Πτώση Απάτσι AH-64D στα Μέγαρα: Στο πρωτοδικείο Αθηνών η υπόθεση που είχε βυθίσει στο πένθος την Αεροπορία Στρατού το 2010.
Του Γιάννη Παπαδόπουλου
ΠΗΓΗ Καθημερινή
Ήταν 30 Ιουλίου 2010, μια συνηθισμένη καλοκαιρινή ημέρα, με έναν ασθενή νοτιοδυτικό άνεμο, όταν λίγα λεπτά πριν από το μεσημέρι ένα ελικόπτερο Απάτσι AH-64D της Αεροπορίας Στρατού κατευθυνόταν γρήγορα προς το έδαφος με το ρύγχος του σε βύθιση.
Κομμάτια του ελικοπτέρου είχαν διασκορπιστεί στην ευρύτερη περιοχή και, με τη συντριβή της στον αεροδιάδρομο της Πάχης Μεγάρων, η άτρακτος ανεφλέγη.
Οι δύο χειριστές σκοτώθηκαν. Οκτώ χρόνια μετά, ελληνικό δικαστήριο πρόκειται να κρίνει εάν μηχανική βλάβη ή λάθος χειρισμός οδήγησε στην πτώση.
Την ερχόμενη Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου, δικάζεται στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών η αγωγή των οικογενειών των δύο θανόντων κατά της αμερικανικής κατασκευάστριας εταιρείας του ελικοπτέρου Boeing και της κατασκευάστριας των κινητήρων General Electric Aviation.
Οι οικογένειες των δύο χειριστών έβαλαν Έλληνες και Αμερικανούς τεχνικούς συμβούλους να ερευνήσουν την υπόθεση και υποστηρίζουν ότι ο θάνατος των συγγενών τους οφείλεται σε σχεδιαστικά και κατασκευαστικά ελαττώματα και ότι το ελικόπτερο ξεκίνησε να καταστρέφεται στον αέρα προτού συντριβεί.
Οι εναγόμενοι αρνούνται το ενδεχόμενο μηχανικής δυσλειτουργίας ή ελαττώματος και αποδίδουν το συμβάν σε ανθρώπινο σφάλμα.
Το πόρισμα ανεξάρτητου πραγματογνώμονος που όρισε το δικαστήριο ολοκληρώθηκε πριν από λίγους μήνες και αναμένεται να ρίξει φως στα αίτια του δυστυχήματος. Για πρώτη φορά με αυτή την πραγματογνωμοσύνη έγινε και μικροσκοπική εξέταση των συντριμμιών – κάτι που, σύμφωνα με πληροφορίες της «Καθημερινής», δεν είχε γίνει μετά το δυστύχημα, πριν από οκτώ χρόνια.
Το ελικόπτερο AH-64D Apache Longbow ΕΣ-1030 είχε συμπληρώσει 125 ώρες πτήσης όταν στις 26 Ιουλίου 2010 εισήλθε για τακτική επιθεώρηση.
Με την ολοκλήρωση των ελέγχων ορίστηκε να πραγματοποιηθεί δοκιμαστική πτήση στις 30 Ιουλίου. Κυβερνήτης του ελικοπτέρου θα ήταν ο 37χρονος ταγματάρχης της Αεροπορίας Στρατού Ανδρέας Δερμάρης.
Ηταν πατέρας τριών παιδιών και η σύζυγός του ήταν τότε έγκυος στο τέταρτο παιδί τους. Συγκυβερνήτης ήταν ο 30χρονος αρχιλοχίας Κωνσταντίνος Γκιώκας.
Ο 30χρονος αρχιλοχίας Κωνσταντίνος Γκιώκας και ο 37χρονος ταγματάρχης Ανδρέας Δερμάρης της Αεροπορίας Στρατού σκοτώθηκαν στις 30 Ιουλίου 2010 από την πτώση ελικοπτέρου Απάτσι, στην Πάχη Μεγάρων.
Ο Δερμάρης είχε συνολικά πάνω από 1.000 ώρες πτήσης, εκ των οποίων περισσότερες από 100 στον συγκεκριμένο τύπο ελικοπτέρου.
Είχε φοιτήσει στο παρελθόν σε σχολείο δοκιμαστών των ελικοπτέρων Apache στις ΗΠΑ και λίγο καιρό πριν από το δυστύχημα είχε ολοκληρώσει στο εξωτερικό την προβλεπόμενη εξαμηνιαία εκπαίδευση σε εξομοιωτή πτήσεων.
