Γαλάτα: Ένα ξεχωριστό χωριό

Της Χριστίνας Γεωργίου

Λέξεις-κλειδιά:

• Κλάριος ποταμός
• 400 κάτοικοι
• Φεστιβάλ Αρτοσκευασμάτων
• Παναγία της Ποδίθου
• Μουσείο Λαϊκής Τέχνης
• «Βρύση του ασύντυχου νερού»

Στην ξεχωριστή Γαλάτα της επαρχίας Λευκωσίας ταξιδεύουν σήμερα οι Πολύχρωμες Πτήσεις και η Χριστίνα Γεωργίου. Ένα χωριό της Σολιάς που μετά την επίσκεψή σου σε αυτό, όλες οι σκέψεις σου μπαίνουν πλέον σε μια σειρά. Τη Γαλάτα, όπως και όλη την κοιλάδα της Σολιάς, την… σημαδεύει ο Κλάριος ποταμός ο οποίος θεωρείται η πηγή ζωής των κατοίκων, όπως επίσης η δροσιά και η αρμονία της.

 

Ονομασία του χωριού

Η Γαλάτα, λέγεται, ότι πήρε το όνομά της από κατοίκους του Γαλατά του Εύξεινου Πόντου, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι που έζησαν στη σημερινή εγκαταλελειμμένη «Έσω Γαλάτα». «Εκεί ήταν ο πρώτος οικισμός της Γαλάτας. Γύρω στο 1523 εγκαταλείφθηκε λόγω της κατάκτησης της περιοχής από τους Τούρκους. Οι κάτοικοι έψαξαν πιο ήσυχο και πιο εύφορο μέρος για να μπορούν να ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία», ανέφερε ο πάτερ του χωριού, Κυριάκος. Οι τωρινοί κάτοικοι της Γαλάτας, ως ανάμνηση του γεγονότος έκτισαν στο παλιό χωριό το εκκλησάκι του Αποστόλου Τύχικου. Πρόκειται για ένα εξωκλήσι το οποίο διατηρεί την παλιά, παραδοσιακή αρχιτεκτονική με ξύλινη στέγη. Λέγεται ακόμα ότι στον παλιό οικισμό, ζούσαν μερικοί βοσκοί με τα κοπάδια τους και οι άνθρωποι που ζούσαν στα χαμηλότερα μέρη, έλεγαν «πάμε τζιει πάνω στους γαλατάες να αγοράσουμε γάλα».

Πληθυσμός της Γαλάτας

Ο πάτερ Κυριάκος κατοικεί στο χωριό ήδη από το 1988. Τριάντα χρόνια μετά, όπως είπε, ο πληθυσμός μειώθηκε. «Η Γαλάτα εκείνη την εποχή είχε περίπου 1.005 κατοίκους. Δυστυχώς, οι μόνιμοι κάτοικοι περίπου είναι 430», όπως δήλωσε. Ανέφερε όμως ότι το Σαββατοκύριακο και στις μεγάλες Εορτές, τόσο κόσμος από άλλες επαρχίες και χωριά, όσο και κόσμος από άλλες χώρες, επισκέπτονται το χωριό, δίνοντάς του περισσότερη ζωή.

Ο πάτερ Κυριάκος εξέφρασε την απογοήτευσή του για τον μειωμένο πληθυσμό του χωριού, υποστηρίζοντας ότι οι γύρω περιοχές και κυρίως η Κακοπετριά έχει «πιαστεί» ως τουριστική περιοχή. Στη Γαλάτα έχει διατηρηθεί η τοπική παράδοση και υπάρχει περισσότερο το εκκλησιαστικό φρόνημα. Πολλοί επισκέπτες για παράδειγμα έρχονται στο μοναστήρι της Παναγίας της Ποδίθου, το οποίο περιλαμβάνεται στον κατάλογο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Συναντώντας δύο νεαρούς γέννημα και θρέμμα της Γαλάτας

Από τους ελάχιστους νέους που ζουν στο χωριό, ο Ανδρέας, ο οποίος μας σέρβιρε το γλυκό μάς ανέφερε ότι προτιμάει να μένει στο χωριό. «Από μικρός θυμάμαι, μου άρεσε να πηγαίνω να ψαρεύω στον ποταμό πέστροφες. Μ’ αρέσει εδώ. Το κλίμα είναι πιο δροσερό».

