφισαν τα καλύτερα καλλιτεχνικά ζευγάρια και πρώτο βγήκε το δικό μας! «Σας παρακαλώ, μη μου το κάνετε αυτό» βγήκα εγώ κι είπα, «έχω καταστρέψει τα γόνατα μου! Δεν τ’ αντέχω άλλο» (γέλια)

Που ζείτε τώρα;

Ζω στο Παρίσι, αλλά και στο στούντιο μου στη Σουηδία. Έχω έναν ωραίο χώρο και απομονώνομαι, αλλά είναι εύκολο από κει να ταξιδέψω στο Βορρά, στη Νορβηγία και αλλού. Νιώθω πραγματικά σαν να βρίσκομαι στο κέντρο της Σκανδιναβίας.

Στο Παρίσι ζει και η Marianne Faithfull, γούστο θά’χει να είστε γειτόνισσες.

Αλήθεια; Ξέρετε πόσες τραγουδίστριες ζουν εκεί; (γέλια) Εγώ, βέβαια, στο Παρίσι πρωτοπήγα εξ αιτίας του Μίκη Θεοδωράκη και της World Tour μας!

Πως τα καταφέρνετε αλήθεια και διατηρείστε τόσο νέα, φρέσκια και όμορφη;

Η απάντηση βρίσκεται στο βιβλίο που έχω γράψει για τη φινλανδική σάουνα. Είναι το πρώτο βιβλίο που κυκλοφόρησε ποτέ για τη σάουνα γραμμένο από γυναίκα! Καθόμουν και μάζευα όλα τα στοιχεία για το πως οι αρχαίοι πρόγονοι μου, οι Φινλανδοί, ζούσαν μέσα στις σάουνες, οι οποίες αποτέλεσαν αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους. Σπούδασα τις πρακτικές της σάουνας μέσα από ιστορικά στοιχεία για το πως οι άνθρωποι ήθελαν να διατηρηθούν υγιείς και όμορφοι. Όταν βγήκε το βιβλίο έγινε best seller στη Νορβηγία, πούλησε πάρα πολύ στη Σουηδία, στη Φινλανδία, αλλά και σ’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 

Κάνετε ακόμη σάουνα;

Απολύτως! Αύριο απόγευμα θα κάνω σάουνα και μετά μπάνιο σε λίμνη. Τώρα πετάω για Βρυξέλλες κι από κει για Στοκχόλμη, αύριο όμως θα βρίσκομαι στη Φινλανδία.

Σας ζηλεύω, κυρία Saijonmaa! Πόσες φορές την εβδομάδα μπαίνετε στη σάουνα;

Κάθε μέρα! Η σάουνα συνδέεται για μένα και με το μπάνιο στη λίμνη, με το άγγιγμα πάνω μου του αγνού νερού. Όλες οι λίμνες στη βόρεια Φινλανδία νιώθω πως είναι για μένα! Να μπαίνω στο νερό, σε χιλιόμετρα νερού μετά από μια σάουνα και να είναι μέρα ακόμη, να ακούω τα πουλιά…Είναι ο φανταστικός Παράδεισος μου! Κι όταν χτυπάω απαλά το σώμα μου με τα πούπουλα της σάουνας, είναι σαν ένα κάλεσμα στα ίδια τα πουλιά! Για να καταλάβετε το πρόγραμμα μου, βγαίνω απ’ τη σάουνα, κάθομαι στην ταράτσα και πίνω ένα ποτήρι σαμπάνια αν το θέλω και μετά κάνω μια βουτιά στη λίμνη. Μετά ξαναμπαίνω στη σάουνα. Το ίδιο μπορεί να γίνει ξανά και ξανά, πάρα πολλές φορές. 

Εμ γι’ αυτό λέω ότι σας ζηλεύω!

Είμαι τόσο πολύ μέσα σ’ αυτό που λυπάμαι που δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά το βιβλίο μου. Και, ξέρετε, μπορεί να μην έχουν ενδιαφερθεί στην Ελλάδα για τη σάουνα, σε χώρες όμως με θερμά κλίματα η σάουνα είναι ότι καλύτερο! Πρέπει να καταλάβει ο κόσμος ότι το δέρμα είναι το πολυτιμότερο ανθρώπινο όργανο και η σάουνα βοηθάει γυναίκες και άνδρες να διατηρούν νεανικό και υγιές το δέρμα τους πάνω απ’ όλα. 

Ίσως γιατί εδώ είναι Ελλάδα, μας θέλουν όλους μουμιοποιημένους, μελλοντικούς Οσίους και Οσίες!

Ω, μα τι λέτε, αυτό ακούγεται αστείο, αλλά είναι πάρα πολύ σοβαρό. Μήπως να παίρνατε το αεροπλάνο μαζί μου να συνεχίζαμε τη συνέντευξη στις Βρυξέλλες και στη Στοκχόλμη; 

(Έχουμε σκάσει στα γέλια. Έχουμε φτάσει όμως και στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος. Βγαίνουμε από το ταξί και προθυμοποιούμαι να σύρω τη μία και μοναδική βαλίτσα της ως το check-in. Εκεί την ενημερώνουν από την Aegean πως δεν μπορεί να πετάξει πρώτη θέση ή διάδρομο εάν δεν πληρώσει εξτρά από την αγορά του εισιτηρίου της. Η Arja Saijonmaa δυσανασχετεί, αφού δεν της αρέσει η ιδέα να πετάξει σε θέση όπου νά’ναι. «Πείτε τα και στον κύριο που είναι Έλληνας δημοσιογράφος» λέει με κάποια αυστηρότητα στην υπάλληλο της Aegean! Είναι φανερό πως με βλέπει σαν τον μεγαλύτερο συμπαραστάτη της εκείνη τη στιγμή. Η υπάλληλος με ενημερώνει με τη σειρά της πως ο κανονισμός αυτός της Aegean είναι καινούργιος σχετικά, αφού ισχύει εδώ και πέντε μήνες. Αφήνω την Arja Saijonmaa στην ησυχία της, έχει ελάχιστο χρόνο στη διάθεση της. Αγκαλιαζόμαστε, φιλιόμαστε σταυρωτά κι εκεί της κάνω την τελευταία ερώτηση):

Πως σας φάνηκε που δώσατε συνέντευξη μέσα σε ένα ταξί;

Η καλύτερη συνέντευξη που έδωσα ποτέ, η καλύτερη, το λέω αλήθεια! Ήταν φανταστική ιδέα τελικά να το οργανώσουμε έτσι!