Την περασμένη εβδομάδα αναφέρθηκα στην πρώτη επίσκεψη του Λόρδου Βύρωνα στην Ελλάδα (1809 – 1811) ως περιηγητής, παρακινημένος από τις πανεπιστημιακές του σπουδές για την αρχαία Ελλάδα.

Το δεύτερο ταξίδι του είχε εντελώς διαφορετικό κίνητρο, καθότι έγινε μετά από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, και στόχος του Βύρωνα ήταν να συμβάλει στον αγώνα κατά δύναμη, ως ένθερμος φιλέλληνας.

Το πλοίο με το οποίο ταξίδεψε ο Βύρων για διάφορους λόγους είχε αγκυροβολήσει στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς από τον Αύγουστο του 1823 μέχρι τον Ιανουάριο του 1824. Ας σημειωθεί πως ενόσω ο Βύρων βρισκόταν στην Κεφαλλονιά, το Αγγλικό Κομιτάτο του Λονδίνου, μια φιλελληνική οργάνωση, τον είχε επιλέξει εκπρόσωπό του.

Όταν το πλοίο ήταν έτοιμο να συνεχίσει το ταξίδι του για την ηπειρωτική Ελλάδα, ο Βύρων επέλεξε το Μεσολόγγι ως τον τόπο για την απόβασή του, γιατί την περίοδο εκείνη είχε αποκτήσει την ελευθερία του από τους Τούρκους. Στην λήψη της απόφασής του εκείνης είχαν συμβάλει και οι θερμές επιστολές του Μαυροκορδάτου, στις οποίες τόνιζε τη σημασία της επιλογής του Μεσολογγίου από στρατηγικής πλευράς.

Στο Μεσολόγγι ο Βύρων έφτασε στις 4 Ιανουαρίου 1824. Η υποδοχή από τους Μεσολογγίτες ήταν θερμή, σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού. Στην παραλία περίμεναν οι αρχές της πόλης, ο κλήρος, οι καπετάνιοι με τους στρατιώτες τους, και ο συγκινημένος λαός. Τον Βύρωνα φιλοξένησε στο σπίτι του ο πρόκριτος Χρήστος Καψάλης.
Την ίδια ημέρα ο Βύρων είχε την πρώτη του συνάντηση με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και σημαντικούς παράγοντες της πόλης, εγκαινιάζοντας έτσι την μελλοντική του συμβολή στον απελευθερωτικό αγώνα.

Έχοντας διορισθεί αντιπρόσωπος του «Φιλελληνικού Κομιτάτου» που είχε συσταθεί στην Αγγλία, μοίρασε στους αγωνιστές τα εφόδια που του έστειλαν από το Λονδίνο. Από δικά του χρήματα έδωσε στον Μαυροκορδάτο 4.000 λίρες για τη συντήρηση του στόλου.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, σε ηλικία 30 ετών, έφτασε στο Μεσολόγγι τον Ιούλιο του 1821, συνοδευόμενος από ομογενείς και φιλέλληνες. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της Ελλάδας
Λίγο μετά από την άφιξή του στο Μεσολόγγι ο Λόρδος Βύρων, φορώντας φουστανέλα, επισκέφθηκε το νεκροταφείο, όπου ήταν θαμμένοι πολλοί από τους υπερασπιστές της πόλης. Επάνω στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, σε επίσημη τελετή είχε δώσει όρκο να αγωνισθεί μέχρι θανάτου για την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τουρκοκρατία.

Για να δείξει ότι εννοούσε εκείνα που έλεγε, ο Λόρδος Βύρων αποφάσισε να στρατολογήσει, και να συντηρήσει με δικά του έξοδα, 500 Σουλιώτες μαχητές, και ανακοίνωσε πως θα χρησιμοποιούσε και Ευρωπαίους αξιωματικούς και μηχανικούς.

