Εν όψει της παρουσίασης του νέου βιβλίου της Ιούς Τσοκώνα –που θα γίνει το Σάββατο 30 Μαρτίου, στις 19:00, στην Δημοτική Θεατρική Σκηνή Αλίμου «Κάρολος Κουν»– το Alimos Online συνομίλησε με την συγγραφέα, θέλοντας «να μάθει» τα μυστικά του βιβλίου της.
Η Ιώ Τσοκώνα γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Τελείωσε το Ζάππειο Παρθεναγωγείο και συνέχισε τις σπουδές της στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Πειραιά. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα, μεταφράζοντας από και προς τα τούρκικα. Το «Έγκλημα στον Ιανό» είναι το τέταρτο βιβλίο της.
Τι επηρέασε περισσότερο την απόφασή σας να ακολουθήσετε τη συγγραφική πορεία; Υπάρχει πραγματικά η στιγμή που λέει κανείς «Θα γίνω συγγραφέας» ή, είναι κάτι που «τρυπώνει» σιγά-σιγά;
Γεννήθηκα σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία. Όλοι διάβαζαν ασταμάτητα. Ο πατέρας μου έκανε μεταφράσεις, έγραφε και όταν η μαμά έκανε δουλειές του σπιτιού, εκείνος της διάβαζε αποσπάσματα που του άρεσαν για να μην αδικείται. Θέλω να πω πως το βιβλίο ήταν σαν ένα μέλος της οικογένειάς μας. Ήταν αναπόφευκτη η ενασχόλησή μας με αυτό. Και η δική μου και του αδελφού μου. Με την λογική σειρά βέβαια : ανάγνωση, μετάφραση, συγγραφή...
Υπάρχει κάποιος Έλληνας ή ξένος συγγραφέας που θαυμάζετε ιδιαίτερα και έχει λειτουργήσει ως πρότυπο για εσάς;
Πολλοί. Αν αναφέρω όμως ονόματα θα είναι σαν να αδικώ τους υπόλοιπους. Ο κάθε συγγραφέας συμβάλλει με τον δικό του τρόπο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός ανθρώπου, εμπλουτίζει τις γνώσεις του, διευρύνει το οπτικό του πεδίο, διαπλάθει την αισθητική του, καθορίζει την κριτική του σκέψη. Χρωστάω πολλά σε όλους τους συγγραφείς των οποίων έργα έχω διαβάσει, Έλληνες και ξένους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Έχω όμως μια ιδιαίτερη συμπάθια στους Ρώσους κλασικούς.
Πώς αισθανθήκατε όταν πιάσατε στα χέρια σας το πρώτο σας βιβλίο; Πώς είναι για έναν συγγραφέα η επόμενη ημέρα της έκδοσης του πρώτου του βιβλίου;
Είναι μια αίσθηση που δεν μπορεί να την περιγράψει κανείς εύκολα με λόγια. Κάθε έκδοση βιβλίου προκαλεί ξεχωριστή συγκίνηση. Είναι ένα κομμάτι του εαυτού σου που αποκόβεται από σένα και γίνεται κτήμα άλλων. Κυκλοφορεί στα χέρια ξένων ανθρώπων. Άλλους τους συγκινεί, άλλους τους διασκεδάζει, τους ενθουσιάζει ή τους αφήνει αδιάφορους… Παύει πάντως να είναι δικό σου. Από την στιγμή που φθάνει στα χέρια κάποιου άλλου, παίρνει και δικά του στοιχεία καθώς περνάει μέσα από τα δικά του φίλτρα. Νομίζω πως αυτό είναι που κάνει μαγευτική την όλη διαδικασία. Το πρώτο μου βιβλίο δεν το έγραψα στην μητρική μου γλώσσα και δεν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, πράγμα που έκανε μεγαλύτερο τον ενθουσιασμό μου. Άνθρωποι άλλης εθνότητας και άλλου θρησκεύματος μοιράστηκαν τις σκέψεις μου, πληροφορήθηκαν για την κοινότητά μας… Ήταν πράγματι πολύ συγκινητικό. Θυμάμαι τον πρώτο καιρό, όταν επισκεπτόμουν την Κωνσταντινούπολη, έκανα βόλτες στα βιβλιοπωλεία για να το καμαρώσω στις προθήκες. Χαιρόμουν αφάνταστα όταν έβλεπα να το αγοράζει κάποιος ή να το διαβάζει μέσα στα ΜΜΜ ή σε καμιά καφετέρια.
