Η ελληνική Βουλή πήρε μια ιστορική απόφαση. Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επιτέλους ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία το ψήφισμα για την διεκδίκηση των γερμανικών πολεμικών οφειλών. Είναι ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα. Αλλά θα πρέπει να κάνουμε κι άλλα μέχρι να φτάσουμε στο τέλος του δρόμου. Και σε αυτόν τον δρόμο θα πρέπει να έχουμε συνοδοιπόρους.

Η συνωμοσία της σιωπής

Για πολλά χρόνια μετά την πτώση του Γ’ Ράιχ στην Γερμανία επικρατούσε σιωπή. Οι Γερμανοί κλήθηκαν να στήσουν ξανά τη ζωή τους υπό συνθήκες κανονικότητας, κουβαλώντας, όχι μόνο τις συνέπειες της ήττας, αλλά και το στίγμα της φρικαλεότητας του ναζισμού. Η οικονομική αποκατάσταση της κατεστραμμένης βιομηχανίας ήταν πολύ πιο εύκολη από την πολιτική επεξεργασία της ιστορικής ευθύνης της κήρυξης δύο διαδοχικών παγκοσμίων πολέμων και μιας σειράς εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Η «αποναζιστικοποίηση» ήταν μία διαδικασία που άργησε να αποδώσει, καθώς πολλά στελέχη του χιτλερικού καθεστώτος συνέχιζαν συγκεκαλυμμένα την πορεία τους στις θεσμικές δομές της χώρας. Η σιωπή, λοιπόν, κάλυπτε τη συλλογική συνείδηση της ενοχής, είτε αυτή ήταν ενοχή για τα πεπραγμένα, είτε ανοχή για την ενοχή.

Τον Μάη του ’68 οι εξεγερμένοι νέοι ήταν αυτοί που έφεραν πρώτοι τους Γερμανούς αντιμέτωπους με ερωτήματα για το παρελθόν τους. Θα φτάναμε όμως στο 1985 για να ανέβει στο βήμα ο τότε πρόεδρος Ρίχαρντ Βαϊτσέκερ και να ανατρέψει το κατεστημένο αφήγημα, υποστηρίζοντας ότι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν ήττα, αλλά η απαρχή μιας απελευθερωτικής διαδικασίας για την Γερμανία από την ίδια τη Γερμανία. Το 1999 πια η Γερμανία ξεκίνησε μια συστηματική εκστρατεία ανάδειξης και κυρίως αντιμετώπισης του τραύματος που είχε αφήσει ανοιχτό ο ναζισμός.

Στο πλαίσιο αυτής της αντιμετώπισης είναι και η ιδιαίτερη έμφαση που δίνει η γερμανική ιστοριογραφία στην Αντίσταση, προσπερνώντας μοιραία και πολύ γρήγορα το κομμάτι της Κατοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Γερμανοί μαθητές μαθαίνουν στα σχολεία τους το χρονολόγιο του Β’ Παγκοσμίου, από την κατάρρευση της Δημοκρατίας της Βαΐμάρης και την άνοδο του Χίτλερ έως την ύψωση της κόκκινης σημαίας στο Ράιχσταγκ, όμως δεν ξέρουν καν ότι υπάρχει στον χάρτη το Δίστομο ή το Λίντετσε. Στα βιβλία τους αναφέρεται κάπου ότι οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 κι ενδεχομένως να σημειώνεται και μερικές σελίδες μετά ότι έφυγαν τον Οκτώβριο 1944. Τίποτα όμως για το τι έγινε ενδιάμεσα.

Δεν είναι λοιπόν παράλογο το γεγονός ότι, όταν στην κορύφωση της κρίσης ανέλαβε στην Ελλάδα την εξουσία για πρώτη φορά η Αριστερά έχοντας στην ατζέντα της τις πολεμικές οφειλές, πολλοί στην Γερμανία είπαν ότι οι Έλληνες θυμήθηκαν το παρελθόν για να βρουν τρόπο να πληρώσουν το παρόν. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν το ξέχασαν ποτέ.

* ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δίστομο: Εκεί που με το θάνατό τους σκότωσαν τον φασισμό

Αυτά που άφησε πίσω της η Κατοχή

Μέχρι τη δεκαετία του ’80 κανείς δεν τολμούσε να αναφέρει καν την λέξη «αντίσταση», πολύ δε περισσότερο να μιλήσει για αυτή. Η Κατοχή γέννησε έναν εμφύλιο που συνέχιζε να διχάζει την χώρα μας για δεκαετίες και σε πολύ μεγάλο βαθμό την καθυστέρησε να σταθεί στα πόδια της σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μέχρι που έφτασε να γίνει το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης.