Ο φιλέλληνας ταγματάρχης William Parry μεταξύ άλλων έγραψε και τα ακόλουθα για τον Λόρδο Βύρωνα:

«Δημιούργησε σιδηρουργεία στο Ναύσταθμο, όπου προσέλαβε εξειδικευμένους εργάτες, και το καθετί γινόταν με μεγάλη προσπάθεια και μεθοδικότητα. Ο αγγλικός λαός που διασκέδαζε παλαιότερα με τις αλλεπάλληλες ιδιορρυθμίες και εκκεντρικότητες του Λόρδου Βύρωνα, αγνοούσε σε ποιες θυσίες και στερήσεις υποβαλλόταν για να βοηθήσει την υπόθεση της Ελλάδας. Μας ενθάρρυνε σε όλες τις δραστηριότητές μας και, το πιο σημαντικό, ξόδευε προκαταβολικά όσα χρήματα χρειάζονταν για να προοδεύσει ο Αγώνας».

ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΕΛΛΗΝΩΝ Ο ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

Τα αισθήματα και οι απόψεις του Λόρδου Βύρωνα δεν μπορούν να γραφτούν καλύτερα και σαφέστερα από ότι ο ίδιος είχε γράψει ενόσω ήταν στο Μεσολόγγι:
«Θα μείνω εδώ ώσπου να βεβαιωθώ ότι ή η Ελλάδα θα αποτινάξει τον τουρκικό ζυγό ή θα πέσει πάλι στην εξουσία τους. Όλα τα εισοδήματά μου θα δαπανηθούν γι’ αυτόν τον σκοπό. Ό,τι προσφέρω από το δικό μου εισόδημα και τις προσωπικές μου προσπάθειες, θα τα δώσω με την ευχαρίστησή μου».

Στις 22 Ιανουαρίου 1824 ο Βύρων διάβασε στους φίλους του ένα ποίημά του στην αγγλική γλώσσα το οποίο μετάφρασε στα ελληνικά ο Σπυρίδων Τρικούπης, Έλληνας πολιτικός, λόγιος, ιστοριογράφος, και πολιτικός. Το ποίημα τελειώνει ως ακολούθως:

Αν τα νιάτα σου λυπάσαι, γιατί πλειο να ζεις;
Της τιμής εδώ ‘ναι ο τόπος, άξιος δείξου μαχητής,
ζήτα κι εύρε ανδρείου μνήμα, κι αν ζητήσεις θα το βρεις,
κοίτα γύρω, πιάσε θέση,
στάσου εκεί ν’ αναπαυθείς.

Με την συγκατάθεση της Διοίκησης, η οποία του παρεχώρησε την αρχιστρατηγία, ο Βύρων ετοίμαζε την εκστρατεία εναντίον της Ναυπάκτου, η κατάληψη της οποίας αναμενόταν να προκαλέσει και την πτώση των φρουρίων Αντιρρίου και Ρίου.

Τον Μάρτιο του 1824 η δημογεροντία του Μεσολογγίου είχε ανακηρύξει τον Βύρωνα πολίτη του Μεσολογγίου. Μετά οπό λίγες ημέρες είχε παρατηρηθεί επιδείνωση της υγείας του. Σε αυτό ίσως είχε συμβάλει και το γεγονός ότι ο Βύρωνας είχε κάνει έφιππος, και κάτω από βροχή, έναν περίπατο στα αξιοθέατα του Μεσολογγίου. Οι γιατροί του δεν μπόρεσαν να τον βοηθήσουν να αναρρώσει. Πέθανε την Δευτέρα του Πάσχα, 19 Απριλίου 1824.

Στο Μεσολόγγι ο Βύρων έγραψε το ποίημά του «Σήμερα έκλεισα τα 36 μου χρόνια».

Ακολουθούν δύο στροφές του ποιήματος σε μετάφραση του Νίκου Σπάνια:

Αν κλαις τη νιότη σου,
τότε μη ζήσεις!
Χρέος και θάνατος
σωστός εδώ
με σφαίρες τη ζωή σου
να σφαλίσεις
στο χώμα αυτό.
Γύρνα με περιέργεια
το κεφάλι,
μέτρα καλά,
να ‘ναι φαρδύς-πλατύς
ο τάφος σου,
κι’ ύστερα από την ζάλη
πέσε ν’ αναπαυτείς.

