Ο παλιός νερόμυλος του Πέρκου Ναυπακτίας (φωτο)

Ο εγκαταλειμμένος μύλος του Πέρκου Ναυπακτίας βρίσκεται στο ρέμα του Κάκκαβου στα Κάτω Αμπέλια, στη θέση «παλιόμυλος».

Δεν είναι γνωστό πότε χτίσθηκε , αλλά αν λάβουμε υπόψη την ονομασία της τοποθεσίας που πρέπει να πήρε το όνομα της από τον μύλο, πρέπει να είναι τουλάχιστον αιωνόβια η ηλικία του. ο μύλος εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων του Πέρκου και η θέση του ήταν ιδανική λόγω της άφθονης φυσικής ροής των υδάτων.

Aνήκε στην ιδιοκτησία της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Κατά πληροφορίες των παλαιοτέρων δεν υπήρχε μυλωνάς που να μένει μόνιμα στον μύλο. Οταν προέκυπταν ανάγκες χρέη μυλωνά ασκούσε ο αείμνηστος Περκιώτης Μπορονικόλας Χρήστος. Οταν ο Εύηνος παρέσυρε το μύλο του Λεωνίδα Σερβέτα (του Κουτσιολονίδα)στη Λογγά το 1960, αυτός εγκαταστάθηκε στο μύλο του Πέρκου. Ο Λεωνίδας Σερβέτας ήταν πραγματικά μιά χαρισματική μορφή ,γνωστός στα χωριά Κόνισκα, Περίστα και Πέρκο, αγαπητός σε όλους με τα ευφυολογήματα του, τα “πειράγματα” στις γυναίκες, τις αφηγήσεις (οι περισσότερες φανταστικές χάριν αστεϊσμού), τα ποιήματα του αλλά και τις “προφητείες του”

Νερόμυλοι επίσης υπάρχουν στη γύρω περιοχή όπως στην Περίστα ,στην Κόνισκα ,στο Θέρμο, στην Κόφτρα Ανάληψης., στο Νεροχώρι, στην Αμβρακιά, στην Κάτω Χρυσοβίτσα, στη Μυρτιά, στην Αγία Σοφία, στο Χαλίκι και αλλού.

Νερόμυλους συναντούμε στην απογραφή του 1454 στα ναυπακτιώτικα χωριά Παλιόπυργο, Ελατού ,Κάτω Πλάτανο, Κλεπά, Διπλάτανο, Χόμορη.

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΜΕΡΗ ΤΩΝ ΝΕΡΟΜΥΛΩΝ
Το μυλαύλακο: Το αυλάκι που από την φυσική πηγή οδηγείτο το νερό στο μυλοβάγενο.
Το μυλοβάγενο: Αποτελείται από μία μεγάλη κάδη με ξύλινες δούγες, Τις δούγες του μυλοβάγενου συγκρατούν ισχυρά μεταλλικά στεφάνια. Το επάνω μέρος του μυλοβάγενου, το οποίο στήνεται όρθιο σε ελαφρώς λοξή θέση, ακουμπάει σε ξύλινη κοίτη (κορίτα) μήκους περίπου 50 – 70 εκατοστών του μέτρου που είναι τοποθετημένη στην κατάληξη του μυλαύλακου
Το Σιφούνι (Σιφώνι): Στο κάτω μέρος του κορμού, λοξά, ανοίγεται στενή τρύπα (οπή) 10 – 15 εκατοστώντου μέτρου, το σιφούνι (σιφώνι), από το οποίο εξέρχεται το νερό με μεγάλη πίεση, λόγω της υψομετρικής διαφοράς που υπάρχει μεταξύ του επάνω μέρους του μυλοβάγενου και του κάτω.
Οι Μυλόπετρες ή Μυλόλιθοι: Πάνω σε ένα τραπέζι διαστάσεων 1.5 C1.5 μέτρα, τοποθετείται η κάτω μυλόπετρα στερεωμένη σταθερά (ακίνητη). Πάνω στην κάτω μυλόπετρα τοποθετείται εντελώς ελεύθερη η επάνω μυλόπετρα.
Η σκαφίδα:. Στη σκαφίδα ρίχνεται ο καρπός που προορίζεται για το άλεσμα.
Η αλευροθήκη:. Στο κιβώτιο αυτό (αλευροθήκη), συγκεντρώνεται το αλεύρι, το οποίο εκτινάσσεται κατά την άλεση από το άνοιγμα του γύρου.
Το μυλαύλακο εξόδου

ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ ΜΥΛΩΝΑΔΕΣ
Για τους περισσότερους μυλωνάδες , ο μύλος ήταν και το σπίτι τους, η κατοικία τους. Ζώντας κατά κανόνα σε ερημικές τοποθεσίες, επιζητούσαν παρέες για να επισκέπτονται το μύλο τους και όπως είναι φυσικό τους έλειπε η κουβέντα. Υπάρχουν αμέτρητες αφηγήσεις απο εξωτικά και προκαταλήψεις μέχρι γαργαλιστικές ιστορίες. Ηταν άνθρωποι φιλόξενοι και με αστείρευτη αίσθηση του χιούμορ. Χαρισματικοί ,πανέξυπνοι αλλά και στιχοπλόκοι της στιγμής.
Ο παλιός μυλωνάς ήταν θρησκευόμενος- ένα καντήλι πάντοτε ήταν αναμμένο στο μύλο του- αλλά και “ερωτευμένος”, κουτσομπόλης (λόγω έλλειψης άλλης ενασχόλησης) αλλά και «γυναικάς». «κλέφτης» με περισσότερο χιουμοριστική διάθεση κατά τους παλιούς (λόγω του αλεστικού δικαιώματος, στο ξάι), αλλά και ανοιχτοχέρης, με λίγα λόγια ,ήταν η ψυχή του μύλου.
Αυτή η παράδοση που δημιουργήθηκε στα βάθη των αιώνων , οπως ήταν φυσικό επηρέασε και τις παροιμίες που αναπτύχθηκαν ανα την Ελλάδα και η λέξη μύλος τοποθετείται σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας μας με άφθονη σάτιρα και χιούμορ

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΥΛΟΥΣ

-Όποιος έχει μύλους και μελίσσια, κοιμάται ως το γιόμα. (Από Αγόριανη Παρνασσού).
-Όποιος εις τον μύλο μπαίνει, πάντα αλευρωμένος βγαίνει. (Από Κύπρο, Νίσυρο).
-Όπου κι αν πάει το στάρι στο μύλο γυρίζει (Κρήτη , Σκύρος ,Κεφαλληνία , κ.α.)
-Με κουβαλητό νερό μύλος δεν γυρίζει
-Όποιος πάει πρώτος στο μύλο εκείνος αλέθει. (Από Κύπρο)
-Όποιος φυλάει το μύλο(δηλ. όποιος πιάνει σειρά) αλέθει. (Από Πάτρα)
-Καθανείς με τον καημό του κι ο μυλωνάς με το νερό του. (Από Αγιασο).
-Ο μυλωνάς και τα γένια του να τινάξει, την έφκιασε την κουλούρα. (Από Στερεά Ελλάδα).
-Εσκασαν τα παιδιά του μυλωνά για νερό. (Από Ιθάκη).
-Ολο εσύ στο μύλο, καλά σ’ έκανε κι ο μυλωνάς…. (Από Κόνιτσα Κατσανοχώρια)
-Στον πάτο (τέλος) παίρνει ο μυλωνάς το ξάι. (Από Μήλο)
-Το μύλο αλλάζεις μα τον μυλωνά δεν τον αλλάζεις (Από Μήλο)
-Η μυλωνού τον άντρα της με τους πραματευτάδες. (Πανελλήνια)
-Όλοι κλαιν τον πόνο τους κι ο μυλωνάς το αυλάκι. (Από Θεσπρωτία, Στερεά Ελλάδα).
-Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δώσετε.
-Γίνεται μύλος (Λέγεται όταν σε ένα μέρος χαλάει ο κόσμος από τη φοβερή φασαρία, σαν το θόρυβο του μύλου από το γύρισμα της μυλόπετρας ,τον κρότο του νερού).
-Όποιος αέρας κι αν φυσά ο μύλος πάντα αλέθει.
-Τα βάσανά μου είναι πολλά, κι ο μύλος δεν τ’ αλέθει.
-Περιμένατε ορθογραφία απ’ της μυλωνούς τον κώλο
-Έβαλε το νερό στ’ αυλάκι.
-Αλέθει ο μύλος του ( δηλ. τρώει και χωνεύει εύκολα).
-Ο καλός ο μύλος ό,τι βρίσκει αλέθει (αυτό λέγεται όταν το στομάχι είναι γερό).
-Όποιος δε θέλει να πάει στο μύλο μια βδομάδα κοσκινάει.
– Μέρα νύχτα δουλεύει ο μύλος. )Λέγεται για τους ανθρώπους που η θέληση για εργασία και η αντοχή τους είναι ακατάσχετη.)
– Πώς πέρασες; Σαν (γ)κότα στο μύλο. (Για τον άνθρωπο που καλοπερνά κάπου, όπως η κότα βρίσκει άφθονη τροφή από τ’ αλέσματα του μύλου..)
– Σκάσαν τα παιδιά του μυλωνά για νερό (για ανθρώπους που έχουν όλα τα μέσα και δυστυχούν).
– Μυλωνάς δεν είχ’ αλέσματα κάθ΄νταν και φύλαγε το μύλο. (Λέγεται για τους αργόσχολους.)
– Είναι φτηνός στ’ αλεύρι και ακριβός στα πίτουρα. (Για ανθρώπους που η εκτίμηση μιας υπόθεσης, πράξης δεν είναι ακριβής και σωστή)
Γράφει ο Γιώργος Τσάμης

(Πρόεδρος Τ.Κ Πέρκου)

Φωτογραφίες:Σ. Σακαρέλλος
e-nafpaktia.gr