Αρχική RETROLOVERS Παλιός Ελληνικός Κινηματογράφος Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε...

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Από

Νίκος Κουρού

06/01/2020

Ο κινηματογράφος μας απαριθμεί πλέον 115 χρόνια ύπαρξης. Σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία του, τα πρώτα ζουρνάλ το 1906, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία «Γκόλφω», το 1914, οι πρώτες επαγγελματικές απόπειρες στα τέλη της δεκαετίας του 20 των αδερφών Γαζιάδη, η Αιγυπτιακή περίοδος στα μέσα της δεκαετίας του 30, η εμφάνιση της Finos Films, στις αρχές της δεκαετίας του 40 αλλά και άλλων μεγάλων εταιριών παραγωγής, η εμπορική και καλλιτεχνική άνθιση στις δεκαετίες 50 και 60, η παρακμή στη δεκαετία του 70 και η εμφάνιση των νεότερων κινηματογραφιστών από τη δεκαετία του 70, μέχρι και σήμερα.

Ωστόσο ο κινηματογράφος μας κατέχει ένα θλιβερό ρεκόρ. Τον μεγαλύτερο ίσως αριθμό χαμένων ταινιών, αναλογικά πάντα με την ποσότητα παραγωγής του. Ταινίες που το πέρασμα των χρόνων επιβεβαιώνει ότι χάθηκαν για πάντα. Αυτό αφορά κυρίως την πρώιμη του περίοδο, αλλά και τα κατοπινά χρόνια της ακμής του.

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, από το 1905 μέχρι και το 1940, ο αριθμός της συνολικής παραγωγής ελληνικών ταινιών σύμφωνα με δημοσιεύματα και μαρτυρίες, έφτανε περίπου τις 80. Άλλες από αυτές ήταν ολοκληρωμένες παραγωγές μεγάλου ή μικρού μήκους που προβλήθηκαν σε κανονική εμπορική προβολή, άλλες πάλι δεν κατάφεραν να ολοκληρωθούν, λόγω ανεπάρκειας τεχνικών μέσων.

Από τις ταινίες των χρόνων αυτών, που από ότι φαίνεται, δυστυχώς, χάθηκαν για πάντα, είναι η Γκόλφω (1914) του Μπαχατόρη η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους ελληνική ταινία, Έρως και κύματα (1927) του Δημήτρη Γαζιάδη, η πρώτη επαγγελματική μεγάλου μήκους ελληνική ταινία, με τη Μιράντα Μυράτ και τον Δημήτρη Τσακίρη, Το λιμάνι των δακρύων (1929) του Δημήτρη Τσακίρη, μια από τις πρώτες ελληνικές υπερπαραγωγές, Η μπόρα (1929) του Δημήτρη Γαζιάδη, η πρώτη ηχητική ελληνική ταινία, η Στέλλα Βιολάντη (1931) του Γιάννη Λούμου, μοναδική κινηματογραφική εμφάνιση της Ελένης Παπαδάκη.

Έξω φτώχεια (1932) του Δημήτρη Γαζιάδη και πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση της Βάσως Μανωλίδου, οι ταινίες της λεγόμενης Αιγυπτιακής περιόδου του ελληνικού κινηματογράφου Δόκτωρ Επαμεινώνδας (1937) με τις αδελφές Καλουτά, Αρραβών μετ’ εμποδίων (1938) με τη Ρένα Ντορ, Όταν ο σύζυγος ταξιδεύει (1938) με τις αδελφές Καλουτά, Αγνούλα (1939) με την Αλίκη Μουσούρη, Καπετάν Σκορπιός (1939) με τις αδελφές Καλουτά και πολλές άλλες με κορυφαία ονόματα του θεάτρου μας.

