Τρέχουν σαν τρελλοί...
Ψάχνεις απελπισμένα εναλλακτικές στο GPS του τηλεφώνου και... ω του θαύματος, εμφανίζεται δρομάκι παράλληλο με τον κεντρικό, πολλά υποσχόμενο.
Το παίρνεις και μιαν ηλιόλουστη αλκυονίδα μέρα σαν αυτή, νοιώθεις το λιγότερο μοντέλο σε φωτογραφίες του Χάμιλτον!
Μετά από μια ωρίτσα φτάνεις στο Αιτωλικό, ένα τόσο δα νησάκι στο μυχό της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Ή μάλλον μια συστάδα από μικρά νησάκια που ένωσαν κάποτε οι κάτοικοι με γεφυράκια και έγιναν ένα. Η "μικρή Βενετία της Ελλάδας", όπως το αποκαλούν.
Με τις ακτές εκατέρωθεν το συνδέουν δύο στενές ξύλινες γέφυρες μήκους 300 μέτρων με καμάρες στη βάση τους. Φτιαγμένες τον 19ο αιώνα, έχουν κηρυχθεί διατηρητέες. Σε υποδέχονται νωχελικές ξύλινες βάρκες, εκατοντάδες φαλαρίδες (οι μικροσκοπικές σκουρόχρωμες πάπιες του Αιτωλικού) καθώς και μεγάλη ποικιλία άλλων πουλιών της λιμνοθάλασσας.
Στον δρόμο που διασχίζει το νησάκι ακριβώς απέναντι από την εκκλησία των Ταξιαρχών με περιμένει στο μαγαζί του ο ζωγράφος-χαράκτης Μιχάλης Κότσαρης, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αιτωλικού, για να με οδηγήσει στην κυρία Κωστούλα Φλάκα.
Το μεσημέρι συνήθως κοιμάται, αλλά σήμερα θα κάνει εξαίρεση. Σας περιμένει.
Η Κωστούλα Φλάκα είναι μια από τις πολλές υφάντρες του Αιτωλικού που δούλευαν στο οργανωμένο υφαντουργείο που ίδρυσε στα μέσα της δεκαετίας του '70 ο ΕΟΜΜΕΧ στην νερένια αυτή πολιτειούλα επειδή υπήρξε για χρόνια ονομαστό κέντρο υφαντικής της Δυτικής Ελλάδας.
Για πόσα χρόνια;
-Από παλιά, μου απάντησε η κυρία Κωστούλα.
-Πόσο παλιά δηλαδή;
-Παλιά, δεν ξέρω πότε, αλλά πάνε πολλά χρόνια...
(Σε μια συνέντευξή της η Βάσω Κατράκη είχε αναφέρει πως η μητέρα της ήταν ονομαστή υφάντρα. Ύφαινε μάλλινα κιλίμια, καθώς και μεταξωτά ή βαμβακερά υφάσματα. Είχε μάλιστα κερδίσει τις αρχές του 20ου αιώνα και το πρώτο βραβείο σε ένα διαγωνισμό υφαντικής στο Παρίσι!)
Ένα μικρό παστρικό σπιτάκι στο χρώμα της ώχρας, με λουλούδια μέσα στις γλάστρες είναι εξωτερικά το αρχοντικό της κυρίας Κωστούλας.
Χτυπάω και μου ανοίγει μια ευγενική γυναίκα γύρω στα ογδόντα. Μαζί με την πόρτα μού ανοίγει και την αγκαλιά της. Σαν να με περίμενε χρόνια.
-Γιατί δεν βάζεις μέσα το ποδήλατο;
-Μα θα λερώσω τα κιλίμια σας.
-Δεν παθαίνουν τίποτα. Τα καθαρίζω με πετρέλαιο ή με ξύδι, μου αποκρίνεται.
Πριν με περάσει στο σαλόνι της προλαβαίνω να ρίξω μια ματιά στα κιλίμια που σκεπάζουν το χωλ και την κουζίνα της. Το ένα έχει γεωμετρικά μοτίβα ανάμεσα σε επάλληλες σειρές από ρίγες. Το άλλο έχει κεντημένα λουλούδια στην ύφανση (μπουκέδες, όπως μου τα χαρακτήρισε αργότερα) ανάμεσα σε τετράγωνα που εναλλάσσονταν χρωματικά διαγώνια.
Καθόμαστε στο σαλόνι της. Όλο το πάτωμα είναι σκεπασμένο από μεγάλα ή μικρά κιλίμια. Μου λέει πως όλα αυτά τα έφτιαξε όσο δούλευε στον ΕΟΜΜΕΧ.