Πως επιλέγετε τα θέματα και τους χαρακτήρες των βιβλίων σας;
Τα δύο πρώτα βιβλία μου αφορούσαν στην περιοχή που έζησα τα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια. Στο θρυλικό Πέρα. Το γεγονός ότι το Πέρα αλλάζει με γοργούς ρυθμούς και χάνει το χρώμα, την ταυτότητα, αλλά και την μοναδικότητά του ως πολυπολιτισμικό κέντρο, με ώθησε να γράψω και στις δύο γλώσσες γι’ αυτό. Το ÇokkültürlüPera (Heyamola) και «Το Πέρα των Ελλήνων» (Μεταίχμιο). Το επόμενο, «Στα χρόνια της ΚιοσέμΣουλτάν» (Αιώρα) αφορούσε στην Ελληνίδα σουλτάνα του 17ου αιώνα, την Αναστασία ή Μαχπεϊκέρ ή Κιοσέμ, η οποία διοίκησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία αυτοδικαίως, με την ιδιότητα του αντιβασιλέα, για 30 περίπου χρόνια, κάτι που με έκπληξή μου διαπίστωσα ότι αγνοούσαν πολλοί συμπατριώτες μας. Αυτά βασίζονταν σε προσωπικές μου εμπειρίες και σε έρευνα, ενώ οι χαρακτήρες που αναφέρονταν ήταν υπαρκτά πρόσωπα. Σε αντίθεση με το «Έγκλημα στον Ιανό» που είναι καθαρά αποτέλεσμα μυθοπλασίας και κατ’ επέκταση οι χαρακτήρες του φανταστικοί. Φέρουν όμως στοιχεία ανθρώπων που κατά καιρούς γνώρισα ή διάβασα γι’ αυτούς. Από την συρραφή στοιχείων υπαρκτών ατόμων εξ άλλου, γεννιούνται οι φανταστικοί ήρωες που δραστηριοποιούνται στο χαρτί.
Μιλήστε μας λίγο για το τελευταίο σας βιβλίο και τον κεντρικό χαρακτήρα του βιβλίου σας. Τι είναι αυτό που κάνει την Δανάη ξεχωριστή, κατά τη γνώμη σας;
Το τελευταίο μου βιβλίο, το «Έγκλημα στον Ιανό», είναι αστυνομικό ή καλύτερα αποτελείται από δύο αστυνομικά που εξελίσσονται παράλληλα. Η μία ιστορία, η «πραγματική», διαδραματίζεται στην Αθήνα και η άλλη στην Κωνσταντινούπολη. Η Δανάη είναι μία μεταφράστρια που τα τελευταία χρόνια μεταφράζει αποκλειστικά αστυνομικά μυθιστορήματα, κάτι που έχει επηρεάσει σημαντικά την ψυχοσύνθεσή της και βλέπει παντού δολοφονίες. Ακόμα κι ένα ατυχές συμβάν το οποίο λαμβάνει χώρα στον Ιανό, εξελίσσεται γι’ αυτήν σε έμμονη ιδέα. Το τελευταίο μυθιστόρημα που μεταφράζει διαδραματίζεται σε ένα από τα νησιά της Προποντίδας, στην Κωνσταντινούπολη και είναι αυτό που τροφοδοτεί τις εμμονές της και την οδηγεί σε αχαρτογράφητα για εκείνη μονοπάτια... Ως άτυπο συνεργάτη στην περιπέτειά της βρίσκει τον Νικηφόρο, έναν νεαρό και άπειρο αστυνομικό του Τμήματος Ανθρωποκτονιών. Είναι λοιπόν δύο οι ήρωες της βασικής ιστορίας. Η Δανάη και ο Νικηφόρος. Δεν έχουν σχεδόν τίποτα κοινό. Είναι όμως καθαροί και οι δυο και απεχθάνονται την αδικία. Νομίζω πως αποτελούν ένα δυνατό δίδυμο που έχει να προσφέρει πολλά στον τομέα της εξιχνίασης του εγκλήματος…