Η είδηση του θανάτου του Βύρωνα συντάραξε το πανελλήνιο. Οι Μεσολογγίτες ζήτησαν να ταφεί ο άνθρωπος που αγάπησαν στον τόπο που και εκείνος αγάπησε. Όταν έγινε γνωστή η επιθυμία του Βύρωνα το πτώμα του να μεταφερθεί στο Λονδίνο, μετά από ταρίχευση, αφαιρέθηκαν οι πνεύμονές του, τους οποίους είχαν τοποθετήσει στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, μέσα σε ασημένια θήκη.

Στο Μεσολόγγι, στο νησάκι Προκοπάνιστος, χτίστηκε ένα οχυρό, το οποίο ονομάσθηκε «Φρούριο Βύρων» στη μνήμη του φιλέλληνα.

Το 1881 η θήκη με τους πνεύμονες μεταφέρθηκε στην Αθήνα, σε επίσημη τελετή, και τοποθετήθηκε στον Κήπο των Ηρώων, κάτω από τον ανδριάντα του Βύρωνα.

Λίγες ημέρες μετά από το θάνατο του Βύρωνα ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε ένα μεγάλο ποίημα με τίτλο «Εις το θάνατο του Λορδ Μπάιρον». Ακολουθεί η πρώτη στροφή:

Λευθεριά, για λίγο πάψε
νά χτυπάς με το σπαθί.·
Τώρα σίμωσε και κλάψε
εις του Μπάιρον το κορμί.

Η ολιγόχρονη παρουσία του Βύρωνα στο Μεσολόγγι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης τον ανέδειξε ως τον ενδοξότερο φιλέλληνα, ο οποίος πέθανε στην ενδοξότερη πόλη του ελληνικού αγώνα. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με την αριστοκρατική καταγωγή του, καθώς και με το λογοτεχνικό του έργο, που ήταν γνωστό στην Ευρώπη, συνέβαλε σημαντικά στο κίνημα του φιλελληνισμού κατά την περίοδο εκείνη, και ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την επιτυχή έκβαση της Εθνεγερσίας του 1821.

Ο Σπυρίδων Τρικούπης στον επικήδειο λόγο του για τον Λόρδο Βύρωνα μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα:

«Αυτός του οποίου κλαίομεν τον θάνατο απαρηγόρητα, είναι άνθρωπος ο οποίος έδωκε το όνομά του εις τον αιώνα μας… Εγκωμιάζει τον ποιητή του αιώνος μας όλη η σοφή Ευρώπη και θέλει τον εγκωμιάσουν όλοι οι αιώνες επειδή εγεννήθηκε διά όλην την Ευρώπην και διά όλους τους αιώνας».

Η απόφαση του Λόρδου Βύρωνα να θυσιάσει την άνετη ζωή που του εξασφάλιζε η αριστοκρατική του καταγωγή, και να αγωνισθεί για την ελευθερία ενός υπόδουλου λαού, με αποκορύφωμα τον θάνατό του στα 36 του χρόνια, πυροδότησε την φαντασία των ποιητών και ζωγράφων της Ευρώπης, καθώς την εποχή εκείνη έκανε την εμφάνισή του ο ρομαντισμός στην λογοτεχνία και στην ζωγραφική.

Η δεύτερη επαφή του με την Ελλάδα είχε καθαρά ιδεολογικό χαρακτήρα, καθότι πήγε με την πρόθεση να βοηθήσει την Επανάσταση, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ως μαχητής.

Στην τελευταία του επιστολή τον Απρίλιο του 1824 ο Λόρδος Βύρων ανέφερε χαρακτηριστικά:

«Έχω υπό τις διαταγές μου και μισθοδοτώ μερικές εκατοντάδες άντρες στην υπηρεσία της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Έθνους».

Ο Λόρδος Βύρων ήταν το πρότυπο του ανιδιοτελούς ήρωα και του ρομαντικού ποιητή, και χωρίς αμφιβολία ο μεγαλύτερος Φιλέλληνας κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821.