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Από τις περίπου 80 ελληνικές ταινίες που γυρίστηκαν μέχρι το 1940, μονάχα 11 μας σώζονται σήμερα και είναι οι εξής :

1. Οι περιπέτειες του Βιλάρ (1924) του Γιοζέφ Χεπ, ταινία κωμωδία μπουρλέσκ μικρού μήκους, που εντόπισε πρώτη η Αγλαΐα Μητροπούλου στα αρχεία του σκηνοθέτη το 1963 και στη συνέχεια αποκαταστάθηκε.

2. Μαρία Πενταγιώτισσα (1928) του θρυλικού Αχιλλέα Μαδρά, που σώζεται η ηχητική της βερσιόν, όπως αυτή είχε επεξεργαστεί στο Χόλιγουντ το 1939.

3. Αστέρω (1929) του Δημήτρη Γαζιάδη, της οποίας κόπια βρέθηκε στο Παρίσι, σε συλλογή Γάλλου ιδιώτη και στη συνέχεια αποκαταστάθηκε στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος Lumiere για τη διάσωση χαμένων ταινιών με τη συνεργασία της Ταινιοθήκης της Γαλλίας και της Ελλάδας.

4. Λαγιαρνί (1930) του Ιωάννη Λούμου, με τη Ρίτα Μυράτ.

5. Οι απάχηδες των Αθηνών (1930) του Δημήτρη Γαζιάδη με τον Πέτρο Επιτροπάκη και τη Μαίρη Κατσέλη. Η επεξεργασμένη κόπια της ταινίας θα προβληθεί το Φλεβάρη του 2020 στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

6. Ο Μάγος της Αθήνας (1931) η δεύτερη και τελευταία ταινία του Αχιλλέα Μαδρά.

7. Δάφνις και Χλόη (1932) του Ορέστη Λάσκου, της οποίας κόπια βρέθηκε στη δεκαετία του 80 στην Αμερική και κατόπιν αποκαταστάθηκε από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

8. Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (1932) των Δημήτρη Τσακίρη και Ηλία Παρασκευά.

9. Κοινωνική σαπίλα (1932) του Στέλιου Τατασόπουλου.

10. Η Προσφυγοπούλα (1938) του Τόγκο Μιζραχί, κινηματογραφικό ντεμπούτο της Σοφίας Βέμπο και η μοναδική από τις 6 ταινίες της Αιγυπτιακής περιόδου που μας σώζεται σήμερα.

11. Το τραγούδι του χωρισμού (1939), η μοναδική σκηνοθετική απόπειρα του Φιλοποίμενα Φίνου, σε σενάριο του Δημήτρη Μπόγρη με το Λάμπρο Κωνσταντάρα.

Αποσπάσματα σώζονται από την ελληνοτουρκική παραγωγή Ο κακός δρόμος (1933) μοναδική κινηματογραφική συνύπαρξη της Μαρίκας Κοτοπούλη και της Κυβέλης και από τις μικρού μήκους ταινίες του κωμικού Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ, Ο τυχερός, Ο Μιχαήλ Μιχαήλ στα μπάνια και Ο γάμος της Κοντσέτας και του Μιχαήλ, μέσα από το ντοκιμαντέρ του Κλέαρχου Κονιτσιώτη «Τον παληό εκείνο καιρό».

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Στη δεκαετία του 40, γυρίστηκαν περίπου 40 ελληνικές ταινίες, από τις οποίες οι 15 σήμερα θεωρούνται χαμένες. Ανάμεσα τους τα φιλμς :

Μάγια η Τσιγγάνα (1943), του Γιάννη Χριστοδούλου,

Το δρομάκι του παραδείσου (1943) του Alberto Pieralisi, ελληνοιταλική παραγωγή με τον Δημήτρη Μυράτ, από την οποία δεν σώζεται σήμερα ούτε μια φωτογραφία ή δημοσίευμα,

Η θύελλα πέρασε (1943), του Τάκη Μπακόπουλου.