Το «Έγκλημα στον Ιανό» λοιπόν, είναι αστυνομικό. Διαφορετικό από τα προηγούμενα. Πως αποφασίσατε να γράψετε αστυνομικό μυθιστόρημα;
Λατρεύω την αστυνομική λογοτεχνία και δεν χάνω ευκαιρία να διαβάζω βιβλία ή να βλέπω ταινίες του είδους. Ωστόσο δεν είχα σκεφτεί να γράψω αστυνομικό μυθιστόρημα μέχρι την ημέρα που βρέθηκα σε μια εκδήλωση στον Ιανό, αφιερωμένη στο παρεξηγημένο αυτό λογοτεχνικό είδος. Όπως ήταν συγκεντρωμένοι εκεί ομιλητές και ακροατές, φαν του νουάρ, είπε αυθόρμητα ο συντονιστής του πάνελ πως θα είχε ενδιαφέρον αν έγραφε κάποιος κάτι για την βραδιά εκείνη. Για παράδειγμα να γινόταν εκεί ένα έγκλημα, να δολοφονείτο μια γυναίκα… Έτσι έστησα κι εγώ μία πλοκή γύρω από αυτό.
Τον τελευταίο καιρό το αστυνομικό μυθιστόρημα γνωρίζει άνθηση. Ποια πιστεύετε πως είναι η αιτία;
Πράγματι τον τελευταίο καιρό γράφονται πολλά αστυνομικά. Πάντα με προβλημάτιζε το γιατί δεν γράφονταν περισσότερα στην Ελλάδα. Κάποιοι σχετίζουν την αύξηση αυτή με την κρίση που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την χώρα μας. Η αλήθεια είναι πως η αδυναμία να αντιμετωπίσει κανείς τις δυσκολίες μιας οικονομικής κρίσης τροφοδοτεί την αίσθηση της αδικίας, την απελπισία, την οργή, την αυτοδικία… Ακραίες καταστάσεις προκαλούν και ακραίες λύσεις. Το αστυνομικό μυθιστόρημα βασίζεται σε ακραίες πράξεις. Ίσως να έχουν κάποια σχέση όλα αυτά. Από την άλλη, υπήρχε μια απαξίωση της αστυνομικής λογοτεχνίας από τους κύκλους της διανόησης που φρέναρε πολλούς συγγραφείς. Σιγά-σιγά αυτή η αντίληψη άρχισε να χάνει έδαφος, με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι να το αποτολμούν.
Γεννηθήκατε στην Κωνσταντινούπολη. Τα περισσότερα βιβλία σας έχουν αναφορά στην γενέτειρά σας και την νοσταλγία σας γι αυτήν την πόλη. Έχετε σκεφτεί να επιστρέψετε;
Μου λείπει η Πόλη! Οι μυρωδιές της, οι ήχοι της. Όταν είχα φύγει από εκεί δεν πίστευα πως θα μου έλειπαν τόσο πολύ όλα αυτά. Γράφοντας γι’ αυτήν νοιώθω σαν να ζω για λίγο εκεί. Ίσως επειδή την αγαπώ τόσο, δεν είμαι σίγουρη αν θα επέστρεφα. Η Πόλη αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα και απομακρύνεται από αυτό που ήταν και σε όψη και σε τρόπο ζωής. Την επισκέπτομαι συχνά, μιας και μένει εκεί ο αδελφός μου με την οικογένειά του, αλλά και αγαπημένοι μου φίλοι. Αποφεύγω όμως να πηγαίνω σε μέρη που αλλοιώθηκε η όψη τους γιατί υποφέρω, όπως για παράδειγμα η παραλία του νησιού μου, της αγαπημένης μου Πρώτης.
