Κυριακή, 18 Νοεμβρίου 1973

Όποιοι είχαν την (άκρως αμφίβολη) τιμή να μπορέσουν να περπατήσουν σε κάποιο κομμάτι της Αθήνας την επομένη της τραγικής νύχτας, είδαν κι βίωσαν μία κατάσταση εντελώς πρωτόγνωρη για την εποχή. Έζησαν μία ημέρα πολύ χειρότερη απ’ ό,τι μπορούσε κανείς να έχει φανταστεί όταν άκουγε κάποια διήγηση για "τα γεγονότα του πολυτεχνείου" ή θα φανταζόταν σήμερα, διαβάζοντας σχετικά.

Κάνετε μια προσπάθεια να υποθέσετε (ελάχιστες φωτογραφίες της επομένης υπάρχουν, φρόντισε η λογοκρισία) μια κατάσταση όπου η πόλη έχει υποστεί κάτι αντίστοιχο με τα Δεκεμβριανά του 2008 αλλά με το απαραίτητο χρονολογικό ρετούς. Π.χ. εκείνη την εποχή τα μαγαζιά είχαν όλα μονοκόμματα ρολά που κατέβαιναν μέχρι κάτω κρύβοντας τις γυάλινες βιτρίνες. 

Φανταστείτε λοιπόν αυτά τα ρολά να έχουν υποστεί "καθιζήσεις", να έχουν "βουλιάξει" και, μερικά, να έχουν κάμποσες τρύπες (την προέλευσή τους την αφήνω στην… φαντασία σας). Τριγύρω αυτοκίνητα σπασμένα (κι εδώ κάμποσες τρύπες), τανκς σταματημένα στα σημαντικά σταυροδρόμια, στρατιωτικά οχήματα σχεδόν σε κάθε γωνία δρόμου, παντού πάνοπλοι φαντάροι, παράθυρα σφαλισμένα και πόρτες κλειδαμπαρωμένες. Μια ατμόσφαιρα πνιγηρή από καπνό και μυρωδιά καμένου, σποραδικούς κρότους πυροβολισμών και  ήχους ερπυστριών και περιστρεφόμενων πυργίσκων, να πλαντάζει τα σωθικά όποιου δοκίμαζε ν’ ανασάνει κανονικά. Ούτε στον χειρότερο εχθρό...

Είχε όμως και ακόμη χειρότερα. Ήταν επικίνδυνο και πρακτικά αδύνατο να προσπαθήσει κανείς να περπατήσει σε ολόκληρη την πόλη. Οτιδήποτε πέρα από μερικές (απόλυτα αναγκαίες συνήθως) εκατοντάδες μέτρα, ανήκε στην σφαίρα του αδύνατου. Αφενός διότι συνεχίζονταν οι συγκρούσεις σε κάποιες συνοικίες, αφετέρου επειδή οι πιθανότητες ν’ αναγκαστείς σε υποχρεωτική επίσκεψη στο "φιλόξενο" ΕΑΤ/ΕΣΑ ή να δεχθείς σφαίρα στο κεφάλι ήταν αστρονομικά μεγάλες. 

Η αίσθηση του θανάτου και ο ωμός, αμείλικτος φόβος, έκαναν το συναίσθημα πως τα πάντα "τα ‘σκίαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά" κάτι περισσότερο από μια εντύπωση, κάτι απόλυτα χειροπιαστό.

Αυτά όμως κράτησαν μερικά εικοσιτετράωρα και μετά έγιναν αναμνήσεις. Σκληρές και βασανιστικές αναμνήσεις, αλλά αναμνήσεις. Τα πραγματικά άσχημα, άρχισαν μερικές εβδομάδες μετά...

Όταν ο Ιωαννίδης, επωφελούμενος από την εξασθένιση της ομάδας Παπαδόπουλου, τους ανέτρεψε και ανέλαβε την εξουσία. Ένα γεγονός που οδήγησε στην πτώση της Χούντας αλλά και στην απώλεια της Βόρειας Κύπρου. Ενώ ταυτόχρονα έδωσε την ευκαιρία σε χιλιάδες επί χιλιάδων ν’  αυτοανακηρυχθούν σε "αντιστασιακούς", χωρίς καν να έχουν ιδέα τι χρώμα είναι το εσωτερικό ενός περιπολικού. Πολύ δε περισσότερο, τι σήμαινε η λέξη "φάλαγγα", εκτός από διάταξη στρατιωτικού τμήματος. Για να μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών, συνεργάστηκαν αρμονικά με το καθεστώς, αλλά μετατράπηκαν σε "ήρωες της αντίστασης" με μια πραγματικά αβυσαλέα ευκολία, αμέσως μετά την προσγείωση του αεροπλάνου της Γαλλικής Δημοκρατίας στο Ελληνικό...

Εκείνη την εποχή ήταν που δημιουργήθηκαν και εδραιώθηκαν μύθοι, που έμελλαν να καταδυναστεύσουν την Ελλάδα, για τα επόμενα 50 χρόνια. Τότε άρχισε να βγάζει τις πρώτες ρίζες ο μύθος των αγώνων της Αριστεράς κατά της Χούντας, τότε ξεκίνησε η περιβόητη ιδεολογική υπεροχή της Αριστεράς και τότε άνθισε για πρώτη φορά η νοοτροπία της "αντιστροφής του αποτελέσματος του εμφυλίου".

Μια νοοτροπία που, αργά αλλά σταθερά, εξαπλώθηκε σε κάθε μεριά και κάθε άκρη της κοινωνίας και της χώρας. Μια νοοτροπία που έμελλε να οδηγήσει την χώρα σε (μία ακόμη) χρεοκοπία και σε μία κρίση που κρατά πάνω από δέκα χρόνια…

Η 17η Νοεμβρίου 1973, ήταν μια πολύ κακή ημέρα για την Ελλάδα. Η 18η όμως, ήταν απείρως χειρότερη.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr