Γεννημένη στις 3  Σεπτεμβρίου του 1926, στο Χιλιομόδι Κορινθίας, η Ειρήνη Παππά, στην σπουδαία καριέρα της στο Σινεμά, έχει πρωταγωνιστήσει σε εμβληματικές ταινίες, από τον «Ζορμπά» του Μιχάλη Κακογιάννη, μέχρι τα «Κανόνια του Ναβαρόνε» του Τζέι Λι Τόμσον. Τρεις από τις ταινίες στις οποίες συμμετείχε, προτάθηκαν για το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας – «Ηλέκτρα», «Ζ» και «Ιφιγένεια» – με το φιλμ του Κώστα Γαβρά να το κερδίζει το 1968. Με αφορμή τα γενέθλια της Ελληνίδας Ιέρειας της Έβδομης Τέχνης, γυρνάμε τον χρόνο και θυμόμαστε έξι χαρακτηριστικές ερμηνείες, μίας σπουδαίας ηθοποιού.

Ads

«Τα Κανόνια του Ναβαρόνε» (The Guns of Navarone) του Τζέι Λι Τόμσον (1961)

Το 1943 οι Γερμανοί ελέγχουν ένα στρατηγικό κανάλι στο Αιγαίο. Στα έγκατα της γης, κάτω από τα απόκρημνα βράχια, απρόσιτα από τον αέρα και τη θάλασσα, έχουν τοποθετήσει τα περίφημα κανόνια του Ναβαρόνε. Οι συμμαχικές δυνάμεις γνωρίζουν την ύπαρξή τους και έχουν πάρει την απόφαση να τα καταστρέψουν. Για το σκοπό αυτό, συγκροτείται μια εξειδικευμένη ομάδα κομάντος, με αποστολή την καταστροφή των κανονιών – μια ομάδα κομάντος που αποτελείται από τον ορειβάτη Κιθ Μάλορι, τον πυροτεχνουργό δεκανέα Μίλερ, τον Έλληνα αντάρτη Ανδρέα Σταύρου και τον Άγγλο ταγματάρχη Φράνκλιν. Η ομάδα, οδηγημένη από τον Μάλορι, πρέπει να φτάσει στο Ναβαρόνε και να σαμποτάρει τα τεράστια κανόνια.

image

Ads

Το σενάριο βασίστηκε στο μυθιστόρημα του Άλιστερ Μακ Λιν “Τα Κανόνια του Ναβαρόνε” (1957), το οποίο είναι εμπνευσμένο από τη Μάχη της Λέρου που έλαβε χώρα κατά την Μάχη της Δωδεκανήσου στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην ταινία πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί: Γκρέγκορι Πεκ, Ντέιβιντ Νίβεν, Άντονι Κουίν, Άντονι Κουέιλ και η Ειρήνη Παππά. Η ταινία κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερων Οπτικών Εφέ, καθώς και δύο Χρυσές Σφαίρες, στις Κατηγορίες, Καλύτερης Δραματικής Ταινίας και Καλύτερης Μουσικής, για την σύνθεση του Ντιμίτρι Τιόμκιν.

«Ηλέκτρα» (Electra) του Μιχάλη Κακογιάννη (1962)

image

Η Ηλέκτρα περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία για να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα της, Αγαμέμνονα, βασιλιά των Μυκηνών, που δολοφονήθηκε από τη γυναίκα του, Κλυταιμνήστρα, και τον εραστή της, Αίγισθο. Η ευκαιρία παρουσιάζεται, όταν συναντά και πάλι τον αδερφό της Ορέστη. Και οι δυο μαζί θα θέσουν σε εφαρμογή το φονικό τους σχέδιο.

Το 1962 ο Μιχάλης Κακογιάννης παραδίδει με την «Ηλέκτρα» την πιο διαχρονική και ταυτόχρονα υποδειγματική μεταφορά αρχαίας ελληνικής τραγωδίας στον κινηματογράφο. Το αττικό τοπίο γίνεται η λιτή σκηνή που εκσυγχρονίζει τον μύθο και τα προαιώνια στοιχεία της ελληνικής γης αναδεικνύουν τους χαρακτήρες και τις συγκρούσεις, που διαπερνούν δραματικά και ποιητικά την ελληνική ταυτότητα.

Αφήνοντας πίσω τις προγενέστερες εκδοχές του μύθου των Ατρειδών μέσα από τις τραγωδίες του Αισχύλου («Χοηφόροι») και του Σοφοκλή («Ηλέκτρα»), η ταινία του Κακογιάννη βασίζεται στο λόγο του Ευριπίδη, του πιο σύγχρονου από τους αρχαίους τραγικούς, και σε πλήρη συνάφεια με το πνεύμα του ποιητή, τοποθετεί τη δράση εκτός του παλατιού. Πρωταγωνιστούν: Ειρήνη Παππά, Γιάννης Φέρτης,
Αλέκα Κατσέλη, Μάνος Κατράκης.

Η «Ηλέκτρα» είναι μία ιστορία για τους ανθρώπους, που δεν άγονται από τη θεϊκή μοιρολατρία, αλλά ζουν στο περιθώριο και πράττουν αυτοβούλως. Η φυσιογνωμία της Ειρήνης Παππά – ταυτόσημη της ελληνικότητας – μεταμορφώνει μία κουρελιασμένη πριγκίπισσα που μοιάζει με αγόρι σε ένα εκδικητικό πλάσμα ζωώδους ενέργειας και ο Μίκης Θεοδωράκης υπογράφει ένα μουσικό μοτίβο που αντιλαλεί την απεγνωσμένη κραυγή της πρωταγωνίστριας. Υπήρξε υποψήφια για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας την ίδια χρονιά, ενώ κέρδισε το βραβείο καλύτερης κινηματογραφικής μεταφοράς στο Φεστιβάλ των Καννών.

«Αλέξης Ζορμπάς» (Zorba the Greek – 1964) του Μιχάλη Κακογιάννη

image

Η ταινία «Αλέξης Ζορμπάς», σε σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη – με πρωταγωνιστές τους Άντονι Κουίν, Άλαν Μπέιτς, Ειρήνη Παππά και Σωτήρη Μουστάκα – είναι βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη: «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Τη διαχρονική μουσική υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης, ενώ το φιλμ απέσπασε και τρία Βραβεία Όσκαρ:

  • Όσκαρ Β´ Γυναικείου Ρόλου στη Λίλα Κέντροβα.
  • Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης (για ασπρόμαυρη ταινία) στον Βασίλη Φωτόπουλο
  • Όσκαρ Φωτογραφίας (για ασπρόμαυρη ταινία) στον Γουόλτερ Λασάλι

Από τους δημοφιλέστερους λογοτεχνικούς ήρωες ο Ζορμπάς ταυτίστηκε κινηματογραφικά με τον Άντονι Κουίν. Ο Άλαν Μπέιτς ερμήνευσε τον συγγραφέα, η Ειρήνη Παππά την ελκυστική και επιθετική χήρα και ο Γιώργος Φούντας τον Μαυραντώνη. Για το ρόλο της μαντάμ Ορτάνς επιλέγει η Λίλα Κέντροβα που την επόμενη χρονιά τιμήθηκε με Όσκαρ για την ερμηνεία της. Όμως σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, Μιχάλη Κακογιάννη: «Η αποκάλυψη της ταινίας είναι οι Κρητικοί κομπάρσοι», ενώ είχε χαρακτηρίσει το φιλμ «Αλέξης Ζορμπάς», ως μία «αναρχική κωμωδία».

Διαβάστε επίσης:

«Οδύσσεια» του Φράνκο Ρόσι (1968)

image

Η «Οδύσσεια», ήταν τηλεοπτική σειρά που μεταδόθηκε στην RAI (ιταλική κρατική τηλεόραση) το 1968 και βασίστηκε στην Οδύσσεια του Ομήρου. Μια συμπαραγωγή Ιταλίας, Γιουγκοσλαβίας, Γερμανίας και Γαλλίας (Radiodiffusion-Télévision Française), σε σκηνοθεσία του Φράνκο Ρόσι. Το καστ περιελάμβανε τον Bekim Fehmiu ως Οδυσσέα, την Ειρήνη Παπά ως Πηνελόπη, τον Samson Burke ως Κύκλωπα, καθώς και την Barbara Bach ως Ναυσικά.

Η σειρά αποτελείται από 8 επεισόδια στην αρχική έκδοση, με συνολικά 446 λεπτά. Κάθε επεισόδιο προηγήθηκε από μια εισαγωγή στην οποία ο ποιητής Giuseppe Ungaretti διάβαζε μερικούς στίχους του αρχικού ποιήματος του Ομήρου. Η προσαρμογή θεωρείται η πιο πιστή απόδοση του έπους του Ομήρου στην οθόνη. Η κύρια παράλειψη ήταν η απουσία του πέρασμα του στενού της Μεσσήνης στη συνάντηση με τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη.

Τα ειδικά εφέ σχεδιάστηκαν από τον Mario Bava και τον Carlo Rambaldi. Η σειρά προβλήθηκε στην τηλεόραση στην Ευρώπη μεταξύ 1968 και 1970. Μόνο στην Ιταλία, τα επεισόδια είχαν πάνω από 16 εκατομμύρια τηλεθεατές. Ολόκληρη η τηλεοπτική σειρά μεταγλωττίστηκε στα αγγλικά, προβλήθηκε αρκετές φορές στο δίκτυο TVO στο Οντάριο του Καναδά και μεταδόθηκε στις Η.Π.Α. από το CBS χρόνια αργότερα, το 1978.

