Το τυπικό τέλος των κλασικών ταινιών «γουέστερν» του Χόλιγουντ είναι το ιππικό, το οποίο καταφτάνει ακριβώς τη στιγμή που οι άποικοι είναι στα πρόθυρα της εξόντωσης από τους Ινδιάνους. Το ίδιο μοτίβο, τηρουμένων, φυσικά, των αναλογιών, μπορούμε να πούμε ότι επαναλαμβάνεται στη λιβυκή κρίση, μετά την περίφημη Διάσκεψη του Βερολίνου, την Κυριακή. Έτσι, ακριβώς τη στιγμή που η Τρίπολη κόντευε να πέσει στα χέρια του στρατάρχη Χάφταρ, η Τουρκία έσπευσε, με μια μόνο δήλωση για αποστολή στρατευμάτων – η οποία τελικά κατέληξε να είναι η αποστολή φιλότουρκων Σύριων μισθοφόρων, σε έναν ακόμη θρίαμβο του πολέμου διά αντιπροσώπων – να σώσει την κυβέρνηση Σάρατζ, προκαλώντας ταχύτατες αλυσιδωτές διπλωματικές αντιδράσεις που οδήγησαν στο Βερολίνο και στην κατάπαυση του πυρός.

Ads

Η παραπάνω σωτηρία δεν ήταν μόνο στρατιωτική, αλλά και πολιτική. Διότι, αυτό που μέχρι πριν λίγα 24ωρα ήταν μια «τελειωμένη υπόθεση», δηλαδή η κυβέρνηση της Τρίπολης, πλέον αναδεικνύεται σε έναν ισότιμο, με τον νικητή επί του πολεμικού πεδίου, Χάφταρ, συνομιλητή της διεθνούς κοινότητας στο λιβυκό ζήτημα.

Είναι χαρακτηριστική η πρώτη επίσημη αντίδραση της Άγκυρας την Δευτέρα, διά του εκπροσώπου της τουρκικής προεδρίας Ιμπραχίμ Καλίν, ο οποίος σχολίασε στοTwitter:

«Η σύνοδος του Βερολίνου είναι σημαντική επειδή εγκαθίδρυσε κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη και ξεκίνησε την πολιτική διευθέτηση. Η αποτελεσματική και ευέλικτη διπλωματία του προέδρου μας έχει καταστήσει την Τουρκία έναν σημαντικό συμμετέχοντα στη διαδικασία. Η Τουρκία θα συνεχίσει την εποικοδομητική και ειρηνική πολιτική της εναντίον των πολέμων δι’ αντιπροσώπων».

Ads

Οι «αστερίσκοι» των διεθνών αναλυτών

Φυσικά, η Τουρκία από μόνη της, μάλλον δύσκολα θα μπορούσε να έχει μια τέτοια διπλωματική επιτυχία εάν δεν εκμεταλλευόταν τις εσωτερικές διαφωνίες και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των ισχυρών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και) στη λιβυκή κρίση, δεδομένης και της διαφορετικής αντιμετώπισης της Τουρκίας. Είναι χαρακτηριστική, για παράδειγμα, η πιο «καθαρή» αντιτουρκική στάση της Γαλλίας, σε αντίθεση με αυτή του Βερολίνου.

Σε ό,τι αφορά στη «δέσμευση», η οποία εμπεριέχεται στα 55 σημεία της συμφωνίας της Διάσκεψης, του εμπάργκο όπλων προς τις αντιμαχόμενες πλευρές, της «μη παρέμβασης» τρίτων χωρών στη στήριξη των αντιμαχόμενων πλευρών και, κατ’ επέκταση, στα εσωτερικά της Λιβύης, επίσης πολύ δύσκολα μπορεί να διαβαστεί δίχως χαμόγελο αμφιβολίας, δεδομένης της πικρής πείρας του παρελθόντος σε ό,τι φορά στο ρόλο των ισχυρών δυνάμεων στις εσωτερικές κρίσεις χωρών που έχουν την ατυχία να βρίσκονται στο επίκεντρο ευρύτερων γεωπολιτικών συμφερόντων.

Απόδειξη ότι το «ευχολόγιο» της συμφωνίας της Διάσκεψης για πολιτική διευθέτηση της κρίσης και σταμάτημα της αιματοχυσίας δεν έχει αυτή τη στιγμή αντικειμενική βάση είναι, ότι ακριβώς οι δύο άνθρωποι που καλούνται να το κάνουν πράξη, δηλαδή ο Σάρατζ και ο Χάφταρ, ούτε καν συναντήθηκαν μεταξύ τους στο Βερολίνο και ενημερώνονταν για τις εξελίξεις βρισκόμενοι σε διαφορετικά δωμάτια, «επικοινωνώντας» διά των δυνάμεων που τους στήριζαν.