Στη μονάδα του οι δοκιμαστές δεν ξεπερνούσαν τους τέσσερις σε αριθμό και ο Δερμάρης ήταν από τους πρώτους σε πτητική εμπειρία με Απάτσι, έχοντας στο ενεργητικό του και νυχτερινές αποστολές.
Η αυτοπεριστροφή
Η μοιραία δοκιμαστική πτήση κράτησε περισσότερο από μία ώρα (σε αυτό τον χρόνο περιλαμβάνονται όσοι έλεγχοι έγιναν ενώ το ελικόπτερο ήταν προσεδαφισμένο αλλά και η διάρκεια κατά την οποία ίπτατο). Οι δύο χειριστές θα εκτελούσαν εικονική αυτοπεριστροφή του ελικοπτέρου.
Πρόκειται για έναν ελιγμό που δίνει τη δυνατότητα ομαλής προσγείωσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, εάν διακοπεί αιφνίδια η λειτουργία των κινητήρων.
Στο πλαίσιο άσκησης ή πτήσης ελέγχου γίνεται ελεγχόμενη αυτοπεριστροφή με απεμπλοκή των δύο κινητήρων, οι οποίοι λειτουργούν στη θέση idle (στο ρελαντί). Κατά τη δοκιμαστική πτήση εξετάζεται εάν όλος ο εξοπλισμός του ελικοπτέρου, οι κινητήρες, η άτρακτος, τα εξαρτήματα λειτουργούν όπως ορίζουν οι προδιαγραφές.
Ωστόσο, η εικονική αυτοπεριστροφή που εκτέλεσε το ελικόπτερο ΕΣ-1030 είχε τραγική κατάληξη.
Μία από τις τέσσερις πτέρυγες του Απάτσι αποσπάστηκε όσο αυτό βρισκόταν στον αέρα και έπεσε σε απόσταση πολλών δεκάδων μέτρων μακριά από το σημείο όπου συνετρίβη έπειτα η άτρακτος.
Ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες θυμάται ότι το στροφείο του ελικοπτέρου ήταν μαζεμένο, με τις πτέρυγες προς τα πάνω, θυμίζοντας κλειστό τριαντάφυλλο και λίγο αργότερα είδε ένα κομμάτι της πτέρυγας να πέφτει στην πίστα. Άλλος μάρτυρας ανέφερε ότι είδε μια τσαλακωμένη πτέρυγα.
Στις αρχές Φεβρουαρίου του 2018, σύμφωνα με ειδησεογραφικές ιστοσελίδες της Ιαπωνίας, ένα ιδίου τύπου Απάτσι έπεσε σε σπίτι της πόλης Κανζάκι. Μία από τις πτέρυγες του ελικοπτέρου εντοπίστηκε εκατοντάδες μέτρα μακριά από το σημείο της συντριβής. Δύο χρόνια νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 2016, ένα ακόμη Απάτσι είχε πέσει σε εκπαιδευτική πτήση ρουτίνας στο Λα Πορτ του Τέξας.
Mία από τις πτέρυγές του αποσπάστηκε και βρέθηκε και σε αυτή την περίπτωση μακριά από το σημείο της συντριβής. Αυτόπτες μάρτυρες είχαν δηλώσει σε αμερικάνικα ΜΜΕ ότι άκουσαν έκρηξη πριν από τo δυστύχημα.
Τον Μάρτιο του 2011, το Στρατοδικείο Αθηνών έβαλε την ελληνική υπόθεση στο αρχείο. Είχε προηγηθεί η εξέταση των δεδομένων του καταγραφέα πτήσης (Maintenance Data Recorder) από την αμερικανική εταιρεία, η οποία υποστήριξε ότι δεν υπήρξε μηχανική βλάβη.
Τον Απρίλιο του 2012 οι οικογένειες των δύο χειριστών κατέθεσαν αγωγές ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών κατά των κατασκευαστριών εταιρειών.
Τρία χρόνια αργότερα, το δικαστήριο όρισε ανεξάρτητο πραγματογνώμονα με την ειδικότητα του αεροναυπηγού, για να ερευνήσει σε βάθος το συμβάν.
Ως τεχνικοί σύμβουλοι του πραγματογνώμονος ορίστηκαν και διδάσκοντες σε ελληνικό πανεπιστήμιο.
Μεταξύ άλλων, για τις ανάγκες της πραγματογνωμοσύνης έπρεπε να εξεταστεί η αποσπασμένη πτέρυγα στροφείου του αεροσκάφους, καθώς και τα συντρίμμια που είχαν αποθηκευτεί στο στρατόπεδο «Λοχαγού Δελαπόρτα» στα Μέγαρα Αττικής.
Δύο χρόνια εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες
Τα ελικόπτερα τύπου Απάτσι βρίσκονται στην υπηρεσία της Αεροπορίας Στρατού από το 1995.
Στην ιστοσελίδα της Αεροπορίας Στρατού παρουσιάζονται ως «ένα εξελιγμένο και ταχέως αναπτυσσόμενο εναέριο οπλικό σύστημα, το οποίο μπορεί να εμπλακεί στενά και σε βάθος, να καθυστερήσει, να παρενοχλήσει και να καταστρέψει τις εχθρικές δυνάμεις. Είναι σχεδιασμένο να μάχεται και να επιβιώνει κατά την ημέρα, τη νύχτα και σε αντίξοες καιρικές συνθήκες».
Το ΕΣ-1030 ανήκε στην παρτίδα των 12 ελικοπτέρων τύπου AH-64D που έφτασαν στην Ελλάδα το 2007 με κόστος προμήθειας άνω των 500 εκατ. δολαρίων. Ελικόπτερα αυτού του τύπου διαθέτουν, μεταξύ άλλων, και οι ΗΠΑ, η Ολλανδία, το Ισραήλ.
Για διάφορους τεχνικούς λόγους, πάντως, το ελληνικό Δημόσιο δεν είχε δεχτεί να τα παραλάβει άμεσα.
Μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις και να προχωρήσει η αγοραπωλησία τα ελικόπτερα παρέμεναν σε υπαίθριο σημείο του στρατοπέδου στην Πάχη Μεγάρων, εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες.
Πέρασαν δύο χρόνια παροπλισμένα εκεί, ώσπου εμφάνιζαν πλέον σημάδια διάβρωσης (οξείδωση σε κάποια τμήματα της ατράκτου, πιθανότατα λόγω και της γειτνίασης της μονάδας με τη θάλασσα), εσωτερικό αποχρωματισμό σε ορισμένες πτέρυγες, ακόμη και φθορές καλωδιώσεων από τρωκτικά.
Προτού παραληφθούν τελικά από το ελληνικό Δημόσιο στα τέλη του 2009, επιθεωρήθηκαν, έγιναν επισκευές και αντικαταστάσεις υλικών, ενώ υπήρξαν και εγγυήσεις ότι ήταν ασφαλή για πτήση.
Λίγους μήνες μετά το δυστύχημα του ΕΣ-1030 σημειώθηκε άλλο συμβάν με ελικόπτερο της ίδιας παρτίδας.
Ήταν αρχές Μαΐου 2011, το Απάτσι βρισκόταν σε νυχτερινή εκπαιδευτική πτήση στα Μέγαρα όταν οι δύο χειριστές του αντιλήφθηκαν ότι είχε ξεσπάσει φωτιά. Επιχείρησαν αναγκαστική προσγείωση και πρόλαβαν να εγκαταλείψουν την άτρακτο σώοι.
Τον Σεπτέμβριο του 2016 ακόμη ένα ελικόπτερο τύπου AH-64D Longbow κατέπεσε στον Στρυμονικό Κόλπο κατά τη συμμετοχή του στη διακλαδική άσκηση «ΣΑΡΙΣΑ 2016».
Το ελικόπτερο έκανε ελιγμούς και εκτελούσε εικονικές βολές στην παραλία των Βρασνών. Κυβερνήτης και συγκυβερνήτης διασώθηκαν.
Δεν είναι απαραίτητο, ούτε έχει γίνει γνωστό εάν αυτά τα δύο περιστατικά συνδέονται με την υπόθεση του θανάτου των δύο χειριστών το 2010.
Στην Αεροπορία Στρατού, πάντως, έπειτα από αυτά τα συμβάντα έχουν απομείνει 9 ελικόπτερα AH-64D από την παρτίδα των 12 που είχαν παραληφθεί το 2009.