Οι τρεις αυτές ταινίες γυρίστηκαν κατά τη διάρκεια της κατοχής. Δύο σημαντικές ταινίες αυτής της περιόδου σε παραγωγή της Finos Films θεωρούνται χαμένες σήμερα.

Η Βίλλα με τα νούφαρα (1945) του Δημήτρη Ιωαννόπουλου και το

Παπούτσι από τον τόπο σου (1946), σκηνοθετικό ντεμπούτο του Αλέκου Σακελλάριου.

Άλλες χαμένες ταινίες

Εξόρμησις (1945) του Γιάννη Χριστοδούλου,

Η Κρήτη στις φλόγες (1947) του Αντώνη Παπαδαντωνάκη,

Μια ζωή ξαναρχίζει (1947) των Δημήτρη Γαζιάδη και Ηλία Παρασκευά,

Μεγάλη αγάπη (1947) του Γιώργου Καρύδη,

Οχυρό 27 (1947) του Μαυρίκιου Νόβακ με τη Μπίλλη Κωνσταντοπούλου,

Μαντάμ Σουσού (1948) του Τάκη Μουζενίδη, μεγάλη επιτυχία της εποχής με τη Μαρίκα Νέζερ στον ομώνυμο ρόλο και την Ειρήνη Παππά σε ένα μικρό ρόλο,

Γερμανική περίπολος στην Κρήτη (1949) του Αντώνη Παπαδαντωνάκη,

Ερωτικό ταξίδι (1949) του Γιώργου Καρύδη, κινηματογραφικό ντεμπούτο της Άννας Κυριακού,

Γκρεμισμένα όνειρα (1949) του Ιάσωνα Βροντάκη, με τον Πέτρο Επιτροπάκη.

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Απώλειες συναντάμε και στις επόμενες δεκαετίες, καθώς γυρίζονταν από μικρές κινηματογραφικές εταιρείες, ταινίες που τα αρνητικά τους χάνονταν λίγο μετά την προβολή τους στους κινηματογράφους. Ανάμεσα τους και κάποιες ενδιαφέρουσες παραγωγές.

Από τις ταινίες που γυρίστηκαν στη δεκαετία του 50, σήμερα αγνοούνται οι εξής:

Ριρίκα (1951) του Φρίξου Ηλιάδη με την Καίτη Ντιριντάουα,

Ζαίρα (1952) των Κώστα Ανδρίτσου και Φίλιππα Φυλακτού με την Αλέκα Κατσέλη,

Ο άλλος (1952) του Αλέκου Σακελλάριου με το Γιώργο Παππά και την Ελένη Χατζηαργύρη,

Όνειρα κοριτσιών (1953) του Κώστα Ανδρίτσου με τη Βιργινία Πετιμεζάκη και τη Ζωή Φυτούση,

Ο Κοκοβιός Πρωτευουσιάνος (1953) του Θόδωρου Δημήτριεφ, με τον Πέτρο Γιανωακό και τη Σάσα Ντάριο,

Ο καπετάν Σοροκάδας (1953) και ο

Γενίτσαρος (1953), δύο ταινίες σε σκηνοθεσία Κώστα Δρίτσα με πρωταγωνιστή το Μιχάλη Νικολινάκο,

Μητέρα στο βούρκο (1953) του Γιώργου Καρύδη, με την Ίντα Χριστινάκη,

Οι κολασμένοι (1953) του Πλάτωνα Κάππα, στην οποία ο Ανδρέας Ντούζος έκανε το κινηματογραφικό του ντεμπούτο,

Από έξι μείναμε δύο (1953) του Σταύρου Χατζόπουλου,

Το σταυροδρόμι του Πεπρωμένου (1954), ελληνοιταλική παραγωγή του Gianni Vernuccio, μοναδική κινηματογραφική συνύπαρξη της Βάσως Μανωλίδου με την εξαδέρφη της Μαίρη Αρώνη,