Ως προς αυτό είναι χαρακτηριστική η δήλωση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ ότι ότι η σχέση μεταξύ Σάρατζ και Χάφταρ, παραμένει «τεταμένη». «Αρνούνται ακόμη και να βρεθούν στο ίδιο δωμάτιο».

Επιπλέον, Ευρωπαίοι πολιτικοί, όπως ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας, Άνεγκρετ Κραμπ – Κάρενμπαουερο και ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ζοζέπ Μπορέλ, αφήσαν ανοιχτό το ενδεχόμενο ανάπτυξης «ειρηνευτικών» στρατευμάτων στη Λιβύη, εάν συμφωνηθεί μόνιμη κατάπαυση του πυρός. Η πείρα επίσης δείχνει, ότι με τα «ειρηνευτικά στρατεύματα» δεν είναι παρά η «βιτρίνα» της απευθείας παρέμβασης των μεγάλων δυνάμεων, δίχως να το «φωνάζουν».

Γι’ αυτό και πολιτικοί αναλυτές, τόσο από τη Ρωσία, όσο και από την Δύση, συμφωνούν, ότι δίχως την πολιτική βούληση των απευθείας αντιμαχόμενων πλευρών, ό,τι συμφωνήθηκε στο Βερολίνο δεν έχει μέλλον.

Η αναλύτρια του Ρωσικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, Γιελένα Σουπόνινα αναφέρει χαρακτηριστικά στο πρακτορείο RIA-Novosti, ότι η διεθνής κοινότητα δεν θα κάνει απολύτως τίποτα αν περιμένει να ξεκινήσει την πολιτική επίλυση όταν οι δύο πλευρές αφοπλισθούν. Οι στόχοι της Διάσκεψης «είναι πολύ φιλόδοξοι και πολύ δύσκολα εφαρμόσιμοι με βάση την κατάσταση στην ίδια τη χώρα. Το γεγονός ότι ο Σάρατζ και ο Χάφταρ δεν είναι έτοιμοι για άμεσο διάλογο, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, σε πραγματικές συνθήκες, να συζητηθούν τέτοια σοβαρά προβλήματα. Έτσι θα είναι ευκολότερο να προσεγγίσουμε πολιτικά προβλήματα παρά να ζητήσουμε τον αφοπλισμό των ένοπλων ομάδων».

Αντίστοιχα, ο Τιμ Ίτον, αναλυτής στο βρετανικό Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, ειδικός στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, είπε στο Al Jazeera, ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για μια «συμφωνία κυρίων, που θα μπορούσε να επιβληθεί μόνο εάν η πολιτική βούληση είναι γνήσια».

Ο Ίτον δεν εννοεί μόνο την πολιτική βούληση των Λίβυων, αλλά, κυρίως, της διεθνούς κοινότητας. Αναφέρει, ειδικότερα, ότι οι ΗΠΑ και τα άλλα μέλη του Συμβούλιου Ασφαλείας του ΟΗΕ «πρέπει να στέκονται πίσω από τη συμφωνία και να πιέζουν εκείνους που την παραβιάζουν». «Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πραγματικό βήμα προς τα εμπρός και είναι το καλύτερο που θα μπορούσαν να ελπίζουν από αυτή τη συγκέντρωση στο Βερολίνο. Ωστόσο, η προηγούμενη εμπειρία της πλήρους έλλειψης προθυμίας για επιβολή του εμπάργκο όπλων με κάνει να προσεγγίζω τη συμφωνία με σκεπτικισμό».

Μία ακόμη σημαντική πτυχή της συμφωνίας του Βερολίνου είναι η έκφραση ανησυχίας για το πετρέλαιο. Η συμφωνία επιδιώκει να αντιμετωπίσει το ζήτημα του ποιος ελέγχει τα τεράστια πετρελαϊκά αποθέματα της Λιβύης, αναγνωρίζοντας την εξουσία της Κεντρικής Τράπεζας της Λιβύης και της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου με έδρα την Τρίπολη, ζητώντας την ασφάλεια της πετρελαϊκής υποδομής.

