![[300,399] Ψιχάλες](https://openweathermap.org/img/wn/03d@2x.png)
Ο Οκτώβριος του 1940 βρήκε πολλούς Γιαννιώτες στο μέτωπο. Ήδη από νωρίτερα, από τον Αύγουστο κιόλας, ήταν σε εξέλιξη στρατιωτικά γυμνάσια και ασκήσεις. Ωστόσο, η έκρηξη του πολέμου βρήκε τον ελληνικό στρατό με πολλές ελλείψεις σε υλικό και οργανωτικά ζητήματα.
Ο γιατρός Αχιλλέας Φ. Φίλιος, ο πατέρας του πρώην δημάρχου Ιωαννίνων, είναι ένας από τους ανθρώπους που βρεθήκανε στο μέτωπο.
Κατέγραψε την εμπειρία του σε ημερολόγιο, από το οποίο σήμερα παρουσιάζεται η καταγραφή των πρώτων τριών μηνών. Στον ενσωματωμένο χάρτη, υπάρχει και μια καταγραφή της πορείας του Αχιλλέα Φίλιου.
(η φωτογραφία είναι από ασκήσεις, το καλοκαίρι του 1940. Στο κέντρο με την άσπρη ενδυμασία, ο Αχ. Φίλιος)
Οκτώβριος
28/10/1940 Αρχή 5,55. Υποχώρηση, βράδυ Κωστάνα-Κεραμίτσα-Ραβανή- Φροσίνα με βροχήν κατακλυσμιαία, πορευόμεθα προς Μενίνα όπου φθάσαμε Τετάρτη πρωί και συνέχεια Τετάρτη βράδυ Παραμυθιά.
Νοέμβριος
5/11/1940 3 μ.μ. Πέστιανη 6 πρωί, 7 πρωί υποχώρηση προς Μαζαρακιά-Δράγανη-Βουβοπόταμο. Κοιμηθήκαμε στην Δράγανη σε μια θημωνιά.
12/11/1940 Προς Πλαταριά
16/11/1940 Μεγάλο μακελειό. Επληγώθη Τσατσόπουλος-Ζωνουδάκης
17-18/11/1940 Ανάπαυσις εις Αργυρότοπον, όπου πήρα το άλογο.
18/11/1940 Περί ώραν 5η απογευματινήν αναχώρησις δια Κουσοβίτσαν.
20/11/1940 Περί ώραν 10 νυχτερινήν, αναχώρησης δια Γραικοχώρι.
21/11/1940 Περί ώραν 2:30 απογευματινήν δια Πέστιανην-Κορύτιανην- Μενίνα-Παλαιοχώρι-Αετόν-Αχλαδιά(Σέλλα)-Φοινίκι, ώραν 5ην πρωινήν 23/11/1940
23/11/1940 Αναχώρηση 7ην πρωινήν δια Φιλιάτες, διανυκτέρευση.
24/11/1940 Προς Πλαίσιον από 10ης πρωινής καθ’ όλην την ημέραν περιπολία αεροπλάνων ( προκηρύξεις ) περί ώραν 6 απογευματινήν εις Πλαισίον καθ’ όλην την νύκτα, έδρα το πυροβολικό και τα πολυβόλα, δεν εκοιμήθην λόγω του ψύχους.
25/11/1940 Από πρωίας μονομαχία πυροβολικού επιδρομή αεροπλάνων, καθηλωμένος καθ’όλην την ημέραν υπό το δάσος του Πλαισίου όπου έπεφταν βροχή οι οβίδες, όταν αναγκασθήκαμε να μεταφερθούμε.
26/11/1940 Καθ’ όλην την ήμερα βροχή, εγίναμε παπιά, το βράδυ κοιμηθήκαμε μούσκεμα.
27/11/1940 Λιακάδα θεού χαρά, εξεραθήκαμε που είμαστε μούσκεμα, αλλά καθηλωμένοι στις ασφάκες. Το βράδυ κατά τας 9, ξεκινήσαμε για το Λιόπσι. Κοντά στην Σαγιάδα φτάσαμε κατά τις 3 το πρωί όπου μας διατάξανε να γυρίσουμε πίσω, κούρασι και άγιος ο θεός, εκεί εξεκουρασθήκαμε στην γέφυρα.
28/11/1940 Στο Λιόπσι έβαλε το πυροβολικό, οι όλμοι και τα πολυβόλα, παρ’ ολίγον να σκοτωνόμαστε. Στη γέφυρα μαθαίνουμε, ότι οι Ιταλοί έφυγαν από τα υψώματα, όπου διατασσόμεθα να προχωρήσουμε προς Κονίσπολιν. Περάσαμε τα σύνορα στις 3:30 το απόγευμα, δεν έγινε παρεξήγηση. Ερίθφησαν 500 πυροβολισμοί, το βράδυ πήγαμε στην Κονίσπολη.