Χαλιμά (1954) των Πέτρου Γιαννακού και Φίλιππα Φυλακτού,

Κοθώνια του συντάγματος (1956) του Ντίμη Δαδήρα με τον Κώστα Χατζηχρήστο,

Ο άχρηστος της κοινωνίας (1956) των Νάσου Οικονομόπουλου και Ανδρέα Κοντογιάννη,

Ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο (1956) του Κώστα Χατζηχρήστου με τον ίδιο και τη Μάγια Μελάγια,

Το όνειρο του παλιατζή (1956) του Κίμωνα Σπαθόπουλου με τον ίδιο,

Ξαναγύρισε αγάπη μου (1956) ελληνοιταλική παραγωγή των Franco Cristaudo και Άρη Μαρνέζο με τον Τάκη Μηλιάδη και την Πόπη Πόλυ,

Απαγορευμένη αγάπη (1957) του Γκρεκ Τάλας με την Άννα Μπράτσου και την Ελένη Ζαφειρίου,

Το εισπρακτοράκι (1957) του Φίλιππα Φυλακτού με το Βασίλη Αυλωνίτη, το Νίκο Ρίζο και τους Αφροδίτη Γρηγοριάδου και Νίκο Ξανθόπουλο σε πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση,

Ο κόμης Χατζηχρήστος (1957) του Κώστα Ανδρίτσου με τον Κώστα Χατζηχρήστο και τη Μάρθα Καραγιάννη,

Μέλπω (1957) του Φρίξου Ηλιάδη με τη Σπεράντζα Βρανά και το Ντίνο Ηλιόπουλο,

Όπου φτώχεια και φιλότιμο (1957) του Μιχάλη Νικολόπουλου με την Ελένη Χατζηαργύρη, το Νίκο Τζόγια και την Κατερίνα Χέλμη,

Οι καυγατζήδες (1957) του Δημήτρη Αθανασιάδη με το Φραγκίσκο Μανέλλη και τον Ανδρέα Μπάρκουλη,

Ερωτικά σκάνδαλα (1958) του Δημήτρη Αθανασιάδη με τον Κούλη Στολίγκα και τον Κώστα Κακκαβά,

Μηδέν πέντε (1958) του Γιάννη Πετροπουλάκη με τη Γκέλυ Μαυροπούλου και το Δημήτρη Παπαμιχαήλ,

Η Λιλή και ο μουρντάρης (1958) των Γιώργου Πολίτη και Γιώργου Θωμόπουλου, με το Νίκο Σταυρίδη και τη Νινή Ζαχά,

Το μυστικό του πατέρα (1958) του Νίκου Τερζή με το Νίκο Τζόγια,

1.000 παρά μία νύχτες (1959) του Τζανή Αλιφέρη, με το Γιάννη Φέρμη και τη Λύδια Στεφανίδου,

Τρεις μάγκες στο Παρθεναγωγείο (1959) του Δημήτρη Αθανασιάδη, με τη Χριστίνα Σύλβα και τον Κούλη Στολίγκα,

Ένας Έλληνας στο Παρίσι (1959) ελληνογαλλική παραγωγή του Χρήστου Κυριακόπουλου, με το Μιχάλη Νικολινάκο,

Αν ήξερες παιδί μου (1959) του Γρηγόρη Πρωτόπαππα με το Γιώργο Φούντα.

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Επιπλέον ταινίες της Finos Films όπως η Νεκρή πολιτεία (1951) του Φρίξου Ηλιάδη και ο Γρουσούζης (1952) του Γιώργου Τζαβέλλα, κινδυνεύουν να θεωρηθούν χαμένες, καθώς τα πρωτότυπα αρνητικά τους βρίσκονται σε πολύ άσχημη κατάσταση και κάθε παρέμβαση σε αυτά ίσως αποβεί μοιραία. Οι κόπιες που βλέπουμε από τις ταινίες αυτές προέρχονται από βίντεο των τηλεοπτικών τους προβολών.