Η απελευθέρωση βρήκε τον πληθυσμό της χώρας μειωμένο κατά 12%. Περίπου 880 χιλιάδες άνθρωποι έμειναν ανάπηροι. 1.170 χωριά υπέστησαν ολοκαύτωμα. Το 23% του οικοδομικού πλούτου της Ελλάδας χάθηκε, με πάνω από 1 εκατ. ανθρώπους να μένουν άστεγοι μετά από βομβαρδισμούς ή εμπρησμούς. Οι υποδομές δέχτηκαν βαρύτατο πλήγμα. Πάνω από 5 χιλιάδες σχολεία καταστράφηκαν, τα ¾ του σιδηροδρομικού δικτύου τέθηκαν εκτός λειτουργίας, γέφυρες και δρόμοι βομβαρδίστηκαν, ενώ φεύγοντας οι κατακτητές ανατίναξαν ακόμη και τον Ισθμό της Κορίνθου και κατέστρεψαν ότι μπορούσε να καταστραφεί στο λιμάνι του Πειραιά. Τεράστιες ήταν οι συνέπειες στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τα δάση μας μειώθηκαν κατά 25%, η γεωργική παραγωγή κατά 75% και τα ζώα κατά 80%. Ανυπολόγιστες ήταν οι ζημιές και στον εμπορικό στόλο, τη βιομηχανία και τις μικρο-επιχειρήσεις. Οι ναζί επιτάξαν τα μεταλλεία. Οτιδήποτε ήταν βρώσιμο, χρήσιμο ή πολύτιμο έφυγε στο Γ’ Ράιχ. Μαζί τους έφυγαν και χιλιάδες αρχαιότητες, ενώ καταστροφές υπέστησαν και σημαντικά μνημεία. Και σαν να μην έφταναν αυτά, σε μια χώρα ρημαγμένη ήδη από την πτώχευση του 1932, η Συνδιάσκεψη της Ρωσίας αποφάσισε το κατοχικό δάνειο για τα επιπλέον χρήματα που απορροφούσαν οι Γερμανοί από την ΤτΕ με την υπόσχεση ότι αυτά θα επιστραφούν κάποια στιγμή -γενικά κι αόριστα- αργότερα. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο το 1941-42 εκτιμήθηκε ότι τα έξοδα Κατοχής ανέρχονταν στο ισοδύναμο του 113,7% του εθνικού εισοδήματος. Καθώς οι δαπάνες Κατοχής ολοένα αυξάνονταν για να λάβουν εν τέλει τρομακτικές διαστάσεις τα ελλείμματα του προϋπολογισμού αυξήθηκαν σε δυσθεώρητα επίπεδα: από 4% το 1938-1939 σε 71% το 1941-1942 και σε 93% το 1943-44.

* ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το πόρισμα για τις Γερμανικές αποζημιώσεις: Πάνω από 300 δισ. οι αξιώσεις

Πού σκόνταψαν οι πολεμικές οφειλές

Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, οι νικήτριες χώρες κατέβαλαν κάποιες μικρές αποζημιώσεις στις χώρες που είχαν υποστεί τα δεινά του ναζισμού. Στο μεταξύ, η Γερμανία ύψωσε το τείχος της και διαιρέθηκε σε ανατολική και δυτική. Το 1953, υπογράφτηκε η Συνθήκη του Λονδίνου, η οποία απήλλαξε προσωρινά το γερμανικό κράτος από τις πολεμικές αποζημιώσεις, έως ότου επανενωθούν οι δύο Γερμανίες το 1990 και κούρεψε το χρέος της κατά 60%. Η Ελλάδα, την ίδια στιγμή, πάσχιζε να ανοικοδομηθεί και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πήρε τότε ένα δάνειο 200 εκατ. μάρκων. Λέγεται πως ήταν το αντάλλαγμα για να μην θέσουμε ξανά θέμα αποζημιώσεων. Τα επόμενα χρόνια, τα παιδιά του πολέμου που έχουν γίνει πλέον νέοι, για να επιβιώσουν μετανάστευσαν κατά ορδές στη Γερμανία, έπειτα από συμφωνίες που έχει συνάψει με τους άλλοτε κατακτητές ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και ήταν αυτοί οι γκάσταρμπάιτερ που θα οικοδομούσαν το οικονομικό θαύμα του Βερολίνου. Το Τείχος έπεσε αλλά το θέμα των αποζημιώσεων και επανορθώσεων επιλέχθηκε να μείνει στο συρτάρι, γιατί η διπλωματία προέκρινε ότι ήταν η ώρα της ΕΟΚ. Αργότερα, αν και το Δίστομο πέτυχε δικαστικές νίκες – σταθμούς, συνέπεσε η συγκυρία της εισόδου της Ελλάδας στην ΟΝΕ κι ο Κώστας Σημίτης αντί να ασκήσει πολιτικές πιέσεις, άλλαζε υπουργούς Δικαιοσύνης προκειμένου να εξασφαλίσει αγαστές σχέσεις με τη Γερμανία. Και ύστερα πολιτική αδράνεια κι αβουλία, εν μέσω μιας κρίσης που ταλάνισε τη χώρα.

* ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς βάλαμε και με τα χέρια μας τις γερμανικές πολεμικές οφειλές «κάτω από το χαλί»

Η διεθνοποίηση των ελληνικών αξιώσεων

Το θέμα της διεκδίκησης των πολεμικών αποζημιώσεων μπαίνει ξανά στο τραπέζι όταν εκλέγεται ο ΣΥΡΙΖΑ, με πρωτοστάτη τον ιστορικό αγωνιστή της Αριστεράς Μανώλη Γλέζο, πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών. Τη σκυτάλη παίρνει ο Στέλιος Κούλογλου, ο οποίος αφού ως δημοσιογράφος έχει επί χρόνια διαπραγματευτεί τα ζητήματα της Κατοχής και του Εμφυλίου με την ελληνική κοινωνία, σε μία σειρά ντοκιμαντέρ του «Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα» όπως τα «Κομμουνισμός: η μεγάλη ουτοπία του 20ού αιώνα», «Η Ελλάδα του Χίτλερ» και «Το Ολοκαύτωμα της Μνήμης», ως ευρωβουλευτής θέτει το ζήτημα στην καρδιά της Ευρώπης. Την ώρα που η Ελλάδα λοιδορείται για το χρέος της και ο ευρωπαϊκός Βορράς κουνάει το δάχτυλο στους Έλληνες «τεμπέληδες» και «μπαταχτσήδες», ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κάνει μία σειρά δράσεων στο Ευρωκοινοβούλιο με στόχο την ιστορική μνήμη έναντι στην επιλεκτική πολιτική λήθη. Διοργανώνει εκδηλώσεις για τον άγνωστο λιμό της Αθήνας, τα Ολοκαυτώματα της Ελλάδας, τη Μάχη της Κρήτης. Φέρνει ακόμη κι επιζώντες της ναζιστικής θηριωδίας να μιλήσουν οι ίδιοι στις Βρυξέλλες για όσα έζησαν κι όσα απαιτούν.

Και έτσι κερδίζονται πολύτιμοι σύμμαχοι σε αυτό τον αγώνα.

Η Ευρωπαϊκή Αριστερά και ειδικά το γερμανικό κόμμα της Αριστεράς DIE LINKE, τάσσεται υπέρ της πλήρους αποκατάστασης και της ιστορικής μνήμης, αλλά και της υλικής αποκατάστασης της Ελλάδας, τόσο για το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο όσο και για τις υπόλοιπες πολεμικές αποζημιώσεις και επανορθώσεις της Γερμανίας. Ακόμα και Γερμανοί ακτιβιστές δίνουν τη δική τους μάχη για την αποκατάσταση των θυμάτων του ναζισμού στην Ελλάδα. Αυτοί είναι οι συνοδοιπόροι μας στον δρόμο της διεκδίκησης και χρειαζόμαστε κι άλλους…

Γιατί για να πάρουμε τις πολεμικές οφειλές, πρέπει πρώτα να μάθουν όλοι γιατί τις δικαιούμαστε. Και τώρα που η κρίση και τα μνημόνια είναι πίσω μας έχει έρθει η ώρα…

«Δεν επαιτούμε, απαιτούμε», λένε οι επιζώντες της ναζιστικής θηριωδίας. Και δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να τιμωρήσουν τους Γερμανούς. Αποζητούν μόνο τη δικαίωσή τους.

Δέιτε το ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου και του Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, «Νεοναζί: Το Ολοκαύτωμα της Μνήμης», στο οποίο οι επιζώντες των ναζιστικών σφαγών στην Ελλάδα μιλούν για όσα έζησαν: