Ο δασικός, φυσικός πλούτος του Λασιθίου αποτυπώνεται στις περιοχές του δικτύου «Natura 2000» (Φύση 2000), το οποίο αποκτά πλέον οργανωμένη διαχείριση, επηρεάζοντας τον τουρισμό, την τοπική οικονομία, τον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα του νομού και της Κρήτης.
Μέχρι πρόσφατα τα μόνα δεδομένα που είχαμε για την αξιοποίηση των περιοχών αυτών ήταν οι πολλαπλές απαγορεύσεις, αλλά καμία ουσιαστική μέριμνα για το μέλλον, την προστασία, την ανάδειξη και την αξιοποίησή τους. Κι όμως, οι περιοχές αυτές έχουν τεράστια σημασία για την Κρήτη και το κοινωνικό, οικονομικό, τουριστικό και περιβαλλοντικό μέλλον του νησιού. Η πρόσφατη νομοθεσία (Φεβρουάριος 2018) αλλάζει τα δεδομένα διαχείρισης. Ειδικά για το νομό Λασιθίου η προσαρμογή στα νέα δεδομένα έχει αυξημένο ενδιαφέρον αφού στο δίκτυο υπάρχουν πολλές τουριστικές περιοχές με υψηλή επισκεψιμότητα, αγροτουρισμό, παραδοσιακούς οικισμούς, καθώς και περιοχές με κτηνοτροφικές και αγροτικές δραστηριότητες.
Η διαχείριση θα γίνεται με δύο Φορείς Διαχείρισης που θα λειτουργήσουν στην Κρήτη και θ’ αναλάβουν μέσα από τα επταμελή συμβούλια τους να προχωρήσουν σε ενέργειες διαχείρισης, προστασίας, ενδεχομένως και αξιοποίησης σε περιοχές «Natura 2000», τα επόμενα χρόνια, όπως φάνηκε από τις παρουσιάσεις που έγιναν στο συνέδριο που οργάνωσε η Περιφέρεια Κρήτης στα Χανιά το περασμένο τριήμερο.
Στο Ν. Λασιθίου
Το «Natura 2000» είναι ένα δίκτυο που αφορά περιοχές και των τεσσάρων Δήμων του Λασιθίου. Κυριαρχεί σε ολόκληρη την οροσειρά της Δίκτης και την Θρυπτή, τα νησιά Χρυσή και Κουφονήσι, Διονυσάδες και τη θαλάσσια περιοχή τους μαζί με όλο το Κάβο Σίδερο.
Συγκεκριμένα οι περιοχές και οι χαρακτηρισμοί τους είναι: Για την ορεινή Δίκτη, το Οροπέδιο Λασιθίου, το Καθαρό, η Σελένα, το Κράσι, το Σελάκανο, η Χαλασμένη Κορυφή που αποτελούν Ειδική Ζώνη Διατήρησης και προτεινόμενο Τόπο Κοινοτικής Σημασίας. Η κορυφή του Λάζαρου και η Μαδάρα της Δίκτης χαρακτηρίζονται ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Στην ίδια κατηγορία είναι και το φαράγγι στο Σεληνάρι και το Βραχάσι.
Ειδική Ζώνη Διατήρησης και προτεινόμενος Τόπος Κοινοτικής Σημασίας είναι το Βορειοανατολικό άκρο της Κρήτης και συγκεκριμένα οι Διονυσάδες, η νήσος Ελάσα και η Χερσόνησος Σίδερο που περιλαμβάνει Άκρα – Μαύρο Μουρί – Βάι – άκρα Πλάκας και τη θαλάσσια ζώνη. Παράλληλα, με την περιγραφή «βορειανατολικό άκρο Κρήτης» ορίζεται η ίδια περιοχή και ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, όπως και οι Διονυσάδες.
Η Χρυσή, το Κουφονήσι, και η γύρω παράκτια και Θαλάσσια ζώνη, η Μονή Καψά (φαράγγι Καψά και γύρω περιοχή), το Όρος Θρυπτής και η γύρω περιοχή, είναι Ζώνες Ειδικής Προστασίας του δικτύου «Natura 2000», όπως και η Νοτιοδυτική Θρυπτή (κουφωτό) και τα όρη Ζάκρου. Στη ζώνη Ειδικής Προστασίας ανήκουν επίσης και το Κουφονήσι και οι γύρω Νησίδες και οι νησίδες Κάβαλλοι.
Το δίκτυο
Το δίκτυο «Natura 2000» (Φύση 2000) είναι ένα δίκτυο Προστατευόμενων περιοχών σε όλη την Ε.Ε. με στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας. Βασίζεται σε συγκεκριμένες Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, αλλά και για τη διατήρηση των άγριων πτηνών. Το θεσμοθετημένο αυτό δίκτυο αποτελείται από τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για την ορνιθοπανίδα, όπου η ένταξη γίνεται αυτόματα με το χαρακτηρισμό της περιοχής ως ΖΕΠ καθώς και τους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) που αφορούν οικοτόπους και είδη για προστασία. Σε αυτούς τους Τόπους η ένταξη απαιτεί επιστημονική αξιολόγηση και διαπραγμάτευση κάθε κράτους και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μετά την οριστικοποίηση των Τόπων αυτών, οι περιοχές κηρύσσονται ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) εντός εξαετίας και καθορίζονται οι προτεραιότητες για τη διατήρηση σε ικανοποιητική κατάσταση οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος.
Στην Ελλάδα
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό πως πρόκειται για τη σημαντικότερη πρόβλεψη στη διατήρηση του περιβάλλοντος για την Ε.Ε., η οποία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα. Μάλιστα καταγράφει συστηματικά την απραξία της Ελλάδας, η οποία μόλις φέτος προχώρησε σε κάποια βήματα προόδου, ενώ στο παρελθόν είχε θεσπίσει απαγορεύσεις, αλλά δεν υπήρξε καμία ουσιαστική προσέγγιση στην ανάδειξη των περιοχών αυτών.
Με τον Αναθεωρημένο Εθνικό Κατάλογο περιοχών του Δικτύου Natura που έγινε τον περασμένο Δεκέμβριο, έχουν χαρακτηρισθεί συνολικά στην Ελλάδα 446 περιοχές με 63 καινούριες να εισάγονται πρόσφατα, παρά το γεγονός ότι η Κομισιόν, έχοντας διαπιστώσει πως λειτούργησε η χώρα στο παρελθόν, ήταν επιφυλακτική για να εγκρίνει και να στηρίξει χρηματοδοτικά τη δημιουργία νέων φορέων διαχείρισης. Τελικά υπήρξε μια παραχώρηση και δημιουργήθηκαν οκτώ νέοι φορείς. Έτσι, φτάσαμε στις 445 περιοχές στη χώρα που είναι Natura (το Άγιο Όρος είναι η 446η) στη χώρα και στη λειτουργία 36 Φορέων Διαχείρισης. 28 είναι οι υφιστάμενοι (ανάμεσά τους κι αυτός της Σαμαριάς) καθώς και οκτώ καινούργιοι, όπου πλέον προστίθεται ένας νέος που αφορά και το Λασίθι.
Η Κρήτη
Στην Κρήτη οι περιοχές Natura είναι 42. Συγκεκριμένα, έχουμε μία καινούρια (Χανιά), 10 τροποποιήσεις και 31 παλαιότερες που χαρακτηρίζονται ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) και προτεινόμενοι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (πΤΚΣ).
Ταυτόχρονα στο νησί δημιουργήθηκαν δύο Φορείς Διαχείρισης. Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς με 23 περιοχές NATURA που ουσιαστικά συνεχίζει τη λειτουργία του και ο νέος Φορέας Διαχείρισης που αφορά την υπόλοιπη Κρήτη και ονομάζεται «Φορέας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κεντρικής – Ανατ. Κρήτης με 31 περιοχές «Natura», περιλαμβάνοντας περιοχές σε Ρέθυμνο, Ηράκλειο και Λασίθι.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