Μια περιβαλλοντική καταστροφή στο ένα μέρος του νησιού δεν αφήνει το υπόλοιπο ανεπηρέαστο

• Δεν υπάρχει άλλη Κύπρος στον κόσμο, ας την επανενώσουμε

• Ας γνωρίσουμε «το άλλο κομμάτι» του νησιού μας

 

Των Άννας Μισιαούλη και Μελτέμ Σονάι

Δικοινοτικό πρόγραμμα μέσα από το οποίο διαπιστώνονται οι διασυνδέσεις μεταξύ ορυκτών αποβλήτων και κρουσμάτων καρκίνου
Αχμέτ Χιζλί: «Αποκτήσαμε νέους φίλους με αυτό το πρότζεκτ. Με τη δύναμη αυτής της φιλίας, πιστεύω ότι θα κάνουμε πρότζεκτ για να προσφέρουμε μια περιβαλλοντική και υγιή ζωή για τους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο»
Άρτεμις Γιορδαμλή: Θα συνεργαστούμε με το Πάρκο της Φύσης Taskent στον Πενταδάκτυλο για δημιουργία μιας σειράς περιηγήσεων για ομάδα δασκάλων από τις δύο κοινότητες

Το τελευταίο διάστημα πραγματοποιούνται μεγάλοι αγώνες από περιβαλλοντικούς ακτιβιστές για να αποτραπεί η επαναλειτουργία μεταλλείων. Κι αυτό γίνεται με ευθείς ή πλάγιους τρόπους με βάση όλα όσα επιστημονικά αποδεικνύονται ως επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.

Δύο οργανισμοί στην Κύπρο εργάζονται μαζί πραγματοποιώντας αναλύσεις, που αποδεικνύουν πως μια περιβαλλοντική καταστροφή σε ένα μέρος του νησιού μας δεν αφήνει το υπόλοιπο ανεπηρέαστο.

«Χαραυγή» και «Γενί Ντουζέν» μίλησαν από κοινού με την Άρτεμη Γιορδαμλή και τον Αχμέτ Χιζλί που εργάζονται σε δικοινοτικό πρόγραμμα, μέσα από το οποίο διαπιστώνονται οι διασυνδέσεις μεταξύ ορυκτών αποβλήτων και κρουσμάτων καρκίνου. Η συνεργασία τους, αλλά και το πρόγραμμά τους, ενδιαφέροντα και αξιόλογα. Ο κ. Χιζλί και η κα Γιορδαμλή μοιράζονται μαζί μας το πώς γεννήθηκε η ιδέα του πρότζεκτ τους, πώς υλοποιείται, ποια η σημασία του, αλλά και ποια η σημασία τέτοιων δικοινοτικών προγραμμάτων.

Μη κερδοσκοπικός οργανισμός

Η Άρτεμις Γιορδαμλή εξηγεί πως το Ίδρυμα Λαόνα για την Αναβίωση και Προστασία της Κυπριακής Υπαίθρου είναι μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που λειτουργεί από το 1992 και, όπως φαίνεται από τον τίτλο του, ασχολείται με τα της υπαίθρου. Συγκεκριμένα, προσφέρει τεχνική στήριξη και καθοδήγηση σε κοινότητες της υπαίθρου που θέλουν ν’ αναπτυχθούν σ’ έναν σύγχρονο κόσμο, αλλά χωρίς να χάσουν το χαρακτήρα τους -απεναντίας ν’ αξιοποιήσουν την πολιτιστική και φυσική τους κληρονομιά. «Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 διεκπεραιώσαμε το Σχέδιο Λαόνα (εξ ου και το όνομά μας) για πέντε κοινότητες στην περιοχή Ακάμα και έκτοτε προσφέρουμε τη συνεργασία μας σε παγκύπριο πλαίσιο, καθώς και στο εξωτερικό (Ελλάδα, Νεπάλ, Εγγύς Ανατολή)».

