Εδώ ’ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου.
Ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις, να προσέχεις —
εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου
κι απ’ τη θυσία κι απ’ τη σκληρότητα του ανθρώπου.
Εδώ μια στήλη απλή, μαρμάρινη, όλη κι όλη
με ονόματα σεμνά, κι η Δόξα τα ανεβαίνει
λυγμό-λυγμό, σκαλί-σκαλί, μεγίστη σκάλα.

Γιάννης Ρίτσος, Συντροφικά τραγούδια. Αφιέρωμα στα 40χρονα του ΕΑΜ,
Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1981, σ. 137.
 
 
70 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος, από τη Σφαγή του Διστόμου από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής στις 10 Ιουνίου 1944  και, μετά από αρκετά χρόνια, κάτι φαίνεται να έχει αλλάξει στην ατμόσφαιρα˙ αυτές τις μέρες στο μαρτυρικό Δίστομο, ο τόνος έμοιαζε λιγότερο επετειακός και περισσότερο διεκδικητικός. Η μνήμη, διαρκώς παρούσα, έμοιαζε να συναντά παντού τη διεκδίκηση, ο πόνος να μαλακώνει μπροστά στην προοπτική της δικαίωσης. Το πρόσωπο του ηρωικού επιζήσαντα Αργύρη Σφουντούρη, μειλίχιο αλλά αποφασιστικό, σαν να μας έκανε νεύμα να συνεχίσουμε αταλάντευτα τον σκληρό αγώνα της διεκδίκησης. Η μορφή του πρωτοπόρου Γιάννη Σταμούλη πανταχού παρούσα: στις συζητήσεις, στους δρόμους, στις επίσημες ομιλίες, στα πηγαδάκια των νέων, στην παρουσία της κόρης του Χριστίνας, που συνεχίζει τον αγώνα, στη μουσική βραδιά – μυσταγωγία από την ορχήστρα «Ρωμιοσύνη», που ξεσήκωσε το πολυπληθές κοινό.

Το Δίστομο, η Σφαγή και η Μνήμη, η Θυσία και η Διεκδίκηση, μοιάζει να τραβά σαν μαγνήτης τους πάντες: για άλλη μια χρονιά χιλιάδες πολίτες όλων των ηλικιών, Διστομίτες και μη, συμμετείχαν ενεργά στις εκδηλώσεις. Ξεχώριζαν μεταξύ τους δυο ομάδες Γερμανών, η ομάδα «ΑΚ Distomo» του Martin Klingner, της Gabby Heineke και του Lars Reissman, των ανιδιοτελών και προσηλωμένων στη μάχη για «Δικαιοσύνη και Αποζημίωση» συναγωνιστών μας από το Αμβούργο, που από το 2002 δίνουν το παρών. Φέτος προστέθηκε μια νέα ομάδα Γερμανών ιστορικών (“Angreifbare Traditionspflege”), που τους γνώρισα στη Βαυαρία το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος το 2003: είναι αυτοί που χάλασαν επανειλημμένως τη φιέστα των βετεράνων της διαβόητης 1ης Ορεινής Μεραρχίας Καταδρομών (το «Αιματοβαμμένο Εντελβάις») στο Μίτενβαλντ της Βαυαρίας, εκθέτοντας ανεπανόρθωτα τη γερμανική κυβέρνηση, που όχι μόνο δεν έχει απαγορέψει τη συνάθροιση του αίσχους αλλά, αντίθετα, επιτρέπει την παρουσία των επίσημων στρατιωτικών αρχών στη γιορτή των σφαγέων! Ανάμεσα στο πλήθος των πολιτών και των εκπροσώπων των φορέων κινούνταν διακριτικά η σεμνή και αγωνιστική Καίτη Μανωλοπούλου, συγγραφέας του βιβλίου «Ο Αθέριστος Ιούνης (Δίστομο, 1944)» – μια ωδή στο Δίστομο, που πρέπει όλοι να διαβάσουμε.

