Παγκόσμια Προοπτική (2018-49)

*του Κουντρέντ Μπουλμπούλ

Η εποχή της παγκοσμιοποίησης την οποία διανύουμε, αλλάζει πολύπτυχα την ζωή μας. Οι αλλαγές και μετατροπές που δεν χωρούσαν το παρελθόν, τώρα χωράνε σε μικροσκοπικούς χώρους. Ο κοινωνιολόγος Ντέιβιντ Χάρβεϊ το χαρακτηρίζει ως «στρίμωγμα χρόνου και χώρου». Την συγκεκριμένη περίοδο τα συμβάντα, οι σχέσεις, οι αλλαγές και οι μετατροπές εξελίσσονται πολύ γρήγορα και σχεδόν ζαλίζουν τον άνθρωπο. Οι μακρινές γεωγραφίες πλησιάζουν ενώ οι κοντινές απομακρύνονται. Πράγματα άγνωστα μέχρι πρόσφατα, γίνονται γνωστά και πράγματα που θεωρούνται γνωστά, μετατρέπονται σε άγνωστα. Όπως λέει και ο Ορτέγκα υ Γκασέτ «ο εξελιγμένος πολιτισμός είναι δύσκολο πρόβλημα. Και όταν αυξάνεται η εξέλιξη, μεγαλώνει και ο κίνδυνος. Η ζωή βελτιώνεται λίγο περισσότερο κάθε μέρα και το αναπόφευκτο αποτέλεσμα είναι να γίνεται λίγο πιο περίπλοκη, λίγο πιο δύσκολη».

Θέλω να καταλήξω στο με ποια γλώσσα/ρητορική και από ποια θέση έχουν επικοινωνία τα άτομα, οι ομάδες, οι θεσμοί και τα κράτη με τους άλλους που σε σύγκριση με παραδοσιακές περιόδους, είναι υποχρεωμένοι να ζουν μαζί με πολύ πιο διαφορετικές ταυτότητες, πολιτισμούς, θεσμούς και οργανώσεις. Διότι επειδή χάθηκαν οι παραδοσιακές σχέσεις, η ζωή έχει γίνει περίπλοκη από πολλές απόψεις και επειδή βρισκόμαστε στο ίδιο περιβάλλον με πολύ διαφορετικές ταυτότητες, αυτό αυξάνει τις αβεβαιότητες. Ένας από τους λόγους που σήμερα είμαστε απομονωμένοι σε παγκόσμιο επίπεδο, του μίσους και του χαρακτηρισμού ως ο άλλος, είναι αυτή η κατάσταση αβεβαιότητας. Η γλώσσα ή η τοποθέτηση είναι στην ουσία σημαντικά και σε συνήθεις περιόδους. Αλλά σε περιπτώσεις αβεβαιότητας, το ύφος, η γλώσσα που χρησιμοποιείται απέναντι στον άλλον είναι πολύ πιο αποτελεσματικά στην διαμόρφωση των σχέσεων των ατομικών, ομαδικών, θεσμικών ή διακρατικών. Πολλές συμπεριφορές που θα ήταν ανεκτές σε τακτικές περιόδους, όταν υπάρχει αβεβαιότητα, δημιουργούν δυσφορία.

Ποια γλώσσα/ρητορική/τοποθέτηση: Διαδήλωση, αντιπολίτευση, εξουσία;

Ποια γλώσσα ή ποια ρητορική θα πρέπει να έχουμε ως άτομα, κοινωνίες, οργανώσεις και κράτη με τους γύρω μας, τους όμοιους μας ή αυτούς που είναι διαφορετικοί από μας; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα καμιά φορά έχει σημασία και από την άποψη του να δώσουμε νόημα σε συμπεριφορές και ρητορική που δεν εγκρίνουμε. Παρακάτω θα τονίσω αυτό το πρόβλημα από άποψη ατόμων. Αλλά η οπτική που παρουσιάζεται, είναι σε κάποιο βαθμό επεξηγητική για τις κοινωνίες, τις οργανώσεις και τις διακρατικές σχέσεις.

Ποιος είναι ο ρόλος της θέσης στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων; Θα τους αντιμετωπίζετε συνεχώς με μια αντιδραστική γλώσσα/ρητορική; Θα έχετε συνεχώς ένα επικριτικό ύφος και θα παραμείνετε ως ο «αντιπολιτευτικός»; Ή θα χρησιμοποιήσετε μια εποικοδομητική μορφή σχέσης (γλώσσα της εξουσίας) όποιος και να είναι αυτός απέναντι σας;

Να σας εξηγήσω αυτό που θέλω να πω με ένα συνέδριο στο οποίο είχα προσκληθεί και όπου ελάμβαναν μέρος πρώην υπουργοί, βουλευτές και ηγέτες γνώμης από τις ισλαμικές χώρες. Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σε ένα ξενοδοχείο και ήταν κλειστή αλλά οι ομιλητές πολύ ενθουσιώδεις. Έκαναν ομιλίες στα αραβικά και προκαλούσαν συγκίνηση στο ακροατήριο που φώναζε συνθήματα που αντιλαλούσαν σε όλο τον χώρο.