Ο Αχμέτ Χιζλί, μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι μέλος του Συνδέσμου Περιβάλλοντος και Προώθησης της Λεύκας για πολλά χρόνια, «λόγω του σεβασμού και της αγάπης μου για το περιβάλλον. Η συμμετοχή μου συνεχίστηκε με την εκλογή μου στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου και στη συνέχεια έγινα πρόεδρος του σωματείου. Από το 2014 είμαι ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Συνδέσμου για τρεις θητείες. Ο Σύνδεσμός μας ιδρύθηκε το 1995 από περιβαλλοντικά ευαίσθητους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή της Λεύκας. Πρώτα απ’ όλα, ο Σύνδεσμος αντιτάσσεται σε οποιαδήποτε δραστηριότητα που θα επηρεάσει αρνητικά την ανθρώπινη υγεία. Συνεργάζεται επίσης με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που συμβάλλουν σε εθελοντική βάση για την αποτροπή κάθε είδους δραστηριότητας που μπορεί να διαταράξει την ισορροπία της φύσης και το περιβάλλον της περιοχής».
Κανένας από όσους εργάζονται στον Σύνδεσμο δεν παίρνει οποιοδήποτε είδος πληρωμής και όλοι εργάζονται εθελοντικά, σημειώνει. Ο Σύνδεσμος διεξάγει συνεχείς δραστηριότητες, κυρίως στη Λεύκα και στα γύρω χωριά, πραγματοποιώντας προγράμματα κοινωνικής ευθύνης. «Συνεργαζόμαστε με φοιτητές από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Λεύκας σε αυτά τα θέματα. Μερικά από τα πρόσφατα έργα μας είναι δενροφυτεύσεις, καθαρισμός παραλιών, προμήθεια νερού και τροφής σε αδέσποτα ζώα, διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων στα σχολεία της περιοχής σχετικά με τη σημασία του περιβάλλοντος. Συμμετέχουμε επίσης σε δικοινοτικά προγράμματα επιχορηγούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διοργανώσαμε πολλά σεμινάρια, διεθνή συμπόσια και εργαστήρια για τα ορυκτά απόβλητα CMC, τα οποία απειλούν την υγεία όχι μόνο στην περιοχή της Λεύκας, αλλά και σε ολόκληρη την Κύπρο και τις παράκτιες χώρες της Μεσογείου».

Η ιδέα ενός κοινού πρότζεκτ και η υλοποίησή του

Ο Αχμέτ Χιζλί μάς λέει πως περίπου πριν από δέκα χρόνια ο Σύνδεσμος πήρε συνεντεύξεις από κατοίκους της περιοχής Λεύκας μαζί με το Ίδρυμα Λαόνα για το ζήτημα της Λεύκας και διαμόρφωσε το πρότζεκτ. Δεν υπήρχαν, ωστόσο, αρκετά κονδύλια για το ξεκίνημα. «Μας μίλησαν από το Ίδρυμα Λαόνα για το θέμα και συναντηθήκαμε με οργανισμούς, και τελικά αιτηθήκαμε στο Ίδρυμα Στέλιος, έτσι μπορέσαμε να αρχίσουμε το πρότζεκτ, και αυτό κάναμε με ενθουσιασμό».

«Το Ίδρυμά μας υλοποιεί δικοινοτικά πρότζεκτ εδώ και χρόνια», λέει η Άρτεμις Γιορδαμλή. Ένα ενδιαφέρον έργο, επισημαίνει, ήταν η δικοινοτική έρευνα και μελέτη για την αποκατάσταση εγκαταλειμμένων μεταλλείων (2008), στη διάρκεια του οποίου εγέρθηκε το ζήτημα της Λεύκας και του μεταλλείου που εγκατέλειψε η ιδιοκτήτρια εταιρεία τον Ιούλιο του ’74. Τότε -θυμάται- ήρθαν σε επαφή μαζί τους φορείς στη Λεύκα. «Υπήρχε διάχυτη η εντύπωση ότι οποιεσδήποτε επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων οφείλονταν στο μεταλλείο και χρειάστηκε καιρός για να ωριμάσουν οι συνθήκες για μία συνεργασία. Ένας λόγος ήταν η δυσκολία εντοπισμού των μελετών που είχαν γίνει στο μεταξύ για την επικρατούσα κατάσταση. Η καθιέρωση των βραβείων του Ιδρύματος Στέλιος Χατζηιωάννου για δικοινοτικές συνεργασίες έδωσε το έναυσμα να εστιάσουμε στο όλο θέμα υλοποιώντας μια προμελέτη σε επίπεδο “κοινωνίας των πολιτών”, στην οποία συμμετέχει η Πλατφόρμα Περιβαλλοντικών Οργανώσεων της Λεύκας και το Ίδρυμα Λαόνα».