Είσαστε μεταφράστρια. Ποια είναι η καθημερινότητά σας ως freelancer;
Η μετάφραση είναι μια απαιτητική δουλειά. Δεν αρκεί η γνώση μιας άλλης γλώσσας. Πρέπει να έχει βιωθεί η γλώσσα αυτή σε όλες της μορφές της. Αλλιώς μιλάει ο παθιασμένος φίλαθλος στο γήπεδο, αλλιώς η νοικοκυρά όταν κουτσομπολεύει, αλλιώς ο ακαδημαϊκός την ώρα της διάλεξης. Θέλω να πω ότι από την μια πρέπει να προσεγγίσεις την γλώσσα του ήρωα, εάν πρόκειται για μυθιστόρημα, κι από την άλλη το ύφος του συγγραφέα, που δεν θα πρέπει να χαθεί μέσα από το προσωπικό σου συγγραφικό ύφος. Παρομοιάζω πολλές φορές τον μεταφραστή με χαμαιλέοντα που αλλάζει «χρώμα» σύμφωνα με το κείμενο που έχει στα χέρια του. Τα δοκίμια ή τα τεχνικά κείμενα, έχουν τις δικές τους δυσκολίες, όπως ορολογία, αφηρημένες έννοιες που δεν αποδίδονται στην άλλη γλώσσα μονολεκτικά κλπ. Με λίγα λόγια είναι μια επίπονη δουλειά που απαιτεί πολύ χρόνο και συγκέντρωση, πράγμα που έχει αντίκτυπο στην προσωπική ζωή.
Στον Άλιμο πότε ήρθατε; Ποια είναι τα θετικά και τα αρνητικά της πόλης μας;
Όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα, έμεινα στον Βύρωνα και μετά στου Ζωγράφου. Και τις δύο περιοχές τις αγάπησα πολύ. Μου έλειπε όμως η θάλασσα. Απ’ όλη την παραλιακή ζώνη η περιοχή που μου άρεσε περισσότερο ήταν ο Άλιμος. Συνδυάζει τα πάντα : υπέροχες παραλίες, καταπράσινους λοφίσκους, ανθρώπινες και καθαρές γειτονιές, ψυχαγωγία, γρήγορη πρόσβαση στο κέντρο και το κυριότερο ιστορία χιλιάδων χρόνων που κατεβαίνει μέχρι την νεολιθική εποχή. Πόσοι έχουν το προνόμιο να λένε ότι ζουν στα χώματα που πάτησε ο Θουκυδίδης, ο άνθρωπος που δεν ήταν μόνο ιστοριογράφος, αλλά και δεινός χειριστής του γραπτού λόγου; Τι άλλο μπορεί να θέλει κανείς; Ζω με την οικογένειά μου στον Άλιμο εδώ και 25 χρόνια. Μέχρι στιγμής δεν βρήκα κάτι αρνητικό στην πόλη μας. Αυτός είναι και ο λόγος που σκοπεύω να είναι πιο έντονη η ταυτότητα της περιοχής μας στο επόμενο βιβλίο μου που είναι στα σκαριά.
Μαζί μας σε αυτήν την ωραία κουβέντα ήταν και ο Αντιδήμαρχος Αλίμου Στέφανος Διαμαντής, ο οποίος μας είπε: «Είναι χαρά μας να παρουσιάζουμε στον Άλιμο την νέα συγγραφική δουλειά της συμπολίτισσάς μας Ιούς Τσοκώνα! Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και σας καλώ το Σάββατο στην παρουσίαση του βιβλίου της, που θα γίνει στη Θεατρική Σκηνή «Κάρολος Κουν».
Μίλησαν στην Ελισάβετ Μιτσού