Το κλείσιμο των λιμανιών και των ενεργειακών πεδίων θα οδηγήσει σε ελεύθερη πτώση τις εξαγωγές της Λιβύης, τουλάχιστον κατά το ήμισυ. Υπολογίζεται, ότι από το 1,3 εκ βαρέλια ημερησίως θα πέσει στα 500.000, με τις καθημερινές απώλειες να ανέρχονται στα 55 εκατομμύρια δολάρια.

Το τουρκο-λιβυκο «μνημόνιο» και η Ελλάδα

Πριν την έναρξη της Διάσκεψης, η Ευρωπαϊκή Ένωση «προειδοποίησε» την Τουρκία αναφορικά με τις προθέσεις της να προχωρήσει σε γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα στην Κύπρο.

«Όλα τα μέλη της διεθνούς κοινότητας οφείλουν να απέχουν από οποιεσδήποτε ενέργειες υπονομεύουν την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα», υπενθύμισε ο εκπρόσωπος του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ σε ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα το Σάββατο. «Η πρόθεση της Τουρκίας να ξεκινήσει νέες δραστηριότητες εξερεύνησης και γεώτρησης στην ευρύτερη περιοχή κινείται δυστυχώς προς την αντίθετη κατεύθυνση», ανέφερε εκφράζοντας τη λύπη του γι’ αυτό.

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος  του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ επισήμανε ότι «πρέπει να αποφεύγονται μονομερείς ενέργειες, όπως η υπογραφή συμφωνιών», σε μια προφανή αναφορά στο τουρκο-λιβυκό «μνημόνιο». «Προχωρώντας μπροστά, πρέπει επίσης να αποφύγουμε τις μονομερείς ενέργειες, όπως η υπογραφή συμφωνιών, οι οποίες επιδεινώνουν τη σύγκρουση. Αναφέρομαι στις ενέργειες που είναι ασυμβίβαστες με το διεθνές δίκαιο και οι οποίες δημιουργούν ένα πρόσχημα για εξωτερική παρέμβαση στη λιβυκή σύγκρουση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λάβει μια σαφή θέση σχετικά με αυτό, με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2019», αναφέρει αναλυτικά το ανακοινωθέν του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Ωστόσο, να σημειωθεί, πως αν και δεν θα μπορούσε να αναγνωριστεί οιαδήποτε νομιμότητα του «μνημονίου» Λιβύης – Τουρκίας για τα υποτιθέμενα μεταξύ τους θαλάσσια «σύνορα», ένα πιθανό σενάριο  που ανησυχεί τους αναλυτές, είναι να κληθούν η Τρίπολη, η Άγκυρα και η Αθήνα, να «επιλύσουν» το ζήτημα και να καταλήξουν σε συμφωνία για την ΑΟΖ. Διπλωματικές πηγές έχουν επισημάνει στο Tvxs.gr πως αυτό δεν είναι το καλύτερο σενάριο για την Αθήνα, αφού στην πράξη θα θέσει σε διαπραγμάτευση την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

Προς το παρόν η ΕΕ λέει πως είναι σε θέση να αποφασίσει στοχευμένες κυρώσεις εναντίον «των προσώπων ή των οντοτήτων που είναι υπεύθυνα για μη εγκεκριμένες δραστηριότητες γεώτρησης για υδρογονάνθρακες στην ανατολική Μεσόγειο ή που εμπλέκονται σ’ αυτές τις δραστηριότητες».Ένας κατάλογος ετοιμάζεται και μπορεί να συζητηθεί στη διάρκεια της συνόδου των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τη Δευτέρα, στις Βρυξέλλες. Οι κυρώσεις θα αφορούν απαγόρευση εισόδου στο έδαφος της ΕΕ και πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον θα απαγορευθεί ο δανεισμός κεφαλαίων σε πρόσωπα και σε οντότητες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο.

Να θυμίσουμε, πάντως, ότι οι κυρώσεις σε πρόσωπα και κρατικές οντότητες, δεν χαρακτηρίζονται από την επιτυχία τους, σε ό,τι αφορά μεγάλης κλίμακας γεωπολιτικές αντιθέσεις. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το φιάσκο των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας με αφορμή την προσάρτηση της Κριμαίας. Όσο «απομονώθηκε» διπλωματικά ο Ερντογάν σήμερα στην Ανατολική Μεσόγειο, άλλο τόσο «απομονώθηκε» και ο Πούτιν, ο οποίος, μετά ακριβώς την Κριμαία, αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα από την Δαμασκό, μέχρι την Τρίπολη.