Σκοπός, στόχος και σημασία του πρότζεκτ

«Όπως καταλαβαίνετε, μια επιδημιολογική μελέτη για τα αίτια οποιωνδήποτε συνθηκών είναι μια διεπιστημονική εργασία που γίνεται από ειδικούς», επισημαίνει η Άρτεμις Γιορδαμλή. «Δεν είναι δουλειά για ΜΚΟ. Αυτό που κάνει η ομάδα μας είναι μια προμελέτη, που χρηματοδοτείται από τη δωρεά που λάβαμε από το Ίδρυμα Στέλιος, ώστε αν φανεί ότι υπάρχει κάποια βάση για τις υπόνοιες των κατοίκων, να έχει συγκεντρωθεί ένα χρήσιμο πρώτο υλικό για τους όποιους επιστήμονες μελετητές θα το προχωρήσουν. Στόχοι του πρότζεκτ μας ήταν: η συγκέντρωση των υφιστάμενων σχετικών μελετών και των πορισμάτων τους, η συλλογή δειγμάτων εδάφους και νερού από επιλεγμένες περιοχές και ανάλυση της περιεκτικότητας τους σε αρσενικό και κάδμιο, η σύνταξη λεπτομερών ερωτηματολογίων και συμπλήρωσή τους από 80 κατοίκους της περιοχής που σχετίζονταν με το μεταλλείο. Ίσως θα πρέπει να διευκρινίσω ότι στις μέχρι τώρα ενέργειές μας (που τώρα φτάνουν στο τέλος τους) είχαμε καθοδήγηση από έμπειρους επιστήμονες σχετικούς με το αντικείμενο».

Ο Αχμέτ Χιζλί τονίζει πως το πρότζεκτ περιλαμβάνει τρεις βασικές μελέτες. «Πρώτα κάναμε συνεντεύξεις με ανθρώπους που ζουν στη Λεύκα. Άνθρωποι που έχουν καρκίνο ή με άτομα στις οικογένειές τους που έχουν καρκίνο. Σκοπός των συνεντεύξεων ήταν να συλλέξουμε πληροφορίες όπως η ποιότητα της ζωής τους, η συγκεκριμένη περιοχή που ζουν, για την κατανάλωση νερού, λαχανικών και φρούτων. Στο τέλος αυτής της έρευνας διαπιστώσαμε εάν υπάρχει διασύνδεση με τα μεταλλικά απόβλητα CMC. Σε δεύτερο στάδιο πήραμε δείγμα του νερού από πηγάδια και διατρήσεις για ανάλυση. Έχουμε ήδη λάβει τα αποτελέσματα της δεύτερης ανάλυσης. Όπως αναμέναμε, τα επίπεδα καδμίου, αρσενικού και μολύβδου είναι μεγαλύτερα από τα αποδεκτά. Το τρίτο στάδιο περιλαμβάνει αναλύσεις αίματος των ατόμων που συμμετέχουν στην έρευνα. Χρειάζεται να βρούμε κονδύλια για να προχωρήσουμε σε αυτό το στάδιο και να προχωρήσουμε στην ανάλυση. Μας υποσχέθηκε προφορικά ο «υπουργός υγείας», Φιλίζ Μπεσίμ, ότι θα έχουμε οικονομική στήριξη. Γι’ αυτό το πρότζεκτ εξασφαλίσαμε χορηγία 10.000 ευρώ από το Ίδρυμα Στέλιος. Ωστόσο, αυτό το ποσό δεν θα είναι αρκετό για την ολοκλήρωση του έργου, επειδή τα επίπεδα καδμίου, αρσενικού και μολύβδου θα διερευνηθούν σε όλες τις αναλύσεις νερού, εδάφους και αίματος».
Στο έργο συμμετέχει το Ίδρυμα Λαόνα, η Περιβαλλοντική Κοινότητα Λεύκας, ο Τουριστικός Σύνδεσμος Λεύκας, το Ίδρυμα Λεύκας, ο Σύνδεσμος Denizli Gemikonağı Kalkindira, η Ένωση Εθελοντών Αγροτουρισμού του Αμπελικού, o Σύνδεσμος Συνταξιούχων Λεύκας και το Κοινοτικό Κέντρο Λεύκας.

Ολοκλήρωση συνεργασίας και συνέχειά της

Ο Αχμέτ Χιζλί τονίζει πως πρώτα απ’ όλα «αποκτήσαμε νέους φίλους με αυτό το πρότζεκτ. Με τη δύναμη αυτής της φιλίας πιστεύω ότι θα κάνουμε πρότζεκτ για να προσφέρουμε πιο περιβαλλοντική και υγιή ζωή στους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο. Ο λόγος είναι επειδή το πρόβλημα των αποβλήτων είναι απίστευτα εκτεταμένο, όχι μόνο στη Λευκά αλλά και σε πολλές διαφορετικές περιοχές νότια του νησιού. Βρήκαμε υποστήριξη από την ομάδα του Πολιτικού Πεδίου για μια δικοινοτική επίσκεψη στα ορυχεία, η οποία στην πραγματικότητα δεν διαφέρει πολύ από τις νότιες περιοχές του νησιού. Ακόμα και όταν είδαμε πόσο επηρεάζει τα χωριά γύρω από το ορυχείο, το οποίο δραστηριοποιείται σήμερα, αποδείξαμε αυτό που ήδη γνωρίζαμε».

