Στα βήματα των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΦΩΤΟ) | 902.gr

220 χιλιόμετρα περπατημένα μονοπάτια, 166 έγχρωμες φωτογραφίες, 34 σύγχρονοι χάρτες, 79 ασπρόμαυρες φωτογραφίες και έγγραφα από το Αρχείο του ΚΚΕ.

Αυτά είναι τα στατιστικά του νέου ιστορικού - ταξιδιωτικού οδηγού για το Βίτσι, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τη «Σύγχρονη Εποχή». Πρόκειται για την εκδοτική συνέχεια του αντίστοιχου οδηγού για τον Γράμμο.

Στον πρόλογο της έκδοσης σημειώνεται:

«Στο σύνολό της η περιοχή Βαρνούντας, Βίτσι, Βάρμπα, Μάλι Μάδι είναι η χαρά του πεζοπόρου. Ήπια βουνά, πανέμορφα δάση, μονοπάτια για κάθε γούστο, άνθρωποι ζεστοί, χωριά που σε προκαλούν να σταθείς σε κάθε γωνιά τους, υποδομές αρκετές για φιλοξενία (ειδικά στο τμήμα Πισοδέρι - Πρέσπες).

Ταυτόχρονα, κάθε βήμα σ' αυτά τα μέρη είναι αναγκαστικά βήμα στα ίχνη των μαχητών του ΔΣΕ. Και οι εκπλήξεις δεν λείπουν ποτέ. Όπως όταν έχοντας στη διάθεσή μας ένα χειρόγραφο χάρτη (από το Αρχείο του ΚΚΕ) στον οποίο φαινόταν η διάταξη πυρός μιας μονάδας του ΔΣΕ, προστέθηκε στις πληροφορίες μας και μία, για την ύπαρξη τμημάτων ενός αντιαεροπορικού. Το βρήκαμε και η έκπληξη έγινε μεγάλη όταν διαπιστώσαμε στο ξεμοντάρισμα ότι το εσωτερικό του μηχανισμού του ήταν περίπου ανέπαφο παρά τις δεκαετίες που πέρασαν».

Συλλογικό προϊόν μιας πολύχρονης έρευνας, τόσο στα ιστορικά αρχεία όσο και στο ίδιο το γεωγραφικό πεδίο, ο οδηγός για το Βίτσι έχει ως αφετηρία του το 1996, όταν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 50 χρόνια του ΔΣΕ, μια μεγάλη ομάδα επιζώντων μαχητών επισκέφθηκαν τους χώρους της νιότης τους.

Τότε εντοπίστηκε για πρώτη φορά ο ομαδικός τάφος των μαχητών που έπεσαν στη μάχη της Φλώρινας, τότε πατήθηκαν ξανά τα εδάφη που εκπαιδεύονταν οι μαθητές της Σχολής Αξιωματικών του ΓΑ του ΔΣΕ στο Λαιμό της Πρέσπας, τότε έγινε η ανάβαση έως πάνω στις Πόρτες κάτω από την ψηλότερη κορυφή του Βίτσι, την 2123, και αποκτήθηκαν οι πρώτες γνώσεις για το Μάλι Μάδι, που έστεκε δυτικά και απέναντι.

Ονόματα σχεδόν άγνωστα, παράξενα, άρχισαν να ψάχνουν την αποκατάστασή τους: Μανιτόρετς, Μπίκοβικ, Λέσιτς, Βάρμπα, Λούτζερ, Κουκλουθούρια, Γκλάβατα, Κούλα και Πλατύ, Μπέλα Βόδα, Αφρικα! Στους επίσημους σύγχρονους χάρτες δεν υπήρχαν. Όλες οι κορυφές στους σύγχρονους χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού είχαν άλλα ονόματα.

Και ύστερα ήρθαν τα χωριά: Βαψώρι, Μοσχοχώρι, Πυξός, Αγκαθωτό. Άφαντα, ούτε πέτρα πάνω στην πέτρα στα μέρη που κάποτε έζησαν χιλιάδες άνθρωποι, στα μέρη όπου μαχητές του ΔΣΕ και ντόπιοι κάτοικοι εδραίωσαν για τρία ολόκληρα χρόνια την Ελεύθερη Ελλάδα εκείνης της εποχής.

Κάποια άλλα ίχνη χωριών πάλι, εγκαταλελειμμένα, από μακριά, σου έλεγαν μην πλησιάζεις, είναι άλλος τόπος εδώ: Μαυρόκαμπος, Κρανιώνας, Γάβρος, Τίρνοβο, Βατοχώρι, Μηλιώνας... Σαν η Ιστορία να ήθελε να κρατήσει μυστικά από τους επίγονους.

Ύστερα το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται. Βρέθηκαν επιζώντες, άρχισαν τα ταξίδια από την άσφαλτο στην αρχή, σιγά - σιγά στους χωματόδρομους, ώσπου πατήθηκαν μία προς μία όλες οι κορυφές, «βαδίσαμε σε μονοπάτια που ακόμα και σήμερα συναντάς μόνο τα χνάρια των μαχητών του ΔΣΕ. Έτσι βρέθηκαν τα νοσοκομεία, οι αποθήκες, το εργοστάσιο (ναι, είχε και εργοστάσιο ο ΔΣΕ), τα αμπριά μεγάλων μονάδων, οι θέσεις μάχης, πολεμικό υλικό, άλλο ξεχασμένο δίπλα στις θέσεις των μαχητών και άλλο, όπως τα αντιαεροπορικά, ανατιναγμένο».

Στα χρόνια που ακολούθησαν, εκτός από τα ταξίδια στην περιοχή υπήρχε πλέον στη διάθεση των ερευνητών ένα μεγάλο μέρος από το Αρχείο του ΚΚΕ, που άνοιγε καινούργιους δρόμους στην έρευνα. «Ξαφνικά, χωριά που προσπερνούσες αδιάφορα, αποκτούσαν άλλη υπόσταση. Μάθαινες, π.χ., πως η Πρεκοπάνα ήταν ένα από τα πρώτα καταφύγια των καταδιωκόμενων αγωνιστών την περίοδο της μεγάλης τρομοκρατίας που ακολούθησε τη "Βάρκιζα". Και πως το Μπούφι (Ακρίτας) ήταν η βάση εξόρμησης για τη μάχη της Φλώρινας. Νέος κύκλος αναζήτησης...».

Η ομάδα που επιμελήθηκε την έκδοση σημειώνει εισαγωγικά: «Αυτό το ταξίδι θέλουμε να μοιραστούμε σαν συνέχεια εκείνου στο Γράμμο, όχι σαν μια ιστορική καταγραφή, αυτό είναι δουλειά της αντίστοιχης επιστήμης, αλλά σαν εμπειρία που αξίζει να διαδοθεί για να βρει τη συνέχειά της ειδικά ανάμεσα στους νεολαίους της ΚΝΕ, τους μαχητές των αγώνων που βρίσκονται μπροστά».

Στην πορεία της έρευνας για τη συγκέντρωση του υλικού γι' αυτόν τον ιστορικό οδηγό, πολύτιμη ήταν η βοήθεια από κατοίκους της περιοχής, ειδικά στα χωριά που μετράνε εκατοντάδες νεκρούς στον αγώνα. Σημαντική ήταν επίσης η γνώση για τα μονοπάτια που πρόσφεραν φίλοι ορειβάτες από τη Φλώρινα και την Καστοριά. Απόλυτα αναγκαία ήταν η μαρτυρία συντρόφων, επιζώντων μαχητών του ΔΣΕ, που περπάτησαν ξανά σ' αυτά τα βουνά και χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσαν να διευκρινιστούν μερικές ιδιαίτερες πλευρές των μαχών.

Τα περιεχόμενα

Στον οδηγό τρεις μεγάλες μάχες παρουσιάζονται εκτενώς:

Η μάχη στο Μάλι Μάδι, η μάχη της Φλώρινας και οι μάχες της τελικής αναμέτρησης.

Ειδική αναφορά γίνεται στην περιοχή της Ελεύθερης Ελλάδας, στην υγειονομική υπηρεσία, στη συμμετοχή των γυναικών, με φωτογραφίες ιστορικές, σύγχρονες και χάρτες προσέγγισης των σημείων.

Ορισμένα σημεία ξεχωριστού ιστορικού ενδιαφέροντος παρουσιάζονται αυτοτελώς. Όπως οι Πολενάτες και τα Κουκλουθούρια.

Για τη μάχη της Φλώρινας περπατήθηκαν μία προς μία όλες οι διαδρομές που έκαναν οι μαχητές του ΔΣΕ από την Πρέσπα έως πάνω στον Βαρνούντα και από 'κει έως τη Φλώρινα. Η καταγραφή τους στο χάρτη γίνεται για μία προς μία τις ταξιαρχίες που πήραν μέρος στη μάχη. Σ' ένα δισέλιδο απλώνεται ένας σύγχρονος χάρτης που αποτυπώνει με εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ και του αστικού στρατού που αντιπαρατάχθηκαν για την τελική αναμέτρηση στο Βίτσι.

Τέλος, στο παράρτημα παρατίθενται οι μάχες της τελικής αναμέτρησης στο Γράμμο έως τις 29 Αυγούστου 1949 μαζί με τις σχετικές διαδρομές.

Στις σελίδες με πρόσθετα υλικά υπάρχει αυτή που παραθέτει χρήσιμες ιστορικές πηγές, με αναφορά και σε έναν μεγάλο αριθμό εγγράφων από το Αρχείο του ΚΚΕ. Οπως επίσης και η σελίδα που παραθέτει ηλεκτρονικές διευθύνσεις, όπου είναι αποθηκευμένες διαδρομές σε μορφή gpx για χρήση σε συσκευές GPS.

• Το άρθρο αναδημοσιεύεται από τον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου», 10 - 11 Φλεβάρη 2018.