Όσον αφορά τη δεκαετία του 60 επίσης ένας σημαντικός αριθμός ελληνικών ταινιών αγνοείται σήμερα. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιες:

Στο κατώφλι της αμαρτίας (1960) του Στέφανου Στρατηγού, με τη Γκέλυ Μαυροπούλου, τον Ανδρέα Μπάρκουλη και τη Τζένη Ρουσσέα,

Το κορίτσι του δρόμου (1960) του Χρήστου Αποστόλου, με το Νίκο Ξανθόπουλο, τη Ντέπυ Μαρτίνη και τον Ανδρέα Μπάρκουλη,

Ποιος θα κρίνει την κοινωνία (1960) του Πάνου Ρηγινού, με το Γιώργο Καμπανέλλη, τη Ζέτα Αποστόλου και το Θανάση Βέγγο,

Μην κλάψεις για μένα (1961), του Πάνου Σπηλιώτη, με τη Χριστίνα Σύλβα και τον Ανδρέα Μπάρκουλη,

Οι κατατρεγμένοι (1962) του Γιώργου Λόη, με την Ελένη Χατζηαργύρη,

Το καλοκαίρι της οργής (1962) του Ιάσωνα Γιαννουλάκη, με τον Κώστα Κακκαβά και την Πάρη Λεβέντη, σε σενάριο Κώστα Μουρσελά,

Μεσάνυχτα στη βίλλα Νέλλη (1962) του Τάκη Εμμανουήλ, με τη Μάρθα Βούρτση, τον Κώστα Κακκαβά, την Κατερίνα Χέλμη, την Κατερίνα Γώγου και το Βασίλη Καίλα,

Η χοντρή και ο Ζαχαρίας (1962) του Ηλία Μαχαίρα, με τον Κώστα Κακκαβά και τη Μάρλεν Παπούλια, ταινία χαμένη εδώ και δεκαετίες, εμπνευσμένη από το κόμικ του περιοδικού Θησαυρός,

Μεγάλο αμάρτημα (1962) του Γιώργου Παπακώστα, με τον Κώστα Κακκαβά και τη Μαριάννα Κουράκου,

Πολιορκία (1962) του Κλοντ Μπερνάρ Ομπέρ, ελληνογαλλική συμπαραγωγή με τον Τίτο Βανδή, τη Μαριάννα Κουράκου, το Γιώργο Φούντα και την Αλέκα Παίζη,

Το ημερολόγιο της κατοχής (1962) του Γιάννη Μπιλαρίκη, με την Άννα Μπράτσου και το Χρήστο Φράγκο,

Τηλεφωνήσατε στο 100 (1963) του Γιώργου Νομικού, με τον Παντελή Ζερβό,

Οι νταήδες (1963) του Δημήτρη Αθανασιάδη, με τον Ορέστη Μακρή, το Διονύση Παπαγιαννόπουλο, τον Κούλη Στολίγκα και τη Ντίνα Τριάντη,

Δρόμος χωρίς σύνορα (1964) του Νέστορα Μάτσα, με τον Κώστα Καρρά και τη Λίλιαν Μηνιάτη,

Κατάρα με δέρνει βαρειά (1965) του Σπύρου Ζιάγκου, με τη Μαριάννα Κουράκου και το Χρήστο Νέγκα,

Χωρισμός (1965) του Ηλία Μαχαίρα, με τον Κώστα Κακκαβά και τη Μίρκα Καλατζοπούλου,

Χωρίς ιδανικά (1965) του Χρισόστομου Λιάμπου, ο πρώτος πρωταγωνιστικός ρόλος του Κώστα Γκουσγκούνη, στο ρόλο ενός κακοποιού,

Συντροφιά με το ποδόσφαιρο (1965), μάλλον ντοκιμαντέρ, συρραφή από αθλητικά επίκαιρα της εποχής,

Ο νόμος της ζωής (1965) του Παύλου Παρασχάκη, με την Άντζελα Ζήλεια και τον Ερρίκο Μπριόλα,

Οι αμαρτωλές της νύχτας (1966) του Δημήτρη Γαλάτη, με τον Κώστα Κακκαβά και την Έφη Οικονόμου,

Επιχείρησις ‘’Δούρειος Ίππος’’ (1966) του Τρέντι Ρουμανά, με τον Πέτρο Φυσσούν, το Γιάννη Βόγλη, τη Μαριάννα Κουράκου, το Φαίδωνα Γεωργίτση και το Χρήστο Νέγκα. Μια φιλόδοξη κατασκοπική περιπέτεια σε σενάριο του Θανάση Βαλτινού, που όμως δε γνώρισε επιτυχία.

Χώμα και αίμα (1967) του Άρη Δημόπουλου, με την Αλεξάνδρα Λαδικού και το Στέφανο Στρατηγό,

Είμαι μάνα και πονώ (1967) του Γιώργου Νομικού, με την Έφη Οικονόμου και τον Παβντελή Ζερβό,

Μια μέρα ο πατέρας μου (1968) του Φρέντερικ Γουάικμαν, ταινία που δε γνώρισε επιτυχία, παρά τα ηχηρά ονόματα. Η τελευταία κινηματογραφική εμφάνιση της Έλλης Λαμπέτη,

Η κόρη της Πενταγιώτισσας (1968) του Αντώνη Τέμπου, με τη Γιώτα Σοιμοίρη, την Καίτη Πάνου και το Στέφανο Στρατηγό,

Το μαύρο στάχυ (1968) του Κωστή Μιχαηλίδη, μοναδική απόπειρα στον κινηματογράφο ενός μεγάλου θεατράνθρωπου που όμως δεν είχε αντίκρυσμα, με την Κατερίνα Χέλμη και τον Ανδρέα Μπάρκουλη,

Στο κατώφλι της μοίρας (1968) του Γιώργου Νομικού, με τον Παντελή Ζερβό και το Θάνο Μαρτίνο,

Ήθελε να γίνει βασιλιάς (1968) του Άγγελου Θεοδωρόπουλου, με τον ίδιο και την Άννα Ιασωνίδου,

Όταν ήμουν 16 χρονών (1969) του Λεωνίδα Αντωνάκου, με τη Ματίνα Καρρά και το Γιώργο Ζαχαριάδη,

Το μεθύσι της σάρκας (1969) του Γιώργου Καμπανέλλη, από τις πρώτες ερωτικές ταινίες που στην επόμενη δεκαετία θα γίνουν της μόδας, με την Υβόνη Μεταξάκη, το Χρήστο Καλαβρούζο και το Βασίλη Καίλα,

Η σάρκα προστάζει (1970) του Ηλία Μυλωνάκου με τον Πέτρο Ζαρκάδη και την Έρση Μαλικένζου,

Ζωή χωρίς χαμόγελο (1970) του Λεωνίδα Αντωνάκου, με τη Ματίνα Καρρά, το Γιώργο Ζαχαριάδη και τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου.

Ελληνικές ταινίες που αγνοείται η τύχη τους και μάλλον δε θα δούμε ποτέ!

Η λίστα των χαμένων ελληνικών ταινιών συνεχίζεται στη δεκαετία του 70 με δεκάδες τίτλους ερωτικών ταινιών, μιας και το μεγαλύτερο ποσοστό παραγωγής αφορούσε ανάλογα θέματα.

Κλείνουμε την εκτενέστατη έρευνα μας, ευελπιστώντας ότι το μέλλον θα επιφυλάξει εκπλήξεις σε πολλές από τις παραπάνω ταινίες, όπως εκείνη της Νυχτερινής περιπέτειας (1954) του Άγγελου Τερζάκη, που τυχαία βρέθηκε θαμμένη στα χώματα μιας αποθήκης και αποκαταστάθηκε πριν μερικά χρόνια…