Ο Όμηρος μας μίλησε για τον γιο του Απόλλωνα, τον εκλεκτό, εκείνον που άγγιξαν οι θεοί και προίκισαν με χάρισμα μοναδικό. Έχει τη δύναμη να θεραπεύει. Ένας ήρωας. Ένας ιατρός. Ένας θεός. Ο Ασκληπιός. Η ικανότητα της ιατρικής διάγνωσης, της θεραπείας ήταν και είναι ένα θαύμα. Το μαρτυρούν στοιχεία αδιάψευστα. Τα αναθήματα. Τα τάματα.
Στην είσοδο του μουσείου της Ακρόπολης εκτίθεται τμήμα γυναικείου προσώπου, αφιέρωμα του Πραξία στον Ασκληπιό (Β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ.), ανάγλυφα χειρουργικά εργαλεία και βεντούζες. Ανάγλυφα πόδια, χέρια, μάτια, αυτιά, μαστοί, κορμιά πάνω σε ασήμι, χρυσό, μπρούτζο θα τοποθετηθούν αργότερα επάνω σε εικόνες γιατρών αγίων. Ο ανθρώπινος ψυχισμός βιώνει δέος βαθύ μπροστά στην ίαση. Η ιστορία της ιατρικής πορεύεται μαζί με κάθε φυλή, θρησκεία, κουλτούρα. Κάθε πολιτισμός έχει τις δικές του αφηγήσεις.
Τι ακριβώς όμως αντιπροσωπεύει ένα μουσείο; Υπάρχει σαφής ορισμός. Δόθηκε από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων γνωστό ως ICOM. «Μουσείο είναι ένα μόνιμο ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της ανάπτυξής της, ανοιχτό στο κοινό, που ερευνά τα υλικά αντικείμενα των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους, αποκτά αυτά τα αντικείμενα, τα διατηρεί, τα ερμηνεύει και πρωτίστως τα εκθέτει προς όφελος του κοινού, κυρίως μέσα από διαδικασίες μελέτης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας».
Η ανθρώπινη ανάγκη διατήρησης και προώθησης της ιστορίας και του πολιτισμού ώθησε τους ανθρώπους ανά τον κόσμο να δημιουργήσουν μουσεία. Τα αντικείμενα που εκτίθενται ποικίλουν πλάθοντας την προσωπικότητα, διαμορφώνοντας τον χαρακτήρα και την αύρα του χώρου. Η θεματολογία ποικίλει. Αρχαιολογικά, ιστορικά, φυσικής ιστορίας, τυπογραφίας, μοντέρνας τέχνης, ζωγραφικής, γλυπτικής, κινηματογράφου και ο κατάλογος συνεχίζεται με βάση τα εκθέματα. Περπατώντας στις αίθουσες ενός μουσείου οι αξίες, οι ιδέες, οι συνήθειες, οι γνώσεις ενώνουν παρελθόν και μέλλον, διηγούνται την πορεία ενός έθνους, ενώνουν πολιτισμούς, αφυπνίζουν. Κι όταν έχουν να κάνουν με μια επιστήμη; Με μια αρχαία τέχνη που πορεύεται με την ανθρώπινη ύπαρξη, επιβίωση, διαβίωση και διαιώνιση; Τότε οι αναζητήσεις είναι πολλαπλές, άλλωστε όλες οι τέχνες εμπεριέχουν ζητήματα φιλοσοφίας.
Τα μουσεία εκπαιδεύουν επισκέπτες και παιδεύουν τους δημιουργούς τους. Εκτός και αν υπάρχουν άνθρωποι με όραμα που έχουν φροντίσει την αισθητική του χώρου, την ανάδειξη του εκτιθέμενου αντικειμένου, που έχουν βαθιά γνώση της ιστορίας. Ο καθηγητής Στέφανος Γερουλάνος είναι ο εμπνευστής και δημιουργός του μουσείου. Υπηρέτησε το λειτούργημα της Ιατρικής και αγάπησε βαθιά την Ιστορία. Άριστος. Στη διάρκεια των χρόνων στάθηκαν δίπλα του άνθρωποι, επώνυμοι και ανώνυμοι, οι οποίοι βοήθησαν στην ολοκλήρωση του μουσείου της Ιατρικής.
