Με γοργούς ρυθμούς προχωρά η κατασκευή του Μνημείου για τον ανώνυμο Ρεθεμνιώτη δάσκαλο στο Σχολικό Μουσείο στην Αμνάτο. Τη λάξευσή του στην φυσική πέτρα έχει αναλάβει ο Μανόλης Μανωλάκης. Την ιδέα για την κατασκευή του είχε ο Αντώνης Δαφέρμος, που έχει τιμηθεί από το Μουσείο για την προσφορά του στην προώθηση των φυσικών επιστημών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ο συνταξιούχος δάσκαλος την είχε αναπτύξει στην Διαχειριστική Επιτροπή του Μουσείου στη συνεδρίαση τής 1ης Φεβρουαρίου 2018.
Πρόκειται για απότιση φόρου τιμής σε μια ευρεία κατηγορία Ρεθεμνιωτών εκπαιδευτικών, που περιλαμβάνει καταρχήν τους δημοδιδασκάλους του 19ου αιώνα, με τα λίγα γράμματα αλλά τη μεγάλη ζέση προς φωτισμό της κοινωνίας. Περιλαμβάνει επίσης τους ιεροδιδασκάλους ή παπαδασκάλους του 19ου και του 20ού αιώνα, που κάλυψαν, με τις σπουδές τους στις ιερατικές σχολές του Αγίου Πνεύματος Κισσού και της Αγίας Τριάδας Τζαγκαρόλων, τις εκπαιδευτικές ανάγκες δεκάδων οικισμών της ρεθεμνιώτικης υπαίθρου.
Στους τιμώμενους από το Μνημείο εκπαιδευτικούς περιλαμβάνονται και οι ελληνοδιδάσκαλοι του 19ου αιώνα, στα ελληνικά σχολεία, αντίστοιχα των σημερινών γυμνασίων, που λειτούργησαν στο Ρέθυμνο από το 1795 για τα αγόρια και από το 1864 για τα κορίτσια, στο Άγιο Πνεύμα Αγίου Βασιλείου από το 1858 και στο Μοναστηράκι Αμαρίου από το 1868. Αργότερα, ελληνικά σχολεία λειτούργησαν και για μικρά χρονικά διαστήματα στο Πάνορμο, στους Δαφνέδες, στα Ρούστικα, στην Επισκοπή Ρεθύμνου, στην Αργυρούπολη, στην Αρχοντική, στην Πηγή, στο Σπήλι, στην Μύρθιο Αγίου Βασιλείου και στην Κοξαρέ.
Από τους τιμώμενους δεν θα μπορούσαν να παραληφθούν και οι ανώνυμοι μονοθεσίτες δάσκαλοι και δασκάλες, στους οποίους περισσότερο αναφερόταν η πρόταση του Α. Δαφέρμου, οι οποίοι αλφαβήτισαν την ρεθεμνιώτικη ύπαιθρο, προσφέροντας παράλληλα στις τοπικές κοινωνίες υπηρεσίες αγροτικής και συνεταιριστικής επιμόρφωσης, και καθιστώντας το σχολείο τους κοινωνικό, επιμορφωτικό, ιατρικό και ψυχαγωγικό -ακόμη- κέντρο, με τις κατά καιρούς θεατρικές παραστάσεις που ανέβαζαν και τις εν γένει σχολικές γιορτές.
Στην πέτρα από σκληρό μαργαϊκό ασβεστόλιθο του Μνημείου ο γλύπτης επέλεξε να αποτυπώσει, με βάση φωτογραφίες του πρώτου τετάρτου του 20ού αιώνα, τις μορφές ενός Κρητικού βρακοφόρου δασκάλου και των ανυπόδητων μαθητών του, με τον τυπικό τρίποδο μαυροπίνακα στο βάθος, ένα τραπέζι και μια στοιχειώδη έδρα, και με μια θρησκευτική εικόνα κρεμασμένη στον τοίχο.
Στο μεταξύ συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου, τα οποία προσφέρονται στους μαθητές όλων των βαθμίδων από τον Υπεύθυνό τους Γιώργο Κανακάκη, με τη βοήθεια του Επιμελητή Χάρη Στρατιδάκη και της Αναστασίας Μαντζουράνη, ενώ τα παράλληλα προγράμματα στο Λαογραφικό Μουσείο εμψυχώνει η Μαρία Κεχαγιά. Το τελευταίο διάστημα ολοήμερα προγράμματα έχουν παρακολουθήσει μαθητές από τα Δημοτικά Σχολεία Περάματος, 3ο Ρεθύμνου, Γωνιάς, 13ο Ρεθύμνου, Ζωνιανών, Φουρφουρά, 8ο Ρεθύμνου, Αρμένων, Ατσιπόπουλου και 14ο Ρεθύμνου. Κι ακόμη το Σχολικό Μουσείο είχε τη χαρά να φιλοξενήσει τα νήπια του παιδικού σταθμού «Χαρούμενο Εργαστήρι», αλλά και τους μαθητές του 2ου Γυμνασίου Χανίων, ενώ προετοιμάζεται να προσφέρει εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε μαθητές της Ιεράπετρας, στα πλαίσια της ολοήμερης εκπαιδευτικής τους εκδρομής. Τέλος, το Μουσείο υποδέχτηκε εκδρομείς των «Ημερών Ρεθύμνου 2019», που επισκέφτηκαν χωριά Αμνάτος, Καψαλιανά και Πίκρης, καθώς και ομάδα Ηρακλειωτών φυσιολατρών, που επέλεξαν για επίσκεψη τα χωριά Αμνάτος και Μέρωνας, και για παρατήρηση τουλιπών τον Γηους Κάμπο.