Τα φώτα της δημοσιότητας, πάντως, έκλεψε η ομάδα των Ιαπώνων δικηγόρων, που ήρθε στο Δίστομο να προσκυνήσει αλλά και να διδαχθεί πώς μπορεί να πετύχει στον αγώνα διεκδίκησης αποκατάστασης των Κινέζων της Μαντζουρίας, που σφαγιάσθηκαν από τους Ιάπωνες το 1932! Το Δίστομο, μέσα από την επιμονή στη μνήμη και τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων, μέσα από τον άνισο και μοναχικό αγώνα του Γιάννη Σταμούλη για την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, έναν αγώνα που έχει πλέον αγκαλιάσει όλος ο ελληνικός λαός, αναδεικνύεται σε παγκόσμιο σύμβολο αγώνα για την επικράτηση της δικαιοσύνης και των πανανθρώπινων αξιών. Όπως είπε ο επί κεφαλής της ομάδας των Ιαπώνων δικηγόρων κ. Σίρο Καογιακάμι, το Δίστομο αποτελεί  «φως κι ελπίδα» για τους πολίτες και τους λαούς που αγωνίζονται για δικαιοσύνη. Την επομένη κιόλας, απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου του Βερολίνου ήρθε να επιβεβαιώσει το βάσιμο του αγώνα μας, αποφασίζοντας την παροχή αποζημίωσης ύψους 50 εκατομμυρίων ευρώ στους κληρονόμους μιας εβραϊκής οικογένειας η αλυσίδα καταστημάτων της οποίας «απαλλοτριώθηκε» από τους Ναζί το 1938!

Κι όμως, στα 70χρονα του πλέον εμβληματικού Ολοκαυτώματος της χώρας, όπου πέραν των προαναφερομένων παρευρίσκονταν δύο πολιτικοί αρχηγοί, 12 βουλευτές και ευρωβουλευτές αλλά και οι Πρεσβευτές της Τσεχίας και της Ο.Δ. Γερμανίας, η κυβέρνηση έστειλε ως εκπρόσωπό της τον Γενικό Γραμματέα Ενημέρωσης! Πώς, αλήθεια, να το σχολιάσει αυτό κανείς; Και πώς μπορεί να γίνει πιστευτή σε φίλους και αντιπάλους η ελληνική κυβέρνηση όταν ισχυρίζεται ότι έχει τη βούληση να διεκδικήσει, αποτελεσματικά μάλιστα, τις ελληνικές αξιώσεις από την ισχυρή Γερμανία; Έχουν άδικο κάποιες «κακές γλώσσες» να σχολιάζουν ότι του χρόνου, όταν πιθανότατα θα έχουν γίνει οι εθνικές εκλογές, την εκπροσώπηση της Κυβέρνησης στο Δίστομο μάλλον θα αναλάβει η ιδιαιτέρα γραμματεύς του κ. Γραμματέα;

Η συζήτηση που διοργάνωσε η ομάδα «AK Distomo» σε μια κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του Μουσείου του Ολοκαυτώματος αλλά και η συνεδρίαση του Δ.Σ. του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών (με την παρουσία του Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιου, του νεοεκλεγέντος ευρωβουλευτή Νότη Μαριά, του βουλευτή και νεοεκλεγέντος δημάρχου Λαμιέων Νίκου Σταυρογιάννη, του Καθηγητή Περράκη, του Αντιπροέδρου της Διεθνούς Ομοσπονδίας Αντιστασιακών και Προέδρου της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ Χρήστου Τζιντζιλώνη, μεγάλης αντιπροσωπείας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης αλλά μόλις δύο δημάρχων!) προσέφεραν πολλά συμπεράσματα: ο αγώνας για την ανάδειξη της μνήμης είναι ατελέσφορος και κενός σύγχρονου νοήματος αν αποσυνδεθεί από τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων˙ οι μαρτυρικοί δήμοι πρέπει να πάρουν, επιτέλους, την υπόθεση στα χέρια τους και να τολμήσουν, αφήνοντας πίσω γραφειοκρατικές προσεγγίσεις και δημόσιες σχέσεις του παρελθόντος˙ οι φορείς της διεκδίκησης στην Ελλάδα οφείλουν να διαφυλάξουν ως κόρη οφθαλμού την ενότητά τους, εντείνοντας, παράλληλα, τις προσπάθειές τους μέχρι τη δικαίωση. Ας διδαχθούμε από το παράδειγμα των συναγωνιστών από το Αμβούργο: ο ιερός σκοπός για δικαιοσύνη είναι υπεράνω ατομικών φιλοδοξιών και αδυναμιών.

Σήμερα, προπαραμονή της επετείου των 70 χρόνων από το Ολοκαύτωμα της Υπάτης, ας κλείσουμε με δυο απλές, σταράτες κουβέντες: παλλαϊκός ξεσηκωμός για τη νίκη!