29/11/1940 Κατά τας 8 το πρωί ενεφανίσθησαν αεροπλάνα που μας ανάγκασαν να φύγουμε . Κατατσακιστήκαμε στα βουνά, αλλά νυχτερινή πορεία, γιατί την ημέρα μας είχανε καρφώσει τα αεροπλάνα στις ασφάκες. Την νύχτα κοιμηθήκαμε υπό βροχή στο βουνό επάνω στις πέτρες.,
30/11/1940 Το πρωί ξεκινήσαμε για το Μαμουζμπέη. Περάσαμε το δημόσιο δρόμο Αγίων Σαράντα, μετά το ποτάμι φτάσαμε στο Μουρσί και μετά υπό συνεχή βροχή πήραμε κουραμάνα στο δρόμο. Εκεί μου φέρανε το άλογο μου, μετά νύκτωσε και μην έχοντας οδηγό χαθήκαμε στους βάλτους όπου όταν τυχαίως βλέπουμε φώτα , ήτο μια ίλη ιππικού. Σε μια εκκλησία του χωριού Καινούργιο, από εκεί με οδηγό φτάσαμε στο Μαμουζμπέη, όπου μαζί με 15 στρατιώτες κοιμηθήκαμεν σε μια αχυροκαλύβα, ανάψαμε φωτιά για να ξεράνουμε τα ρούχα μας, κοιμηθήκαμε καλά.
Δεκέμβριος
1/12/1940 Μας εδόθη διαταγή να πάμε για το Αργυρόκαστρον και ότι το ποτάμι της Μπίστριζας έχει εγκαταλειφθεί, άλλα ξαφνικά βλέπομε σκηνές μέσα στο δάσος όπως είμασταν έκαναν εμφάνιση αεροπλάνα, καλυφθήκαμε με το νοσοκόμο σε κάτι βατιές μέσα και βράδυ προχωρήσαμε προς Άλικο όπου κοιμηθήκαμαν στον οικονόμο Παπανδρέα.
2/12/40 Παραμείναμε στα υψώματα του Αλίκου, όπου επισκέφθηκα το αγρόκτημα του Πιπέλη.
3/12/40 Μετεφέρθημεν εις χωρίον Καλύβια, όπου κοιμηθήκαμε έξω.
4/12/1940 Ευρισκόμεθα εις Καλύβια.
5/12/1940 Κατά τας 2 το απόγευμα πληροφορούμαι από Αλικιώτες ότι εξεκενώθηκαν οι Άγιοι Σαράντα. Εκεί φάγαμε γιαούρτι με τον Ζούλα και μας ειδοποιούν ότι φεύγουμε για το Δράσοβον όπου παραμένομε σε ένα χωράφι, μετά παραμονήν 2 ωρών προχωρούμε προς το Φοινίκι και περνάμε την γέφυρα την Βαρκαδίκι και φτάνουμε σε κάτι καλύβες όπου κοιμήθηκα σκεπασμένος με την κουβέρτα κ’ το αντίσκηνο σε φωτιά από γρεντές.
6/12/1940 Κατά τας 9 προχωρούμε προς Αγίου Βασιλείου όπου κοιμήθηκα στο σπίτι του κ. Ευάγγελου Μπιτούνη.
8/12/1940 Εκκίνησις κατά τας 9 το πρωί, όπου περάσαμε ένα λάκκο και καταυλιστήκαμε στο δάσος όπου στήσαμε σκηνή και γνωρισθήκαμε με τον Κόλλια Ζωνουδάκη. Επειδή δεν μας είχε έλθη ψωμί έστειλα το Ράφτη στο Αγ. Βασίλειο και μας έφερε ψωμί και τυρί.
9/12/1940 Κατά τας 8:30 το πρωί εκκινούμε το δημόσιον δρόμο και φτάνουμε στο χωριό Λούκοβα. Ωραίο χωριό, παραθαλάσσιο, από κει προχωρούμε στο χωριό Πικέρνι όπου μαθαίνουμε ότι ευρίσκονται 1:30 ώρα από εμάς. Βγαίνουμε έξω από το χωριό και εγκαθιστούμε προφυλακές—το βράδυ μείναμε σε μια χαράδρα, όπου ανάψαμε φωτιά, μας τάραξε ο αέρας και η βροχή δεν κοιμήθηκα καθόλου.