Συνεχίζονται επίσης οι προσφορές υλικού. Στα τελευταία αποκτήματα του φιγουράρει η συλλογή φωτογραφικού και έντυπου υλικού από μαθητικές κινητοποιήσεις και εορτασμούς του Πολυτεχνείου των δεκαετιών 1970 και 1980 του Μανόλη Μυλωνάκη, το βιβλίο «Τ’ Ακτούντα και η ιστορία τους» του δασκάλου Μανόλη Δημητρακάκη και μια συλλογή πέντε σχολικών βιβλίων του δασκάλου Γιώργη Τσιγδινού, ο οποίος έχει τιμηθεί από το Σχολικό Μουσείο για την προσφορά του στην ανάδειξη της εκπαιδευτικής προσφοράς της Μονής Αγίου Πνεύματος. Ανάμεσα σ’ αυτά περίοπτη θέση καταλαμβάνει η όγδοη έκδοση του βιβλίου «Επίτομος Γεωγραφία της Νήσου Κρήτης μετά γεωγραφικού χάρτου». Συγγραφέας του ήταν ο Εμμανουήλ Γενεράλις, που το επανεξέδωσε το έτος 1910, όταν διατελούσε Γενικός Επιθεωρητής της Παιδείας της Κρητικής Πολιτείας.
Εν τω μεταξύ σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται και οι εργασίες διαμόρφωσης Σχολικού Αγροκηπίου και Ζωοκηπίου, στην εκτεταμένη οπίσθια αυλή του Μουσείου. Όπως είναι γνωστό, οι Κήποι και τα Ζωοκήπια πρωτολειτούργησαν στην Κρήτη, στην οποία το 1901 λειτουργούσαν ήδη 270 αγροκήπια. Για τις εκπαιδευτικές αρχές της Κρητικής Πολιτείας οι σχολικοί κήποι έπρεπε, εκτός του παιδαγωγικού τους ρόλου, να λειτουργούν και ως γεωργικοί σταθμοί, για την εκπαίδευση των αγροτικών κοινωνιών. Σήμερα, βέβαια, το ζητούμενο είναι εντελώς διαφορετικό, η επαφή των παιδιών με τη φύση και τις λειτουργίες της και η υπέρβαση του «παιδικού συνδρόμου έλλειψης της φύσης», όπως αυτό έχει αναπτυχθεί από τη Ρεθεμνιώτισσα πανεπιστημιακό Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη.
Στο Σχολικό Μουσείο προβλέπεται η κατασκευή σχολικού δενδρώνα από ελιές, αμυγδαλιές και εσπεριδοειδή, σπορείο, φυτώριο, ξυλοκατασκευή για παραγωγή κομπόστ, λιμνούλα με ψάρια, καταφύγια στεριανών χελωνών και νεροχελώνων, κλουβιά ορνιθοειδών κ.ά. Τις χελώνες, η μία από τις οποίες υπολογίζεται ότι υπερβαίνει σε ηλικία τα ογδόντα έτη, προσέφερε ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός Βαγγέλης Στεφανάκης. Το σχέδιο για την κατασκευή του έχει εκπονήσει ο εθελοντής του Μουσείου Ζαχαρίας Λαγουδάκης. Την απόφαση για την δημιουργία του Αγροκηπίου έχει πάρει στην τελευταία του συνεδρίαση η Διαχειριστική Επιτροπή του Μουσείου, με την παρουσία, πέραν του Υπεύθυνου Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και του Επιμελητή του Μουσείου, των δημοτικών συμβούλων Μίνωα Αλεφαντινού, ως προέδρου, και των Μποτώνη Μποτωνάκη και Εμμανουήλ Κρεβατσούλη, ως μελών. Υπενθυμίζεται ότι όλοι οι προαναφερθέντες είναι εθελοντές του Μουσείου, όπως και εννέα δεκάδες ακόμη συμπολιτών, που προσφέρουν την εργασία και το υστέρημά τους για την εύρυθμη και υποδειγματική λειτουργία του.
