Φωτογραφία: Γάμος στο Μπέλεσι Αργολίδας. Αρχές 20ου αι.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα “Πεμπτουσία” (www.pemptousia.gr)
Mέχρι τις αρχές του εικοστού αιώνα, κάθε περιοχή της Ελλάδας είχε τις δικές της τοπικές ενδυμασίες, κατασκευασμένες αποκλειστικά στο χέρι. Η μοναδικότητα της κατασκευής αυτών των ενδυμάτων και τα ξεχωριστά σχέδια και στολίδια τους τόνιζαν και αναδείκνυαν το ιδιαίτερο χρώμα και την παράδοση κάθε τόπου.
Οι λιγότερο μελετημένες φορεσιές του ελληνικού χώρου είναι αυτές από την Πελοπόννησο. Γεγονός περίεργο, μιας και γύρω στα 1920 τα κεντήματα από τις πελοποννησιακές χωρικές φορεσιές, κυρίως εκείνα από την Αργολιδοκορινθία, ήταν περιζήτητα, άρα γνωστά. Πολλά από αυτά στόλιζαν τα τότε αθηναϊκά σαλόνια σαν μαξιλάρια, σεμέν κ.λπ. Οι κοσμικές κυρίες της εποχής συχνά μετέτρεπαν πουκάμισα από την Αργολιδοκορινθία σε φορέματα του συρμού. Ανάλογη τύχη είχαν τα πουκάμισα από την Αττική, την Λιβαδειά, την Βοιωτία κ.λπ.
Δημοσιευμένες μελέτες για τις φορεσιές της Αργολιδοκορινθίας δεν υπάρχουν, αν εξαιρέσει κανείς το άρθρο της Αγγ. Χατζημιχάλη στην «Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά» του 1963 (τόμος Ζ’) και τα δυο σύντομα περιγραφικά της σημειώματα στο λεύκωμα του Μουσείου Μπενάκη «Ελληνικαί Εθνικαί Ενδυμασίαι» (1933). Τα δημοσιεύματα αυτά ασχολούνται με τις φορεσιές της Αργολιδοκορινθίας σαν μία ενότητα και, πολλές φορές, μπερδεύουν τον ερευνητή αντί να τον διευκολύνουν. Δεν Υπάρχει αμφιβολία ότι οι φορεσιές της Αργολίδας και της Κορινθίας ανήκουν στην ίδια οικογένεια, αλλά στην ίδια οικογένεια ανήκουν και οι φορεσιές της Βοιωτίας, της Φθιώτιδας, της Φωκίδας, ορισμένων χωριών της Εύβοιας και τών Μεσογείων της Αττικής. Με τις πρόσφατες καταγραφές, του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος (ΠΛΙ) του Μουσείου Μπενάκη μάλιστα, στην ίδια οικογένεια φαίνεται ότι ανήκουν και άλλες φορεσιές της Πελοποννήσου.
Σε συνεργασία με το ΠΛΙ η Linda Welters ολοκλήρωσε επιτόπια έρευνα σε πολλά χωριά της Αργολίδας. Τα πορίσματα της έρευνας δημοσίευσε στα «Εθνογραφικά», τόμο 7, Ναύπλιο 1989 και τόμο 11, Ναύπλιο 1998.
Η μελέτη αυτή καλύπτει χρονικά την περίοδο από τα μέσα του 1800 μέχρι τα μέσα του 1900. Γεωγραφικά καλύπτει την περιοχή που στα βορεινά έχει ½ς σύνορα τα Γεράνια δΟρη, δυτικά τα βουνά της Κυλλήνης, νότια τα βουνά του Αρτεμισίου και τον Αργολικό Κόλπο και ανατολικά την χερσόνησο της Ερμιονίδας και μέρος του Κορινθιακού, με δημογραφικό κριτήριο τους αγροτικούς και ποιμενικούς πληθυσμούς αυτού του χώρου.