Σε τετρακόσια τετραγωνικά μέτρα, στις κτιριακές εγκαταστάσεις της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τοποθετημένα σε επτά χώρους περισσότερα από είκοσι χιλιάδες αντικείμενα από την αρχαία, βυζαντινή και νεότερη περίοδο διηγούνται την ιστορία της Ιατρικής στον επισκέπτη που έχει την ανάγκη να μάθει, να παρατηρήσει, να θαυμάσει τα τεράστια βήματα της επιστήμης. Στους χώρους του μουσείου με ξεναγεί ο Δημήτριος Φούντης, οδοντίατρος, λάτρης της τέχνης και της ιστορίας, ο οποίος βοήθησε το μουσείο να εμπλουτισθεί δωρίζοντας τρία πλήρη οδοντιατρεία: το δικό του, του πατέρα του και του παππού του.
Τον επισκέπτη προϋπαντεί ένα έργο του Θεόδωρου Παπαγιάννη. Κατεβαίνοντας τις σκάλες του μουσείου η φιγούρα του ανθρωπίνου σώματος καθηλώνει τη ματιά καθώς οριοθετείται από ιατρικά εργαλεία.
Προϊστορικά κρανία, οστά, ευρήματα από τη Μεσοποταμία, εικόνες από την αρχαία Αίγυπτο, τη Μινωική και Μυκηναϊκή εποχή. Τριάντα εκμαγεία ιατρών στέκονται σε περίοπτη θέση, αναθηματικές πλάκες από ασκληπιείο απεικονίζουν ιατρικές πράξεις, ασθένειες. Μπροστά από τα μάτια μου η ιστορία της Ιπποκρατικής Ιατρικής σε όλο της το μεγαλείο.
Ο Ιπποκράτης ο Κώος γεννήθηκε στις 27 του μήνα Αγριανού το 460 π.Χ. Ήταν γιος του Ηρακλείδη και της Φανεραίτης και καταγόταν από τη γενιά του πατέρα του από τον Ασκληπιό και από τη γενιά της μητέρας του από τον Ηρακλή. Η καταγωγή του ήταν ιερατική και οι πρόγονοί του ιερείς Aσκληπιάδες. Τον ονόμασαν πατέρα της Ιατρικής όταν έσωσε την Αθήνα από τον λοιμό. Ήταν εκείνος που καρπώθηκε τη συσσωρευμένη γνώση, την κατέγραψε, τη συστηματοποίησε, ανέδειξε την επιστήμη και την ξεγύμνωσε μεθοδικά από τις δεισιδαιμονίες και τους δογματισμούς. Κατέρριψε ως αιτία της ασθένειας το θεϊκό στοιχείο. Μίλησε για ευθύνη και ηθική. Ασχολήθηκε με τη διδασκαλία. Στα λόγια του ορκιστήκαμε.
Ο «Όρκος» είναι μεταφρασμένος σε όλες τις γλώσσες, το έργο του επηρέασε και τότε και τώρα όλον τον γνωστό κόσμο. Έγραψε πάνω από εβδομήντα βιβλία τα οποία συνέλεξαν οι Αλεξανδρινοί βιβλιοθηκάριοι πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του.
Ο Γαληνός από την Πέργαμο, ο θαυμαστής, ο συνεχιστής του Ιπποκράτη, αυτός που έφτασε την ελληνική ιατρική στο απόγειο της δόξας της. Όλα όσα έγραψε μεταφράστηκαν σε όλες τις γνωστές γλώσσες, οι γνώσεις του, τα βιβλία του μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα διδάσκονταν σε όλα τα πανεπιστήμια της Δύσης. Δέος.
