H φωτογραφία που απαθανατίζει έναν πατέρα και τη δίχρονη κόρη του, να κείτονται νεκροί στις όχθες του ποταμού Ρίο Γκράντε του Μεξικού, σόκαρε όλο τον πλανήτη. Ξύπνησε κακές μνήμες, από τότε που τον γύρο του κόσμου έκανε η φωτογραφία ενός άλλου νεκρού παιδιού, του 3χρονου Αϊλάν Κουρντί. Ενός κόσμου, όπου αποδεικνύεται ότι η υποκρισία δεν έχει σύνορα.

Τα τελευταία θύματα του προσφυγικού δράματος είναι ο Οσκαρ Αλμπέρτο Μαρτίνεζ και η κόρη του, Άντζι Βαλέρια. Εκείνος ήταν 25χρονών και το κοριτσάκι του είχε προλάβει να ζήσει μόλις 2 χρόνια σε αυτόν τον σκληρό κόσμο. Η οικογένεια είχε ξεκινήσει από το Ελ Σαλβαδόρ με το όνειρο να φτάσει στις ΗΠΑ, περνώντας μέσω του Μεξικού.

Αφού διέσχισε όλη τη χώρα, έφτασε τελικά την περασμένη Κυριακή στο Ματαμόρος, που το χωρίζει ο ποταμός Ρίο Γκράντε από την πόλη Brownville του Τέξας. Πήγαν να κάνουν αίτηση ασύλου αλλά η υπηρεσία ήταν κλειστή και τότε αποφάσισαν να κάνουν το παράτολμο βήμα. Άρχισαν να περπατούν κατά μήκος του ποταμού, ψάχνοντας ένα σημείο από όπου θα μπορούσαν να περάσουν απέναντι. Η απελπισία φαίνεται πως ήταν το κίνητρο για να διακινδυνεύσουν ακόμη και τη ζωή τους, προκειμένου να βρεθούν απέναντι. 

Ο Όσκαρ Αλμπέρτο κατάφερε να περάσει την μικρή Άντζι του στην αμερικανική όχθη, όταν όμως ξεκίνησε να κολυμπάει προς τη μεξικάνικη πλευρά για να βοηθήσει τη σύζυγό του, το παιδί τον ακολούθησε. Γύρισε αμέσως πίσω, έβαλε την κόρη του μέσα στην μπλούζα του για να την προστατέψει κι εκείνη τον αγκάλιασε σφιχτά από τον σβέρκο. Τα ορμητικά νερά όμως τους παρέσυραν. Πατέρας και κόρη πνίγηκαν και βρέθηκαν αγκαλιασμένοι μπρούμυτα, να πλέουν στο νερό. Η 21χρονη μητέρα της κατάφερε να σωθεί κι επέστρεψε στη στεριά για να ζητήσει βοήθεια. Αλλά ήταν ήδη αργά…

Μία μέρα πριν τραβηχτεί η συγκεκριμένη φωτογραφία από την δημοσιογράφο της μεξικάνικης La Jornada, Χούλια Ντε Λουκ, στον ίδιο ποταμό βρέθηκαν πνιγμένοι μία μητέρα και 3 παιδιά, ενα βρέφος και δύο κάτω των 3 ετών.

Τον Σεπτέμβριο του 2015 μια οικογένεια ξεκίνησε από την πόλη που είχαν μετατρέψει σε φάντασμα οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, το Κομπάνι, για να διασχίσει το Αιγαίο με τελικό προορισμό τον Καναδά, όπου ζούσαν συγγενείς τους. Μπήκαν σε μια σάπια βάρκα στην Αλικαρνασσό και προσπάθησαν να φτάσουν στον πρώτο τους σταθμό, την Κω. Η βάρκα όμως ναυάγησε, όπως και τα όνειρα των ανθρώπων που κουβαλούσε στοιβαγμένους. Το σώμα του 3χρονου Αϊλάν Κουρντί ξεβράστηκε στα τουρκικά παράλια και η φωτογραφία του μικρού αγοριού με το μπλε σορτς και την κόκκινη μπλούζα έγινε το σύμβολο της προσφυγικής κρίσης που βρισκόταν στην κορύφωσή της.