Η Άρτεμις Γιορδαμλή ελπίζει στη συνέχεια, τόσο στο άμεσο όσο και στο απώτερο μέλλον. «Αν εξασφαλίσουμε χρηματοδότηση, θα ληφθούν δείγματα και θα γίνουν αναλύσεις αίματος και κερατίνης από τα άτομα που απάντησαν τα ερωτηματολόγια. Αν τα πορίσματα των αναλύσεων το δικαιολογούν, θα επιδιώξουμε την εξεύρεση πόρων για να γίνει πλήρης επιδημιολογική μελέτη από αρμόδιους φορείς».

Συνεργασία με οργανισμούς από την άλλη κοινότητα σε άλλα πρότζεκτ

Όπως σημειώνει η Άρτεμις Γιορδαμλή, «είχαμε αρκετές προηγούμενες δικοινοτικές συνεργασίες. Εκτός απ’ αυτήν που προανέφερα για την αποκατάσταση εγκαταλειμμένων μεταλλείων το 2008-2009, είχαν προηγηθεί άλλες συνεργασίες με εκπαιδευτικό αντικείμενο, κοινή συμμετοχή σε συνέδρια του εξωτερικού και τα τελευταία χρόνια οργανώνουμε, υπό την αιγίδα της πρέσβειρας της Ολλανδίας, ένα ετήσιο οικολογικό εργαστήριο για νέους δημοσιογράφους από τις δύο κοινότητες. Ίσως αξίζει ν’ αναφέρω ότι με μια άλλη μου ιδιότητα είχα τη γενική επιμέλεια της τρίγλωσσης έκδοσης «Ηχώ από Τα Παλιά» των Τουρκοκύπριων αδελφών Ozay και Selchuk Akif, παλιών Λεμεσιανών που έγραψαν για τη συμβολή της τουρκοκυπριακής κοινότητας στην ανάπτυξη της πόλης μας. Το βιβλίο αυτό κέρδισε κρατικό βραβείο το 2008».

Ο αέρας που αναπνέουμε είναι ο ίδιος

Έχετε κι άλλες συνεργασίες με την άλλη κοινότητα; Ποια η σημασία τους;

Αχμέτ Χιζλί: Ναι, έχουμε συνεργασίες με οργανισμούς από την άλλη κοινότητα. Παρόλο που είμαστε μια διαφορετική κοινωνία, ο αέρας που αναπνέουμε είναι ο ίδιος, η γη όπου ζούμε είναι η ίδια. Είμαστε όλοι ίδιοι και το μεταλλείο είναι το πρόβλημα όλων μας.
Αυτό θα ήθελα να πω σε όλους τους Κυπρίους μέσω εσάς. Οι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι πολιτικοί δεν είναι εξοπλισμένοι ενάντια στις ισχυρές εταιρείες εξόρυξης. Η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση στην Κύπρο δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς. Δεν έχουμε την ικανότητα να ελέγξουμε τις ισχυρές εταιρείες εξόρυξης. Θα συνεχίσουν να μολύνουν τη χώρα μας, όπως στο παρελθόν έτσι και σήμερα. Αν τους ανοίξουμε την πόρτα μας, το σκοτάδι θα μπει στο σπίτι μας. Δεν υπάρχει άλλη Κύπρος στον κόσμο. Καλούμε όλους τους Κυπρίους. Ας επανενώσουμε την Κύπρο. Ας πούμε όχι στην εξόρυξη στην Κύπρο.

Άρτεμις Γιορδαμλή: Μόλις έχουμε εξασφαλίσει μία από τις χορηγίες Orange Tulip που καθιέρωσε η ολλανδική πρεσβεία για δικοινοτικές πρωτοβουλίες. Στόχος θα είναι να γνωρίσουν τα μέλη της κάθε κοινότητας «το άλλο κομμάτι» του νησιού μας, με τα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία του, για να μπορούν να εισάγουν στα μαθήματά τους διδάγματα και παραδείγματα από τη χώρα μας. Το πρόγραμμα θ’ αρχίσει το φθινόπωρο και ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί μπορούν ν’ αποτείνονται στους αριθμούς 25358632 (Ίδρυμα Λαόνα) και +905488111186 (Taskent Nature Park). Επίσης, το φθινόπωρο θα προσφέρουμε το φετινό εργαστήρι μας για νέους δημοσιογράφους. Το εργαστήρι περιλαμβάνει θεωρητική παρουσίαση κάποιου θέματος που αφορά την ύπαιθρο, ακολουθεί επίσκεψη πεδίου και στη συνέχεια οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν σε ομάδες τις παρατηρήσεις τους υπό μορφή τηλεοπτικής συνέντευξης, άρθρου ή άλλης προβολής στα media. Αν υπάρχουν νέοι δημοσιογράφοι που θέλουν να περιληφθούν στην ομάδα, να επικοινωνήσουν στο τηλέφωνο του Ιδρύματος όπως αναφέρεται πιο πάνω.