Αρχαία και Βυζαντινή εποχή. Φαρμακολογία. Βότανα στολίζουν προθήκες, ένα ολόκληρο φαρμακείο από τη Λάιστα, φάρμακα του 20ου αιώνα χωρισμένα ανά δεκαετίες. Ο καθηγητής Στέφανος Γερουλάνος στην Κω, στο Διεθνές Ιπποκράτειο Ίδρυμα κοντά στο Ασκληπιείο, έχει αναβιώσει τον κήπο του Ιπποκράτη. Σε μια έκταση πέντε στρεμμάτων σχεδόν όλα τα φυτά της ιπποκρατικής ιατρικής προκόβουν ξανά στη γη του διάσημου νησιού. Διαβάζω ότι από τον φλοιό της ιτιάς που στα λατινικά ονομάζεται salix, παράχθηκε η ασπιρίνη (σαλικυλικό οξύ) η οποία χρησιμοποιήθηκε ως αντιπυρετικό πάνω από εκατό χρόνια. Ρούτα η χαλέπιος απήγανος, κόνυζα, κρίταμο, βασιλικός, σχίνος, κίστος, δάφνη, μυρτιά, μαντζουράνα, μάραθος... μια παρέλαση γνώριμων φυτών που ξέρουμε ως ονόματα και που έχουν ευρέως χρησιμοποιηθεί για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Προχωρώ παρατηρώντας τα εκθέματα και σε μια γωνία στέκεται αγέρωχος ο Medico della Peste, ο γιατρός της πανούκλας. Φοράει τη διάσημη μάσκα του με την τεράστια μύτη, η οποία είχε πρακτική σημασία. Στη μεγάλη γαμψή μύτη τοποθετούσαν βότανα που ανέπνεε ο γιατρός ώστε να τον προφυλάξουν από το θεριό, την πανούκλα, που στέρησε τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους, που ξεκλήρισε πόλεις ολόκληρες.
Στο μουσείο υπάρχει ένα μικρό παρεκκλήσι με εικόνες ιατρών που αγίασαν, μια μεγάλη εικόνα του Χριστού που αναπαριστάται ως αρχίατρος καθώς και η εικόνα της Παναγίας της Γιάτραινας με 24 ιατρικά Θεοτοκονύμια.
Ακτινοδιαγνωστικά μηχανήματα, θερμοκοιτίδες, ηλεκτροκαρδιογράφοι, καθώς και δυο φορητοί φωτισμοί στρατιωτικού χειρουργείου, κλίβανοι, ολόκληρες χειρουργικές αίθουσες, πρόσθετα μέλη εκτίθενται προκαλώντας για ακόμη μια φορά τον θαυμασμό της προόδου της επιστήμης.
Τη συλλογή εμπλουτίζουν νομίσματα, χαρτονομίσματα, ιατρικές γελοιογραφίες, καθώς και μια συλλογή 450 γραμματοσήμων με ιατρικά θέματα.
Τα περισσότερα από τα μηχανήματα και τα εργαλεία αποτελούν δωρεές Ηπειρωτών γιατρών που υπηρέτησαν την επιστήμη της Ιατρικής και τα ονόματά τους αναγράφονται στην είσοδο του μουσείου, καθώς επίσης των χορηγών, ευεργετών, συνεργατών, προμηθευτών, φίλων και όλων εκείνων που βοήθησαν ώστε μια ιδέα να γίνει πράξη. Οι ομάδες με όραμα έχουν δύναμη. Ευτυχείτε, αγαπητοί!
Ποιος είναι ο Στέφανος Ιωάννου Γερουλάνος. Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιατρική στη Ζυρίχη, το Παρίσι και τη Βιέννη. Αποφοίτησε το 1965 και στη συνέχεια εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Ζυρίχης. Εξελέγη Υφηγητής Χειρουργικής το 1982 και Καθηγητής το 1988. Διετέλεσε Διευθυντής της Χειρουργικής Μονάδος Εντατικής Θεραπείας (1977-1993), της Σχολής Νοσηλευτών Χειρουργείου του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (1991 έως 1995), πρώτος Διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου (1993 έως 1997) και Διευθυντής της Μονάδος Εντατικής Θεραπείας (1993 - 2010). Το 1997 εξελέγη Καθηγητής Ιστορίας Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (1997 - 2005). Το 2005 εξελέγη Πρόεδρος του Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος και δημιούργησε τον Ιπποκράτειο Κήπο με 220 είδη φυτών από τα 247 που αναφέρονται στην Ιπποκρατική Συλλογή και ένα Μουσείο/Έκθεση Ιπποκρατικής Ιατρικής. Είναι αντιπρόεδρος του Ελληνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου (2007), της Εταιρείας Φίλων του Λαού(2005) και Πρόεδρος της Κίνησης Πολιτών (2011). Έχει εκδώσει 25 βιβλία, περί τα 30 κεφάλαια σε βιβλία, πάνω από 380 δημοσιεύσεις και έχει δώσει πάνω από 850 διαλέξεις και εισηγήσεις σε εθνικά και διεθνή συνέδρια.
24°
