Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα αναπτύχθηκε με μια τακτική που συμπυκνώθηκε στο σύνθημα «κάθε πόλη και ΑΕΙ». Και κάθε φορά που γινόταν αναφορά σε αναστολή λειτουργίας ή κατάργηση πανεπιστημιακού τμήματος υπήρχαν οξύτατες αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες και «περιφερειακά» ενδιαφερόμενους.
Ωστόσο, όπως γράφει η εφημερίδα Καθημερινή, ο πρωθυπουργός έλαβε την απόφαση η ίδρυση νέων τμημάτων ΑΕΙ να μην υπαγορεύεται πλέον από μικροπολιτικούς λόγους. Η απόφαση εντάσσεται στη μεταρρυθμιστική προσπάθεια της κυβέρνησης, στον χώρο της Παιδείας, με στόχο να αντιμετωπιστούν χρόνιες στρεβλώσεις. Eτσι, η κυβέρνηση στέλνει το μήνυμα ότι δεν φοβάται το κοντόθωρο πολιτικό κόστος.
Η πολιτική Γαβρόγλου
Λίγο πριν από τις φετινές εθνικές εκλογές, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ διά του αρμόδιου υπουργού Παιδείας, Κώστα Γαβρόγλου, ίδρυσε 133 νέα τμήματα –105 αποτελούσαν μετεξέλιξη τμημάτων ΤΕΙ και 28 ήταν εντελώς καινούργια–, τα περισσότερα με έδρα στην περιφέρεια. Αυτά άρχισαν να λειτουργούν από τον Οκτώβριο, δηλαδή κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος. Σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό χάρτη της Ελλάδας, συνολικά 55 πόλεις –πρωτεύουσες νομών και κωμοπόλεις– διαθέτουν ένα τουλάχιστον πανεπιστημιακό τμήμα.
Σε 15 πόλεις υπάρχει μόνο ένα τμήμα, ενώ σε επτά πόλεις υπάρχουν δύο τμήματα. Μεταξύ των παράδοξων είναι ότι υπάρχουν τμήματα σε πόλεις που ανήκουν σε άλλη Περιφέρεια από εκείνη του πανεπιστημίου τους.
Ενδεικτικά, τμήμα στο Καρπενήσι της Στερεάς Ελλάδας ανήκει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αντίθετα, το τμήμα στη Λαμία (επίσης Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας) ανήκει στο Παν. Θεσσαλίας. Ετσι, ακυρώνεται το επιχείρημα για ισχυρούς ακαδημαϊκούς πόλους ανά Περιφέρεια. Συνολικά, η Ελλάδα διαθέτει 23 πανεπιστήμια και ένα ΤΕΙ, με 430 τμήματα.
Μάλιστα, η προηγούμενη κυβέρνηση αποφάσισε να λειτουργήσουν το 2020 ή το 2021 άλλα συνολικά 37 νέα τμήματα –πολλά εκ των οποίων «ψηφίστηκαν» ύστερα από βουλευτικές τροπολογίες, κάποιες εκπρόθεσμες–, προσθέτοντας στον ακαδημαϊκό χάρτη ακόμη έξι πόλεις. Μεταξύ των αντικειμένων τους ήταν η υδροβιολογία, η διαιτολογία, η γεωλογία, οι ανατολικές γλώσσες και πολιτισμοί, η μουσειολογία, η δημόσια διοίκηση, η εκπαίδευση ενηλίκων, ο εναλλακτικός τουρισμός.
Τα 37 τμήματα που ανεστάλη η λειτουργία τους
Με απόφαση του Μεγάρου Μαξίμου, η λειτουργία των 37 αυτών τμημάτων ανεστάλη, ώστε να επανεξεταστεί με ακαδημαϊκά κριτήρια.
Συγκεκριμένα, τα 37 τμήματα θα είχαν έδρα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ψαχνά Ευβοίας, Ηράκλειο Κρήτης, Φλώρινα, Βόλο, Ιωάννινα, Αμφισσα, Καβάλα, Εδεσσα, Ιεράπετρα, Αγιο Νικόλαο, Αρτα, Αγρίνιο, Πύργο, Ηγουμενίτσα, Αιγάλεω, Λευκάδα, Ληξούρι, Ρέθυμνο, Χανιά, Καρδίτσα, Λαμία, Κοζάνη, Γρεβενά, Καστοριά, Αργος, Σπάρτη και Τρίπολη.
Σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας –υπουργός η Νίκη Κεραμέως και αρμόδιος υφυπουργός ο Βασίλης Διγαλάκης–, τα εν λόγω τμήματα δημιουργήθηκαν χωρίς συγκεκριμένα ακαδημαϊκά κριτήρια, χωρίς μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας, χωρίς καν την προηγούμενη γνώμη της Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ), παρότι ο νόμος προέβλεπε τη συμβολή της.
Βέβαια, δεν αποκλείεται να πάρουν πράσινο φως τμήματα των οποίων «πάγωσε» η λειτουργία. Με βάση τον σχεδιασμό του υπουργείου, η τύχη τους θα εξετασθεί από τη νέα ενισχυμένη ΑΔΙΠ στη βάση ακαδημαϊκών κριτηρίων και μετά την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών σκοπιμότητας και βιωσιμότητας.
Υπό αυτό το πρίσμα, εξάλλου, δεν αποκλείεται να τεθεί θέμα αναδιάταξης του ακαδημαϊκού χάρτη εν συνόλω, αφού η Ελλάδα έχει μεγάλο αριθμό ΑΕΙ σε σχέση με τον πληθυσμό της. Η κυβέρνηση μεταδίδει το μήνυμα ότι τα πολιτικά κέρδη από την ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε σταθερά, ποιοτικά θεμέλια είναι μεγαλύτερα από το όποιο πρόσκαιρο πολιτικό κόστος.
Η αξιολόγηση
Η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας φέρεται να ενημέρωσε τις πρυτανικές αρχές των ΑΕΙ στα οποία επρόκειτο να λειτουργήσουν τα 37 τμήματα, για την απόφασή της να επανεξεταστεί η έναρξη λειτουργίας τους από την Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ). Μάλιστα, στελέχη του υπουργείου έλεγαν ότι η πλειονότητα των πρυτάνεων είδε θετικά την απόφαση. Αλλωστε, δεν είναι σίγουρο ότι τελικά και τα 37 θα… κοπούν.
Νέο σύστημα μετεγγραφών
Εκτίναξη του αριθμού μετεγγραφών φοιτητών από τα περιφερειακά προς τα κεντρικά ΑΕΙ αναμένεται φέτος. Ο τελικός αριθμός θα ξεπεράσει τις 10.000, ο μεγαλύτερος αριθμός της τελευταίας τετραετίας. Το κύμα των μετεγγραφών προκαλεί αντιδράσεις στα ΑΕΙ, τόσο στα περιφερειακά που αποψιλώνονται από φοιτητές όσο και στα κεντρικά, που ασφυκτιούν από τη μεγάλη αύξηση του τελικού αριθμού των φοιτητών τους. Στο πλαίσιο αυτό, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας εξετάζει νέο σύστημα μετεγγραφών, το οποίο θα ισχύσει από το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021. Σε αυτό, εκτός από το ποσοτικό όριο των μετεγγραφών επί του αριθμού των εισακτέων κάθε τμήματος, θα υπάρχει και βαθμολογικό όριο.
Εξάλλου τα ΑΕΙ εξετάζουν ακόμη και την προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Σύμφωνα με τον κ. Κοντιάδη, «από άποψη συνταγματικού δικαίου πρόκειται για κλασική περίπτωση στάθμισης δικαιωμάτων και εννόμων αγαθών. Το Σύνταγμα κατοχυρώνει μια σειρά κοινωνικών δικαιωμάτων που επιτρέπουν ή επιβάλλουν ευνοϊκές ρυθμίσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων. Ωστόσο η διασφάλιση της πανεπιστημιακής αυτοδιοίκησης και του υψηλού επιπέδου της ανώτατης εκπαίδευσης, σε συνάρτηση με τον σεβασμό των αρχών της ισότητας και της αξιοκρατίας, θέτουν φραγμούς στη ρύθμιση του ζητήματος με υπέρμετρη “γενναιοδωρία”. ‘
Τη δύσκολη αυτή στάθμιση καλείται να συγκεκριμενοποιήσει σήμερα το υπουργείο Παιδείας, λαμβάνοντας υπόψη επίσης το νέο τοπίο που διαμορφώθηκε μετά τη μετατροπή των ΤΕΙ σε πανεπιστήμια».