«Ζ» του Κώστα Γαβρά (1968)

image

Ο Ζήτα (Ιβ Μοντάν) είναι ένας επιστήμονας ο οποίος πρόκειται να εκφωνήσει μία ομιλία κατά της χρήσης της ατομικής βόμβας. Καθώς φτάνει έξω από την αίθουσα που πρόκειται να μιλήσει, δέχεται την επίθεση μιας ομάδας ακροδεξιών εξτρεμιστών που συνδέονται πολιτικά με την κυβέρνηση και ενώ η αστυνομία είναι δίπλα, δεν παρεμβαίνει. Αρχικά, φαίνεται να συνέρχεται από το δυνατό χτύπημα και πραγματοποιεί την ομιλία του, αργότερα όμως υποκύπτει στα τραύματά του. Ένας δημοσιογράφος βρίσκει έναν μάρτυρα κι έναν δικαστή που είναι πρόθυμος να τον ακούσει, παρά τις διαμαρτυρίες της κυβέρνησης. Ακολουθεί μια δίκη στην οποία αποκαλύπτεται μια κυβερνητική συνωμοσία, αλλά όλα ανατρέπονται όταν στην εξουσία, έπειτα από στρατιωτικό πραξικόπημα, ανεβαίνει νέα κυβέρνηση. Μία κυβέρνηση, η οποία όμως απαγορεύει τις εκδηλώσεις υπέρ της ειρήνης και της δημοκρατίας…

Το «Ζ» είναι μία ταινία – ορόσημο στη φιλμογραφία του Κώστα Γαβρά. Του χάρισε το πρώτο Όσκαρ και κινητοποίησε την παγκόσμια κοινότητα εναντίον της χούντας των συνταγματαρχών. Βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού για την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη και με μία εμβληματική σύνθεση, την οποία υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης. Πρωταγωνιστούν σπουδαίοι Γάλλοι ηθοποιοί, όπως ο Yves Montand, ο Jacques Perrin και βέβαια ο Jean-Louis Trintignant, αλλά και η εμβληματική Ειρήνη Παππά, στον ρόλο της Ελένης. Τιμήθηκε με το Βραβείο Όσκαρ, αλλά και την Χρυσή Σφαίρα, Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 1970.

«Έβρισκα πως από τον Ελληνικό Κινηματογράφο έλειπε μια διάσταση σαν εκείνη που συναντάμε στην Ελληνική Τραγωδία, η σχέση του θεάματος με την Αρχή και τους μηχανισμούς της Αρχής και της Εξουσίας. Το «Ζ» δεν είναι ένα φιλμ πάνω στην ψυχολογία, είναι μια ταινία πάνω σ’ έναν μηχανισμό.» – Κώστας Γαβράς

Διαβάστε επίσης:

«Τρωάδες» (The Trojan Women) του Μιχάλη Κακογιάννη (1971)

image

Μετά την πτώση της Τροίας οι αιχμάλωτες γυναίκες περιμένουν να επιβιβαστούν στα πλοία που θα τις μεταφέρουν στην Ελλάδα. Ανάμεσά τους, η βασίλισσα Εκάβη που θρηνεί τον χαμό της οικογένειας και της πόλης της και η χήρα του Έκτορα, η Ανδρομάχη, η οποία πρόκειται να αντιμετωπίσει ακόμα μια τραγωδία, καθώς οι νικητές σκοτώνουν τον νεαρό σε ηλικία γιο της. Και ενώ ο Μενέλαος συναντά την άπιστη Ελένη, την αιτία αυτού του πολέμου, η μάντισσα Κασσάνδρα προμηνύει τα άσχημα γεγονότα που πρόκειται να βρουν τους νικητές στον δρόμο για την πατρίδα τους.

Η ταινία «Τρωάδες», γυρίστηκε σ’ ένα κάστρο στην Ατιένθα της Ισπανίας. Ο Μιχάλης Κακογιάννης επέλεξε το εξωτερικό για τα γυρίσματα της ταινίας του, γιατί δεν ήθελε να εργαστεί στην Ελλάδα λόγω της Χούντας. Η Κάθριν Χέρμπορν (Εκάβη) παραιτήθηκε από την παράσταση που έπαιζε Μπρόντγουεϊ, για να πρωταγωνιστήσει στην ταινία και να κρατήσει τον λόγο της στον Μιχάλη Κακογιάννη. Πρωταγωνιστούν επίσης: Βανέσα Ρέηντγκρέηβ, Ζενεβιέβ Μπυζόλντ, Ειρήνη Παπά, Μπράιαν Μπλεστ, Πάτρικ Μαγκί. Οι «Τρωάδες» προβλήθηκαν το 1971 εκτός διαγωνιστικού, στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών.