Ο «Συμβιβασμός των Ιωαννίνων» είναι διπλωματικός όρος, γνωστός και ως «Ioannina-bis» σε όσους ασχολούνται με το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο όρος προέκυψε, από τη σχετική συμφωνία των υπουργών Εξωτερικών στην άτυπη συνεδρίαση τους στα Γιάννενα, στις 29 Μαρτίου 1994.
Ο «Συμβιβασμός των Ιωαννίνων» είναι ένας μηχανισμός διασφάλισης με τον οποίο τα κράτη-μέλη μπορούν να προστατευτούν από αποφάσεις της ΕΕ με τις οποίες διαφωνούν. Αν μια χώρα δεν καταφέρει να βρει συμμάχους ώστε να ασκήσουν από κοινού βέτο σε μία απόφαση που θεωρούν ότι θίγει τα συμφέροντα τους, η νομοθέτηση παγώνει, ώστε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να αναζητήσει κοινά αποδεκτή λύση.
Το 1994 η ΕΕ προετοιμαζόταν για το ενδεχόμενο αλλαγής των συσχετισμών δυνάμεων στις ψηφοφορίες των ευρωπαϊκών οργάνων που θα επέφερε η επικείμενη ένταξη της Νορβηγίας. Η Μεγάλη Βρετανία και η Ισπανία ήθελαν να διασφαλίσουν τους αριθμούς, ώστε οι μεταξύ τους συμμαχίες τους να μπλοκάρουν τα σχέδια των υπολοίπων, εφόσον ήταν απαραίτητο.
Οι Νορβηγοί απέρριψαν τελικά τη συμμετοχή τους στο εθνικό τους δημοψήφισμα τον Νοέμβριο του 1994, αλλά η ΕΕ κράτησε τον συμβιβασμό που επιτεύχθηκε στα Γιάννενα.
Πώς λειτουργεί το βέτο
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το θεσμικό όργανο στο οποίο εκπροσωπούνται οι κυβερνήσεις των 28 μελών. Είναι το ένα από τα τρία μεγάλα όργανα που νομοθετούν από κοινού για λογαριασμό της ΕΕ (τα άλλα δύο είναι το Ευρωκοινοβούλιο και η Κομισιόν).
Αν και η γενική πρόσληψη για το ευρωπαϊκό βέτο είναι πως ένα κράτος μπορεί να σταματήσει ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Οι αποφάσεις δεν είναι απαραίτητα ομόφωνες και οι απαιτούμενες πλειοψηφίες διαφέρουν.
Για να θεσπιστούν οι νόμοι από το Συμβούλιο της ΕΕ πρέπει να εγκριθούν από την πλειοψηφία των υπουργών που συμμετέχουν σε αυτό. Οι αποφάσεις μπορούν να παρθούν είτε με με απλή πλειοψηφία (15 κράτη-μέλη ψηφίζουν υπέρ), είτε με ειδική πλειοψηφία (εάν ψηφίσει υπέρ το 55% των κρατών μελών, που αντιπροσωπεύουν το 65% τουλάχιστον του πληθυσμού της ΕΕ), είτε με ομοφωνία (απαιτείται η συμφωνία και των 28 χωρών).
Συμβούλιο της Ευρώπης: τι είναι και πώς νομοθετεί:
Είναι πιθανό ένας υπουργός να κρίνει ότι το Συμβούλιο ετοιμάζεται να περάσει έναν νόμο που θίγει τα συμφέροντα της χώρας του, αλλά να μην μπορεί να βρει συμμαχους ώστε να σταματήσει τη νομοθεσία. Για παράδειγμα, ο νόμος είναι έτοιμος να υπερψηφιστεί γιατί υποστηρίζεται από 16 κράτη-μέλη (αν ισχύει η απλή πλειοψηφία) ή από το 55% των κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της ΕΕ (αν ισχύει η ειδική πλειοψηφία). Σε αυτή την περίπτωση ο υπουργός που διαφωνεί μπορεί να προσφύγει στην πρόβλεψη του Συμβιβασμού των Ιωαννίνων, ώστε να Συμβούλιο να παγώσει τη νομοθετικής διαδικασία και «να κάνει ό,τι μπορεί ώστε σε εύλογο χρονικό διάστημα να βρεθεί ικανοποιητική λύση».
Ο Συμβιβασμός δεν έχει νομική ισχύ, είναι μία συμφωνία κυρίων. Δεν έχει επίσης χρησιμοποιηθεί, γιατί το Συμβούλιο λειτουργεί πάντα συναινετικά. Η μοναδική χώρα που προσπάθησε να τον ενεργοποιήσει ανεπιτυχώς ήταν η Πορτογαλία, όταν διαφώνησε με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις σαρδέλες.
Στα χέρια των λαϊκιστών
Το 2000 ο Ioannina-bis ανεστάλη, αλλά απέκτησε νέα δυναμική το 2007, όταν οι αδελφοί Καζίνσκι (το ηγετικό δίδυμο της Πολωνίας τότε) προσπάθησαν να τον ενισχύσουν, ώστε να εξασφαλίσουν μεγαλύτερα περιθώρια διαφωνίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Γερμανοί συναίνεσαν στο να περιληφθεί ο Συμβιβασμός στο παράρτημα της Συνθήκης της Λισαβόνας. Η ΕΕ συναίνεσε χωρίς όμως να προσδιορίσει το χρονικό διάστημα για το οποίο οι αποφάσεις του Συμβουλίου μπορούν να παγώνουν. Οι Πολωνοί ήθελαν πάγωμα διετίας.
Μετά από πολλές περιπέτειες, ο Συμβιβασμός επιβίωσε. Σήμερα προβλέπεται ότι εφόσον χώρες που εκπροσωπούν το 19.5% του πληθυσμού της ΕΕ διαφωνήσουν με έναν νόμο, μπορούν να ενεργοποιήσουν τον Συμβιβασμό των Ιωαννίνων. Δεν είναι εύκολο. Για παράδειγμα 15 χώρες της Ευρωζώνης (πλην των μεγάλων) φτάνουν το 16%.
Ο συγκεκριμένος συσχετισμός δυνάμεων οδήγησε το 2014, τον βρετανό ευρωσκεπτικιστή Μπιλ Κας, εμβληματική φυσιογνωμία του Brexit, είχε κάνει ειδική αναφορά σε ομιλία του στο Βρετανικό Κοινοβούλιο στον Συμβιβασμό των Ιωαννίνων για να τεκμηριώσει την παντοδυναμία της Γερμανίας και της Γαλλίας. «H Γερμανία ή η Γαλλία μπορούν να αποφασίζουν μόνες τους όλα τα ευρωπαϊκά ζητήματα (…) και με μοναδική διασφάλιση μία μεταβατική περίοδο το λεγόμενο ‘Συμβιβασμό των Ιωαννίνων» είχε πει ο Κας στη Βουλή. Βέβαια τα Ιωάννινα τα είπε Ιωάννα, αλλά μικρό το κακό.
14 Νοεμβρίου 2014. Ο Μπιλ Κας μιλάει στη βρετανική Βουλή για τον Συμβιβασμό των Ιωαννίνων