Μέσα στην χρονική περίοδο που καλύπτει η μελέτη, συναντάμε δυό φορεσιές που θα τις ονομάσουμε «παλιός τύπος» και «νεότερος τύπος». Είναι φυσικό, στην μεταβατική περίοδο από τήν μια στην άλλη φορεσιά να υπάρχει κάποιο μπέρδεμα στα τμήματα που τις συνθέτουν. Πρέπει ακόμα να τονιστεί ότι οι αγροτικοί πληθυσμοί της Βοιωτίας, της Φθιώτιδας, της Φωκίδας και των Μεσογείων της Αττικής κ.λπ. που φορούν ενδυμασίες της ίδιας οικογένειας, είναι κατά μέγα μέρος αρβανίτικης καταγωγής. Θα ήθελα ακόμα να τονίσω ότι στις φορεσιές αυτές α) συναντάμε παλιότατα ενδυματολογικά σχήματα, αναγόμενα τουλάχιστον στον 14ο αιώνα β) πλήρη απουσία εισαγομένων ή βιομηχανικής προελεύσεως υλικών μέχρι τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με ελάχιστες εξαιρέσεις (τσεμπέρια) γ) αξιοπρόσεκτη ταυτότητα μορφών με χωριά γειτονικών περιοχών που δεν θεωρούνται, με τα σημερινά δεδομένα, αρβανίτικα δ) απουσία κοινών στοιχείων με τις φορεσιές της σημερινής Αλβανίας και μόνο μερική σχέση με τις δωροπολίτικες φορεσιές, τις οποίες η σημερινή αλβανική επιστήμη θεωρεί ελληνικές (βλ. «Objets et Mondes», La Revue du Musée de l’Homme, τόμος V, Hiver 1965, σελ. 272).
Ο παλιός τύπος
Οι παλιές χωρικές φορεσιές στην Αργολίδα και την Κορινθία δεν έχουν εσώρουχα. Έχουν ένα εσωτερικό λευκό, υφαντό, βαμβακερό, αμάνικο και αστόλιστο πουκάμισο. Ένα εξωτερικό λευκό, υφαντό, βαμβακερό, μανικωτό ή αμάνικο στολισμένο πουκάμισο. Ένα λευκό υφαντό, βαμβακερό κοντομάνικο μπούστο, που στο κάτω μέρος τών μανικιών του ράβουν τα μανίκια του πουκάμισου, όταν εκείνο είναι αμάνικο. Ένα μάλλινο, ιδιότυπα πλεγμένο, κόκκινο (σπάνια μαύρο) μακρύ ζωνάρι. Ένα λευκό, μάλλινο, υφαντό νεροτριβιασμένο μανικωτό ή αμάνικο πανωφόρι. Έχουν μία λευκή, υφαντή, βαμβακερή, στολισμένη ποδιά, που φοριόταν σε ορισμένες μόνο περιπτώσεις.
Για το κεφάλι έχουν ένα σκουρόχρωμο μαντήλι (εσωτερικό) και μία λευκή, υφαντή, βαμβακερή, στενή και μακρυά, κεντημένη λουρίδα, που την τύλιγαν με πολλούς τρόπους γύρω από το κεφάλι.
Δεν έχουν κάλτσες. Τα υποδήματά τους είναι ή αγοραστά παπούτσια, που υπήρχαν στην αγορά της εποχής, ή τα «τσαρούχια», που τους έφτιαχναν οι άντρες τους για να τα φορούν στην δουλειά. Φορούσαν ακόμα είδος παντούφλας (χωρίς φτέρνα) που συχνά ήταν κεντημένη με επίρραπτα κορδονέτα.
Ο νεότερος τύπος
Οι νεότερες χωρικές φορεσιές στην Αργολίδα και την Κορινθία έχουν για εσώρουχα ένα λευκό ή χρωματιστό Υφαντό, βαμβακερό βρακί. Ενα λευκό ή χρωματιστό Υφαντό, βαμβακερό μανικωτό ή αμάνικο πουκάμισο. Μια φούστα εσωτερική λευκή ή χρωματιστή, Υφαντή βαμβακερή ή μάλλινη, συχνά πλεκτή. Μια φούστα εξωτερική, λευκή ή χρωματιστή, Υφαντή βαμβακερή ή από αγοραστό μεταξωτό ύφασμα, χωρίς ή με κορμί (μανικωτό ή αμάνικο). Ενα ζακέτο μανικωτό, χρωματιστό ή λευκό, βαμβακερό ή από αγοραστό, συχνά μεταξωτό, ύφασμα.
Μια ποδιά Υφαντή, χρωματιστή ή λευκή, βαμβακερή, μάλλινη ή από αγοραστό ύφασμα. Ενα ζωνάρι διο με εκείνο της παλιάς φορεσιάς ή καθόλου ζωνάρι. Ενα λευκό ή μαύρο μάλλινο, Υφαντό νεροτριβιασμένο, αμάνικο πανωφόρι. Μια πλεχτή μάλλινη εσάρπα που την έριχναν στην πλάτη όταν δεν έβαζαν πανωφόρι.
Στο κεφάλι έχουν ένα εσωτερικό σκουρόχρωμο κι ένα εξωτερικό ανοιχτόχρωμο μαντήλι και στα πόδια έχουν αγοραστές καφέ, μαύρες ή άσπρες κάλτσες και αγοραστά παπούτσια.