10/12/40 Πρωί- πρωί βρήκε ο Κόπανος μικρή σπηλιά όπου παραμείναμε όλη την ημέρα. Το βράδυ κοιμηθήκαμε σχετικώς καλά. Ψήσαμε δυο κατσίκια, τηγανίσαμε σκοτάκια και φάγαμε πολλά πορτοκάλια από το κάστρο Μπορσίς, την ημέρα πέσανε αρκετοί πυροβολισμoί και κανονιοβολισμοί.
11/12/40 Παραμείναμε στις θέσεις, μας όπου μας ήλθε η πληροφορία πως πρόκειται να αντικατασταθούμε, γεμάτος χαρά που θα γυρίσουμε για να ξεψειριστούμε. Το βράδυ φάγαμε στην σπηλιά σκοτάκια, κότα ψητή κατά τις 11μ.μ. Νύχτα άσχημη βροχή και αέρας.
12/12/40 Ολοι μας κάναμε το σταυρό μας και παρακαλούσαμε τον Αγιο Σπυρίδωνα να φύγουμε από τα υψώματα του βουνού. Μαθαίνουμε ότι εκκενώνουνε την Χειμάρα, αλλά ήταν ψέμα. Το βράδυ όπως συνήθως κρυμμένοι μέσα στην σπηλιά μας η οποία άρχισε να στάζει λόγω βροχής.
13/12/40 Επιβεβαιώνεται η πληροφορία ότι πρόκειται να αντικατασταθούμε και θα πάμε στρατός κατοχής στους Αγ. Σαράντα. Κατά τας 7 1/2 το βράδυ αφού έγινε η αναγνώρισις από το 12ο σώμα γυρίσαμε μέσα στο Πικέρνι και Ντιβίτσα. Το βράδυ κοιμηθήκαμε καλά με τον Ηλία και τον Νίκο στο Σχολείο.
14/12/40 Παραμονή εις Ντιβίτσα όπου ενεφανήσθηκαν αεροπλάνα και εβοβάρδισαν το Πικέρνι (15 νεκροί), ως αύτης και την Ντιβίτσαν. 3 νεκροί πολίται. Το βράδυ κοιμήθηκα με τον Νίκο στο σχολείο αλλά στο δωμάτιο του Δασκάλου σε σωμιέ. Η ξηροφαγία εξακολουθεί μόνον τσάι- μαγειρίτσα.
15/12/40 Οι βομβαρδισμοί εξακολουθούν, αλλά άνευ θυμάτων, ειμημόνον εις ζώα του ιππικού. Το βράδυ ο λόχος ετοιμάζεται κατά τας 4 μ.μ. να βγει έξω του χωρίου. Παίρνω διαταγή να πάω να πάρω κάποιον άρρωστο που έμεινε στις προφυλακές. Υπό τον φόβο των αεροπλάνων ξεκινώ μαζί με τέσσερις τραυματιοφορείς και φτάνουμε σχεδόν στο Πικέρνι, όπου τον συναντήσαμε.Το βράδυ κοιμήθηκα μαζί με τους τραυματιοφορείς στο σχολείο όπου έφαγα κρέας ψητό. Το πρωί πήγαμε να βρούμε τον λόχο.
16/12/40 Βρήκαμε τον λόχο. Όλη την ημέρα ήμουνα σε μια ρεματιά με το Βρακά και τον Κόπανο. Το απόγεμα με φώναξε ο Ζούλας και ανέβηκα σε μια Ράχη όπου μας επεσκέφθηκαν αεροπλάνα με Ελληνικά σήματα εις απόστασιν 50 μέτρων, όπου ετοιμάστηκε ο Ζούλας να τα χαιρετήσει αλλά δεν τον άφησε ο Νίκος, μετά παρέλευσιν ολίγον λεπτών εβομβάρδισαν και σκότωσαν άλογα του ιππικού. Εκεί μαγειρέψαμε πιλάφι, ήταν ζάχαρη, φάγαμε με τον Ηλία και τον Νίκο στo δρόμο. Το βράδυ πήγαμε οι τρείς να κοιμηθούμε στην Ντιβίτσα σ΄ ενός τσοπάνη το σπίτι-Μύλος. Ξαπλώσαμε μας ειδοποιούν ότι ξεκινούμε. Ετοιμαστήκαμε βρήκαμε τον Λοχαγό και μας είπε ότι στις 10:30 γίνεται εκκίνησις. Έμεινα με τον Λοχαγό στον 3ο Λόχο, όπου ήπια τσάι. Ξεκινήσαμε μέσω Αγίου Βασιλείου και Λούκοβο όπου μείναμε σε μια ρεματιά εγώ με τον Νίκο και με τον Βρακά στήσαμε σκηνή μακριά από τον Λόχο, όπου ανάψαμε φωτιά.