Τα κροκοδείλια δάκρυα του κόσμου σχημάτισαν μια θάλασσα, όμοια με αυτή στην οποία πνίγηκαν χιλιάδες άνθρωποι, μετατρέποντας την Μεσόγειο σε ένα υγρό νεκροταφείο. Τίποτα όμως δεν άλλαξε… Οι άνθρωποι που ξεκινούν λόγω της φτώχειας, των πολέμων και της καταστροφής του περιβάλλοντος να κάνουν το μεγάλο ταξίδι με βάρκα την ελπίδα, χάνονται. Είτε κατευθύνονται στην Ευρώπη, είτε στις ΗΠΑ, είτε οπουδήποτε αλλού, προσπαθούν να μπουν σε φρούρια, των οποίων όλες οι πύλες είναι κλειστές. Οι πολιτικές μετανάστευσης γίνονται όλο και πιο σκληρές. Τείχη, χερσαία και θαλάσσια, σηκώνονται παντού.

Ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ με την υπόσχεση να κάνει πραγματικότητα το τείχος στα σύνορα του Μεξικού που θα βάλει φρένο στη μετανάστευση. Η κυβέρνηση του Μεξικού έχει αναπτύξει περίπου 15.000 αστυνομικούς και στρατιωτικούς στα σύνορα με τις ΗΠΑ εντός των ορίων της συμφωνίας που σύναψε με την Ουάσιγκτον για να ανακοπούν οι ροές αιτούντων άσυλο και μεταναστών προς βορρά. Μια συμφωνία που υπεγράφη αφού πρώτα η Ουάσιγκτον απείλησε με την επιβολή τελωνειακών δασμών σε όλα τα μεξικανικά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ.

Ο Τραμπ είχε προειδοποιήσει ότι δεν θα ανεχόταν την «εισβολή» των μεταναστών, κατηγορώντας τους μάλιστα για «εγκλήματα» που προκαλούν. Έγραψε μάλιστα στο Twitter: «Μετανάστες γυρίστε στα σπίτια σας». Μία από τις πρώτες αποφάσεις που υπέγραψε αφορούσε την απαγόρευση εισόδου στη χώρα πολιτών από χώρες από όπου υπάρχουν αυξημένες μεταναστευτικές ροές και μία από τις επόμενες αφορούσε την άρνηση ασύλου στους μετανάστες που έφτασαν στις ΗΠΑ παράνομα. Χώρισε τις οικογένειες των μεταναστών, συλλαμβάνοντας τους γονείς και βάζοντας τα παιδιά τους ακόμη και σε κλουβιά. Άφησε τους ανθρώπους έξω από τα σύνορα να πεθαίνουν από θερμοπληξία. Τώρα πεθαίνουν και στα ποτάμια…

Από την άλλη πλευρά η Ευρώπη της ακροδεξιάς δυσανασχετεί με το τείχος του Τραμπ, εφαρμόζοντας παρόμοιες πολιτικές, ενώ παράλληλα οι χώρες της Δύσης είναι σε μεγάλο βαθμό οι υπεύθυνες για τις κρίσεις και τους πολέμους που δημιουργούν τις ροές, από την Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική. Μετά τα χιλιάδες θύματα, πλέον ποινικοποιείται ακόμη και η βοήθεια προς τους μετανάστες, το αυτονόητο ανθρωπιστικό καθήκον.

Η ΕΕ έπαυσε εντελώς τις θαλάσσιες διασώσεις το φθινόπωρο. Απλώς παρακολουθεί τη θάλασσα από τον αέρα και συνεργάζεται με την ακτοφυλακή της Λιβύης, η οποία έχει επεκτείνει τη ζώνη αναζήτησής της από το 2017. Τα πλοία της Λιβύης, που έχει γίνει το κύριο λιμάνι αποχώρησης, φέρνουν τους πρόσφυγες κοντά στις ακτές τους και τελικά πίσω στη χώρα, η οποία βρίσκεται στη μέση ενός αιματηρού πολέμου. Τους κλείνουν σε στρατόπεδα, όπου πολλοί βασανίζονται, βιάζονται ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, αναγκάζονται να γίνουν στρατιώτες. Ο κίνδυνος να ναυαγούν και να πεθαίνουν πρόσφυγες και μετανάστες στη θάλασσα της Μεσογείου, είναι υψηλότερος από ποτέ, όπως έχει προειδοποιήσει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) λόγω της έλλειψης πλοίων διάσωσης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και του χάους στη Λιβύη που επιταχύνει ανησυχητικά τις ροές. «Αν δεν παρέμβουμε σύντομα, θα υπάρχει μια θάλασσα αίματος», δηλώνει η εκπρόσωπος της UNHCR στην Ιταλία, Καρλότα Σάμι.

Η θάλασσα έχει βαφτεί όμως ήδη κόκκινη, όπως τα ρούχα του Αϊλάν και της Άντζι, αλλά όλοι κάνουμε πως δεν βλέπουμε… Μόνο από το 2014 έως το 2018 περισσότεροι από 57.000 άνθρωποι πνίγηκαν προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Κι αυτοί είναι μόνο οι επίσημοι νεκροί.

«Η χώρα μας θρηνεί ξανά. Ικετεύω όλες τις οικογένειες να μην το ρισκάρουν. Η ζωή αξίζει πολύ περισσότερο», είπε σε δημόσιο διάγγελμά της η υπουργός Εξωτερικών του Ελ Σαλβαδόρ, Αλεξάντρα Χιλ, μετά τη νέα τραγωδία στις όχθες του Ριο Γκράντε. Αλλά μπορείς να σταματήσεις τα όνειρα των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή; Η Ρόζα Ραμίρεζ, μητέρα του 25χρονου πατέρα, δήλωσε στην εφημερίδα του Ελ Σαλβαδόρ El Diario De Hoy ότι ζήτησε από την οικογένεια να μην φύγει, αλλά δεν μπορούσε να τους κάνει να «εγκαταλείψουν τις ελπίδες τους για το αμερικανικό όνειρο». «Είμαι σίγουρη πως σκέφτηκε: έφτασα μέχρι εδώ, θα πάω μέχρι τέλους», είπε για τις τελευταίες στιγμές του γιου της. Η αδελφή του, Wendy, είπε στην ίδια εφημερίδα ότι ο Όσκαρ Αλμπέρτο είχε αγχωθεί για το τι θα γινόταν με το άσυλο που θα ζητούσε. «Έλεγε πως τον φόβιζε πως εξελίσσονταν τα πράγματα υπό τις πιέσεις του Τραμπ.  Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αποφάσισαν να περάσουν το ποτάμι», είπε, προσθέτοντας ότι η αρχική πρόθεσή τους ήταν να παραδοθούν στις αμερικανικές μεταναστευτικές αρχές.

Ο αριθμός των ανθρώπων που διέφυγαν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις ξεπέρασε τα 70 εκατομμύρια παγκοσμίως πέρυσι και πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τον Αϊλάν έως την Άντζι το ίδιο έγκλημα διαπράττεται ξανά και ξανά. Για να λυθεί το προσφυγικό δεν αρκούν οι παραινέσεις. Ούτε τα τείχη και η καταστολή είναι λύσεις. Αν δεν περιορίσουμε τη φτώχεια, την παγκόσμια ανισότητα και τις κοινωνικές κρίσεις ο κύκλος του αίματος θα συνεχιστεί. Είναι οι πολιτικές που σκοτώνουν τους μετανάστες και όχι τα νερά άλλωστε.