Ο Ιάκωβος, μέλος του Κοινοτικού Συμβουλίου της κοινότητας, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «η ζωή στη Γαλάτα είναι δύσκολη κυρίως για τους νέους λόγω δουλειών. Όταν ο άλλος όμως θέλει να μείνει, μένει. Εμείς μάθαμε εδώ και δεν θέλουμε να φύγουμε. Είμαστε του βουνού».

Φεστιβάλ αρτοσκευασμάτων

Το φεστιβάλ που πραγματοποιείται για χάρη της Παναγίας της Οδηγήτριας κάθε Σεπτέμβριο ήδη από το 2001 στη Γαλάτα είναι βασισμένο στα αρτοσκευάσματα. Το έναυσμα για να ονομαστεί έτσι το φεστιβάλ ήταν οι τέσσερις νερόμυλοι-αλευρόμυλοι που υπήρχαν στη Γαλάτα, στα παλιά χρόνια, ο μύλος του Κύριλλου, της Ροδούς, της Τροοδίτισσας και της Παύλαινας. Στο φεστιβάλ ο κόσμος έχει την ευκαιρία να γευτεί παραδοσιακά προϊόντα και να δει από κοντά την παρασκευή αρτοσκευασμάτων και παραδοσιακού ψωμιού από φουρνάρηδες. Ακόμα να δει από κοντά πώς φτιάχνονται οι «κούππες». «Έρχεται ακόμα και κουππάρης με τον τροχό του και δείχνει στον κόσμο πώς φτιάχνονται τα αγγεία».

Η κα Κούλλα, μέλος του Συμβουλίου, υποστήριξε ότι «η εκδήλωση αυτή είναι ένα γεγονός που το απολαμβάνεις. Ταυτόχρονα ο κόσμος μπορεί να επισκεφτεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο οποίο έχει τη δυνατότητα να αναπολήσει κυριολεκτικά κάθε Γαλατίτης και όχι μόνο τα παλιά του χρόνια». Το συγκεκριμένο μουσείο στεγάζεται εκεί που ήταν παλιά το δημοτικό σχολείο της Γαλάτας, το οποίο κτίστηκε το 1919 γιορτάζοντας τον επόμενο χρόνο τα εκατοστά του χρόνια. Έχει τρία δωμάτια, όπως σημείωσε ο κ. Κλεάνθους, και περιέχει πλούσιο υλικό από παλιά εκθέματα των προγόνων μας. «Τα εκθέματα αυτά ξεπερνούν τα πεντακόσια», πρόσθεσε ο κ. Κλεάνθους.

Το «κρυφό» σχολείο της Γαλάτας

Ο πάτερ του χωριού ανέφερε ότι σύμφωνα με μαρτυρίες σχετικά με το μοναστήρι της Παναγίας της Ποδίθου, θεωρείτο «το σχολείο του χωριού» εκείνα τα χρόνια. Φοιτούσαν παιδιά της Γαλάτας και των γύρω χωριών· έκλεισε όμως γύρω στο 1860 λόγω των επιδρομών των Τούρκων. «Μετά, έμεινε κάποιος μοναχός και κρυφά πήγαινε εκεί και προσευχόταν. Με την κοίμηση αυτού του μοναχού ο μοναστηριακός κύκλος έκλεισε», πρόσθεσε ο πάτερ.