17/12/40 Μείναμε στην ίδια σκηνή κρυμμένοι μέσα στους βάτους. Εκεί μαγειρέψαμε.
18/12/40 Μεταφέραμε την σκηνή μαζί με τον Λοχαγό και τον Ηλία, έκανε κρύο, ανάψαμε φωτιά και βάλαμε και στην σκηνή.
19/12/40 Είχαμε επίσκεψη αεροπορίας, ο Ηλίας βρήκε ένα στενό δρομάκι όπου το έσκαψα για να κρυφτούμε, μείναμε όλη την ημέρα μέσα κρυμμένοι με τον Νίκο και τον Χρηστίδη.
20/12/40 Αεροπλάνα μας επισκέφθηκαν, αλλά εμείς κρυμμένοι μέσα στο δρομάκι, σωστό καταφύγιο.
21/12/40 Εξακολουθούμε να είμεθα κρυμμένοι την ημέρα από το φόβο των αεροπλάνων. Από διήμερου δεν ανάβαμε φωτιά, γιατί διέταξε το στρατηγείο και ευτυχώς γιατί είχαμε και νυκτερινές επισκέψεις αεροπλάνων. Το βράδυ κατά τις 6 ξεκινήσαμε να πάμε στους Αγ. Σαράντα, εγώ ετοποθετήθην εις 3ο Λόχο και πήγα στην Τσούκα – όπου το βράδυ κοιμήθηκα στην Κούλα μαζί με τον Ηλιάκη.
22/12/1940 Πρωί-πρωί βγήκα για αναγνώριση καλύβας, διέρρηξα μια και μείναμε με τον Βρακά (νοσοκόμος από Φιλιάτες καταγωγή ), αλλά ήλθαν οι νοικοκυραίοι και μετεφέρθην σε άλλη όπου κοιμήθηκα στο καλαμπόκι επάνω. Καιρός ακατάστατος.
23/12/1940 Οι πολυβολυταί έφυγαν για το φυλάκιο, όπου κατέβηκα και κατέλαβα την καλύβα.
24/12/1940 Ψάχνω να βρω πλύστρα για τα ρούχα μου, λόγω των αεροπλάνων, όμως φοβούνται να ανάψουν φωτιές. Πάντως μου τα ζεμάτισαν και τα ξέραναν στην φωτιά. Σήμερα πήγαμε στον κάμπο να κρυφτούμε από τα αεροπλάνα, τα οποία περάσανε, αλλά δεν εβομβαρδίσαν.
25/12/1940 Άλλαξα και πήγα στην εκκλησία, μετά στην καλύβα μου, όλη την ημέρα ξαπλωμένος. Το βράδυ παίξαμε πόκερ όπου κέρδισα 230 δρχ. Ήπιαμε κονιάκ και βερμούτ. Σήμερα βομβάρδισαν τους Αγίους Σαράντα, 8-9 τραυματίες και 15 ζώα νεκρά. Επίσης εβομβάρδισαν και έξω της Τσούκας.
25-31/12/1940 Η ζωή ίδια την ημέρα, σκορπώμεθα εδώ και εκεί, το βράδυ πόκερ
31/12/1940 Κατέβηκα στους Αγίους Σαράντα όπου μου είπανε ότι επανέρχομαι στο 2ο λόχο
Ιανουάριος 1941
1/1/1941 Παίζουμε πόκερ μέχρι τις 4:30μ.μ. Πήγα στους βλάχους να τους χαιρετήσω και από κεί έφυγα για τους Αγίους Σαράντα. Εδώ περνάμε όλη την ημέρα στο υγρό καταφύγιο. Έρχονται διαταγές να φύγουμε αλλά αναιρούνται εκ νέου.
11/1/1941 Γίνεται εκκίνηση περί ώραν 12ην . Περνάμε στο Δε(λ)βινο και από κεί στο Μπουματάτι. Χάλια. Όλοι Βεργκό όπου διανυκτερεύσαμε πάνω σε ένα πουρνάρι με τον Κόλια, ύπνος θαύμα.
12/1/1941 Καταφύγαμε σε κάτι σπηλιές, εκεί τραυματίστηκε ο Λαγός, το βράδυ κατά τις 4:30 ξεκινήσαμε προς συνάντηση της 1320 μονάδος, δρόμος άσχημος βροχή λίγη. Κατά τις 12 φθάνουμε στον Ασπρόκαμπο όπου κοιμηθήκαμε σε σπίτι με τον Νίκο.
13/1/1941 Από πρωίας επίσκεψη αεροπλάνων, κρυμμένοι κάτω από ένα βραχάκι με τον Βρακά. Φάγαμε τυρί –χαλβά.