Αλλά ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή κι ας την ακούσουμε να μας μιλά...
..."Όταν ήμουνα μικρή, εδώ στο Αιτωλικό, κάθε σπίτι είχε τουλάχιστον έναν ή δύο καθιστούς αργαλειούς. Οι γυναίκες ύφαιναν κυρίως τάπητες. 'Όχι χαλιά του κόμπου. Κιλίμια μόνο. Χρησιμοποιούσαν νήματα βαμβακερά για στημόνια και μάλλινα για υφάδια. Είχαν παραγγελίες από τα γύρω χωριά: τη Μακρυνεία, τα Καραγκούνικα, το Νιοχώρι, την Κατοχή. Οι υφάντρες της πόλης ήταν φημιστές. Αυτό που ξεχώριζε τα κιλίμια του Αιτωλικού ήταν η τεχνική της «σταύρωσης» ανάμεσα στα διαφορετικά χρώματα στην ίδια σειρά ύφανσης.
Στην πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή, τα χρόνια της μεταπολίτευσης, ο τότε υφυπουργός Βιομηχανίας, ο Δημήτριος Καραϊσκάκης, ένας χημικός μηχανικός από τα μέρη μας, γνώριζε πως ο τόπος μας είχε σπουδαίες υφάντρες και μεγάλη παράδοση στον τομέα αυτόν της χειροτεχνίας. Πρότεινε λοιπόν την ίδρυση ενός παραδοσιακού υφαντουργείου στο Αιτωλικό. Μόλις είχε συσταθεί ο ΕΟΜΜΕΧ. Βρέθηκε ο χώρος και εξοπλίστηκε με διαφόρων λογιών καθιστούς αργαλειούς. Στους περισσότερους καθόντουσαν δίπλα-δίπλα 2 γυναίκες και έφτιαχναν κιλίμι πλάτους 2 μέτρων. Υπήρχε και ένας μόνο μεγάλος αργαλειός όπου δούλευαν ταυτόχρονα 4 γυναίκες για να παράξουν υφαντό πλάτους 4 μέτρων. Αν υπήρχε ανάγκη για παραγωγή περισσοτέρων 4μετρων, τότε το κιλίμι υφαινόταν σε 2 λωρίδες, η κάθε λωρίδα σε διαφορετικό αργαλειό των 2 μέτρων και μετά τα ενώνανε κατά μήκος στη μέση έτσι ώστε να φαίνεται ενιαίο.
Τα πρώτα χρόνια δουλεύαμε 33 κοπέλες. Εκείνη την εποχή το υφαντουργείο δούλευε δύο βάρδιες. Στην αρχή μας παραξενοφάνηκε. Όμως στη συνέχεια μας άρεσε γιατί δουλεύαμε όλες μαζί και με ΙΚΑ. Ενώ πριν η καθεμία μόνη στο σπίτι της.
Από άλλες υφάντρες, την ρωτά. Ναι και βέβαια θυμάμαι κάποια ονόματα:
Ελένη Ορφανού, Αλεξάντρα Νταλιάνη, Ευτυχία Καλογήρου, Ακριβή Σπυροπούλου, Βικτωρία Μπότα, Χρυσούλα Ευδοκιά, η Ουρανία η..., η..., αχ κόρη μου ξεχνάω πια τα ονόματα. Άλλωστε είχαμε και παρατσούκλια.
Νήματα εδώ, την εποχή του ΕΟΜΜΕΧ, δεν βάφαμε. Τα μαλλιά ερχόντουσαν βαμμένα από το Αγρίνιο από το βαφείο του Κούτσικου με χρώματα του εμπορίου. Να δεις τη μάρκα θαρρώ τη λέγανε "Κολοκοτρώνης". ...Ε ναι, για να τις λένε "Κολοκοτρώνης", μάλλον ελληνικές ήταν οι μπογιές.
Το διάσιμο το κάναμε στους τοίχους. Συνήθως φτιάχναμε στημόνι για 5 ή 6 κιλίμια, αλλιώς ένα ένα θα είχε πολλή δουλειά και θα χάναμε πολύ υλικό στις άκρες.
Σχέδια είχαμε πολλά ντόπια. Είχαμε την "αμυγδαλιά" και τις "πλάκες", σχέδια από τις προγιαγιάδες μας. Ένα άλλο σχέδιο ήταν ο "ήλιος-φεγγάρια". Ακόμα είχαμε τα "μπουκέ" με τα λουλούδια όπου ο κάμπος ήταν υποχρεωτικά μαύρος.
Τι είναι ο "κάμπος"; Το γύρω-τριγύρω ? Ναι, ο φόντος που λέτε εσείς. (Αλήθεια, πόσο πιο όμορφη λέξη ο «κάμπος» αντί το ξενόφερτο «φόντο»...)
Είχαμε και γεωμετρικά όπως τα "τούβλα" και τα "τουβλάκια". Κάναμε και ρίγες. Τα σχέδια όμως τα περισσότερα ερχόντουσαν έτοιμα από τα Κεντρικά από την Αθήνα, δεν κάναμε του κεφαλιού μας.
Εγώ δούλεψα 26 χρόνια. Από το 1976 μέχρι το 2002. Τα τελευταία χρόνια είχαμε πληροφορίες πως το υφαντουργείο θα κλείσει. Δεν βγαίνει. Δεν έχει ζήτηση μας έλεγαν. Κάποια φορά δεν άντεξα και τους ρώτησα:
"Καλά, θέλετε να πείτε πως καμιά 30αριά γυναίκες εδώ στο Αιτωλικό θα ρίξουμε έξω την Ελλάδα;"
Στο τέλος οι γυναίκες μειώθηκαν πολύ. 'Έμειναν μόνον δώδεκα. Εγώ πήρα σύνταξη πριν το κλείσουν. Το έκλεισαν γύρω στο 2006-2007. Δεν θυμάμαι και καλά. Αυτές που δούλευαν ακόμα τις μοίρασαν σε άλλες θέσεις του Δημοσίου. Έτσι ήταν η σύμβασή μας. Δεν μπορούσαν να μας απολύσουν. Τις πήγαν σε σχολεία, στη νομαρχία, όπου είχαν λέει ανάγκη. Κάποιες που ήταν μικρότερες δουλεύουν ακόμα.
Αχ κόρη μου, πάει μας διαλύσανε, όλα ξεχάστηκαν. Πονάει η καρδιά μου που το σκέφτομαι. Δεν έβγαινε λέγανε οικονομικά. Τους αργαλειούς όμως τους άλλαξαν 3 φορές όσο ήμουν εγώ εκεί. Τι λόγο είχανε να τους αλλάζουν κάθε τόσο; Χαλάει ποτέ ο αργαλειός; Εμείς τους είχαμε στα σπίτια μας από γενιά σε γενιά και δεν χαλάγανε. Για να καταλάβεις, το δικό μου από γερό ξύλο αθάνατο ευκάλυπτου, στο τέλος τον έκανα κοτέτσι. Δεν μου πήγαινε να τον κάψω.
Ναι, και βέβαια να τα πάρεις όσες φωτογραφίες θέλεις.
Να, έλα να δεις. Αυτό το κιλίμι έγινε σε δύο αργαλειούς. Εγώ ένωσα τις λωρίδες στη μέση... Και βέβαια δεν το ξεχωρίζεις. Έτσι πρέπει. Να το βλέπεις και να μην ξεχωρίζεις ότι είναι δύο.
Εμένα να με πάρεις φωτογραφία; Όχι να σε χαρώ, δεν βγαίνω καλή στις φωτογραφίες. Να μου ξανάρθεις όποτε θέλεις. Εγώ εδώ είμαι. Δεν παντρεύτηκα ποτέ. Όλη μου η ζωή ήταν η δουλειά μου. Δεν βγαίνω. Δεν με κρατούν πια τα πόδια μου».
Την αγκάλιασα, τη φίλησα, τη χαιρέτησα.
Επιστρέφοντας στο Μεσολόγγι από τον κεντρικό αυτή τη φορά, περνώντας δίπλα από τις Λευκές Αλυκές, ξανάφερα στο νου αυτό που μου είπε κάποια στιγμή:
..."Εγώ ένα ξέρω: Άμα κόρη μου φύγω από τη ζωή, αν είναι να κριθώ από τη δουλειά μου, τότε, σίγουρα θα πάω στον Παράδεισο".
Ένοιωσα τα μάτια μου υγρά και συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν από τις εκτυφλωτικές νιφάδες του αλατιού που στραφτάλιζαν ανελέητα κάτω από τον γλυκό ήλιο του Γενάρη...
*H Μαιριλή Χαραμή είναι αρθρογράφος
δασκάλα μικροϋφαντικής τέχνης
Πηγή: diexodosmes.blogspot.com