Το επιβλητικό, παλιό κτίριο στο κέντρο της Γαλάτας

Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται το πρώτο ξενοδοχείο που κτίστηκε στη Σολιά, το ξενοδοχείο του Φύσα-Νικόλα, το οποίο κτίστηκε γύρω στο 1910 και λειτούργησε μέχρι το 1953. Σύμφωνα με τους κατοίκους, «ήταν το πρώτο που ονομάστηκε ξενοδοχείο, γιατί, πρώτα, αυτοί οι χώροι ονομάζονταν πανδοχεία, επειδή έμεναν εκεί μέσα και ζώα. Μετά διαχωρίστηκαν οι στάβλοι από το δωμάτιο που κοιμόντουσαν άτομα». Ο πάτερ συμπλήρωσε ότι μαρτυρίες κατοίκων λένε ότι το συγκεκριμένο ξενοδοχείο επισκέπτονταν Άγγλοι κυβερνήτες.

Οι παλιές και οι τωρινές εποχές της Γαλάτας

Ο κοινοτάρχης του χωριού, Κώστας Κλεάνθους, ανέφερε ότι στη Γαλάτα υπήρχαν πολλά αλώνια τα οποία βοηθούσαν σε μεγάλο βαθμό τους κατοίκους να παράγουν τα προϊόντα τους, όπως κριθάρι, σιτάρι, φακές, ρεβίθια. «Το γαϊδούρι τραβούσε τη λεγόμενη δουκάνη και έλιωναν αυτά που ήθελαν να παράγουν».

Ο κ. Γιώργος, 93 ετών, ανέφερε ότι κάποτε η Γαλάτα είχε δεκαέξι σκαρπάριες, πέντε ραφτάδες σημειώνοντας ότι «ο κόσμος παλιότερα είχε περισσότερα εισοδήματα σε σχέση με σήμερα». Οι πλείστοι κάτοικοι της Σολιάς ασχολούνταν με τις αγροτικές δουλειές, σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Γιώργου. Πήγαιναν, όπως ανέφερε, στο χωριό Μάνδρες και στον Κουτραφά, έκτιζαν εκεί τα σπίτια τους και έσπερναν. «Τον περισσότερο χρόνο τον περνούσαν εκεί και ερχόντουσαν στη Γαλάτα, συνήθως μόνο Σαββατοκύριακα». Αρκετοί κάτοικοι της Γαλάτας δούλευαν και στο μεταλλείο του Αμίαντου. Ο κ. Γιώργος θυμάται ότι «πολλοί περπατούσαν από τη Γαλάτα προς τον Αμίαντο, εννέα περίπου μίλια».

Η κα Κούλλα χαρακτήρισε τη ζωή στη Γαλάτα νεκρή τονίζοντας ότι «οι αγροτικές περιοχές είναι διαλυμένες γιατί δίνεται περισσότερη έμφαση στις πόλεις». Υποστήριξε ότι το πρόβλημα της υπαίθρου είναι τεράστιο και τα πράγματα με το πέρασμα του καιρού δυσκολεύουν. Πρόσθεσε ότι η νεολαία δεν μένει στο χωριό και πως τα ζευγάρια στη Γαλάτα είναι «μετρημένα».

Η βρύση του «ασύντυχου νερού»

Η βρύση του ασύντυχου νερού βρισκόταν κάτω ακριβώς από το σημείο που καθόμασταν, στην πλατεία της κοινότητας. Σύμφωνα με τον πάτερ Κυριάκο, η βρύση χρονολογείται κοντά στο 1500, στην οποία ο κόσμος που πήγαινε εκεί να παίρνει νερό, προσευχόταν μυστικώς και δεν επιτρεπόταν να μιλήσει μέχρι να πάει στο σπίτι του.

Και πριν το τέλος… μιας και ο χρόνος τρέχει σαν τύραννος, να έχετε στο νου, ότι το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να επισκεπτόμαστε αυτό το χωριό πού και πού, να του δίνουμε ζωή και να το αγκαλιάσουμε. Να το αγκαλιάσουμε γιατί αξίζουν τέτοιες τοποθεσίες γεμάτες δέντρα, ποταμούς και δροσιά, να μην υπάρχουν μόνο, αλλά να εξελίσσονται και να αναπτύσσονται.