Όταν ήρθε η σειρά μου να βγάλω λόγο είπα τα εξής: «Ναι ο ισλαμικός κόσμος έχει πολύ σοβαρά προβλήματα. Αλλά αυτή είναι μια κλειστή συνάντηση. Πρέπει να εξετάσουμε αυτά τα προβλήματα με ψυχραιμία και να δημιουργήσουμε λύσεις». Όπως θα φαντάζεστε η δικιά μου ομιλία που καλούσε σε ψυχραιμία, απέσπασε τα λιγότερα χειροκροτήματα.

Όμως εκείνο το συνέδριο μου έμαθε τις τρεις γλώσσες σε μία ομιλία. Η πρώτη γλώσσα/ρητορική/θέση ήταν αυτή των δρόμων ή της διαδήλωσης η οποία είναι πολύ αποτελεσματική και αναγκαία κάποιες φορές. Οι συγκεντρώσεις, οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας πότε-πότε μπορούν να γίνουν ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την επίτευξη του εκάστοτε στόχου. Όπως συνέβη στις 15 Ιουλίου, μόνο με την γλώσσα των δρόμων (της διαδήλωσης) μπορεί να περάσει ένα μήνυμα και με καμία άλλη μέθοδο. Αλλά αυτή η γλώσσα είναι αποτελεσματική μόνο αν χρησιμοποιηθεί όταν είναι αναγκαίο και μόνο. Αν βγαίνεις συνεχώς στους δρόμους για να δώσεις το μήνυμα σου, είναι αδύνατον να δημιουργηθούν μόνιμες σχέσεις και συστήματα. Δεν μπορεί να οικοδομηθεί ένα πολιτιστικό βάθος, ένας πολιτισμικός πλούτος. Η γλώσσα της κλειστής συνάντησης για την οποία έκανα λόγο προ ολίγου, ήταν η γλώσσα της διαδήλωσης.

Η δεύτερη είναι η γλώσσα της αντιπολίτευσης. Αυτή η γλώσσα παραμένει μέσα στο σύστημα και χωρίς να έχει έναν εποικοδομητικό σκοπό, το μόνο που κάνει είναι να επικρίνει την εξουσία, την διοίκηση και τους κυβερνώντες. Παράπονα συνεχώς στις φιλίες, στη δουλειά αλλά και πολιτικά κόμματα που συνεχώς ασκούν κριτική χωρίς να προτείνουν λύσεις. Κριτική μη αποτελεσματική έως και συντριπτική. Όταν όμως μια κριτική συνοδεύεται από μία πρόταση λύσης, αυτό συμβάλει στην εξέλιξη και του ατόμου, και ενός θεσμού.

Και η τρίτη γλώσσα είναι η γλώσσα της εξουσίας. Είναι μια ρητορική που οικοδομεί και ισχύει όχι μόνο για τις πολιτικές εξουσίες αλλά και για τα άτομα. Ορισμένοι άνθρωποι συνάπτουν σχέσεις με άλλους ανθρώπους με την γλώσσα της εξουσίας. Προσπαθούν να κάνουν τους γύρω τους κομμάτι της δικής τους διαδρομής. Στα νιάτα τους μπορεί να ήταν αντιδραστικοί και αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Γιατί έτσι είναι τα νιάτα. Αλλά όταν ωριμάζει ο άνθρωπος ή παίρνει προαγωγή, η προσδοκία είναι να μιλάει την γλώσσα της εξουσίας και να παίρνει την θέση της εξουσίας. Για σκεφτείτε για λίγο ότι έχετε μεγαλώσει αρκετά και έχετε φθάσει σε κάποιο επίπεδο στην σταδιοδρομία σας. Και ότι στις σχέσεις με τους συνανθρώπους σας είσαστε ακόμα ο αντιφρονών που δεν συνεισφέρει με κανέναν τρόπο στο αποτέλεσμα. Όταν ένας άνθρωπος προτιμά εποικοδομητική γλώσσα στις συναναστροφές του, αυτό πάντοτε συμβάλλει στα άτομα, στις κοινωνίες, τις οργανώσεις και τα κράτη. Δηλαδή ο τρόπος που τοποθετείστε στις σχέσεις σας επηρεάζει άμεσα και την γλώσσα που επιλέγετε.

Και πέρα από αυτές τις τρεις γλώσσες υπάρχει και η γλώσσα της κολακείας που κάποιος από προσωπικό συμφέρον συνεχώς εγκρίνει τον άλλον αλλά επειδή αυτή είναι μια στείρα γλώσσα δεν αξίζει καν να αναφερθεί.

Σε σύγκριση με την γλώσσα της διαδήλωσης και της αντιπολίτευσης, η γλώσσα της εξουσίας απαιτεί μια κάποια ωριμότητα και εμπειρία. Επιπλέον η γλώσσα αυτή εξελίσσεται με διδάγματα.

Ποια γλώσσα χρησιμοποιείτε εσείς λοιπόν στην καθημερινότητά σας και πώς τοποθετείστε;.

* Ο Κουντρέντ Μπουλμπούλ είναι κοσμήτορας της σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μπεγιαζίτ στην Άνκαρα.