Τα μικρά drones, ιδιαίτερα τα καμικάζι drone προβολής πρώτου προσώπου (first-person view - FPV), έχουν γίνει βασικό όπλο στον πόλεμο φθοράς που διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. Ένας αξιωματούχος του ΝΑΤΟ είπε πρόσφατα στο περιοδικό Foreign Policy ότι τα FPV προκάλεσαν πάνω από τα δύο τρίτα των απωλειών των ρωσικών τανκς τους τελευταίους μήνες, επισκιάζοντας πυροβολικό, κατευθυνόμενους πυραύλους και άλλα όπλα. Και οι δύο πλευρές βγάζουν τώρα τεράστιες ποσότητες FPV, αν και πρόσφατα οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη της Ρωσίας μειώθηκαν, ενώ της Ουκρανίας έχουν αυξηθεί όσο ποτέ άλλοτε. Τι κρύβεται πίσω από την αποτυχία της Ρωσίας;
Το FPV drone, είναι ένα χαμηλού κόστους όπλο ακριβείας, ικανό να χτυπήσει άρματα μάχης και άλλους στόχους από απόσταση 20 χλμ. Έχουν αποδειχθεί εξίσου αποτελεσματικά εναντίον πυροβολικού, θέσεων πεζικού και φορτηγών. Κατά τη διάρκεια του 2023 αναπτύχθηκαν χιλιάδες FPV και οι δύο πλευρές άρχισαν να εκτιμούν πόσο σημαντικό γινόταν αυτό το νέο όπλο.
"Το έχω πει εκατό φορές και θα το ξαναπώ τώρα — Εάν το κράτος μας δεν ρίξει σήμερα μεγάλους πόρους σε αυτήν τη βιομηχανία [FPV] η κατάσταση θα επιδεινωθεί δραματικά για τα στρατεύματά μας σε μερικούς μήνες", προειδοποίησε τον περασμένο Νοέμβριο ένας Ουκρανός που συγκεντρώνει χρήματα για την κατασκευή drone.
Από τη ρωσική πλευρά, τον Δεκέμβριο, ο ίδιος ο Πρόεδρος Πούτιν δήλωσε ότι "υπάρχει ανάγκη να αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή και η προμήθεια πυρομαχικών και drones υψηλής ακρίβειας".
Τα FPV μπορούν να συναρμολογηθούν από εμπορικά εξαρτήματα για λιγότερο από $500 και η Ουκρανία τα προμηθεύεται από δεκάδες μικρούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της startup Escadrone και της μη κερδοσκοπικής Wild Hornets. Υπάρχει ακόμα και μια κυβερνητική πρωτοβουλία που ενθαρρύνει τους πολίτες της χώρας να συναρμολογούν drones στο σπίτι τους στον ελεύθερο χρόνο τους, με περισσότερα από 10.000 άτομα να έχουν ήδη εγγραφεί.
Αυτές οι διαφορετικές προσπάθειες φαίνεται ότι έχουν αποδώσει. Η Ουκρανία φέρεται να παρήγαγε περίπου 50.000 drones τον Δεκέμβριο και είχε κατά μέσο όρο περισσότερα από 100.000 το μήνα τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, παραμένοντας σε πολύ καλό δρόμο για τον στόχο του Προέδρου Ζελένσκι για 1 εκατ. drones το 2024.
Η Ρωσία κάνει τα πράγματα διαφορετικά. Ενώ πολλές μικρές επιχειρήσεις παράγουν drones FPV, συμπεριλαμβανομένων των Ghoul και Joker, αυτά χρηματοδοτούνται από δωρεές, χωρίς κρατική βοήθεια. Στη Ρωσία η παραγωγή φαίνεται να είναι πιο συγκεντρωτική και η ομάδα Sudoplatov, μια εθελοντική ταξιαρχία που μετατράπηκε σε startup κατασκευής drone, λαμβάνει πλέον χρηματοδότηση από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας. Τον Δεκέμβριο, η ομάδα Sudoplatov ισχυρίστηκε ότι η παραγωγή έφτανε τα 1.000 FPV την ημέρα, δίνοντας εικόνες από τη διαδικασία παραγωγής για να υποστηρίξει αυτούς τους ισχυρισμούς.
Αυτό ακολουθεί και άλλες προσπάθειες της Ρωσίας στη βιομηχανία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η Ρωσία έχει μόνο ένα επίσημο drone μεγάλης εμβέλειας, το ιρανικού σχεδιασμού Shahed, που παράγεται σε ένα μόνο εργοστάσιο στην περιοχή της Alabuga και ένα τακτικό επιθετικό drone, το Lancet που κατασκευάζεται από την Kalashnikov.
Αντίθετα, πολλές διαφορετικές ουκρανικές εταιρείες κατασκευάζουν τουλάχιστον 15 τύπους drone μεγάλης εμβέλειας και αρκετούς τύπους τακτικών drone Ukrolancet.
Μέχρι τον Δεκέμβριο, η Ρωσία φαινόταν να πραγματοποιεί όσες - αν όχι περισσότερες - επιθέσεις FPV έκανε και η Ουκρανία, αν και δεν ήταν ξεκάθαρο ποιος ήταν μπροστά.
"Ρώσοι και Ουκρανοί σχολιαστές και μπλόγκερ σημειώνουν συχνά ότι ο αντίπαλος έχει περισσότερα drones και μπορεί να τα χειριστεί καλύτερα", αναφέρει ο Samuel Bendett, ειδικός στα ρωσικά drones και σύμβουλος τόσο του Center for Naval Analyses (CNA) όσο και του Center for a New American Security (CNAS).
Ο συγκεντρωτισμός σοβιετικού τύπου μπορεί να φέρει οικονομίες κλίμακας. Αλλά το σοβιετικό σύστημα είχε επίσης μερικά τεράστια μειονεκτήματα και αυτά μπορεί να κρύβονται πίσω από τη δραματική πτώση της αποτελεσματικότητας της προσπάθειάς στα FPV.
Παρακμή και αποτυχία
Αυτή την εβδομάδα, ο αναλυτής πληροφοριών από ανοικτές πηγές (Open source intelligence – OSINT), Daniele δημοσίευσε μια λεπτομερή έκθεση σχετικά με τα χτυπήματα με FPV και από τις δύο πλευρές, μέχρι τα τέλη Μαρτίου.
"Ο Δεκέμβριος του 2023… ήταν σημείο καμπής για τη χρήση drones FPV σε επιχειρήσεις πεζικού. Έκτοτε, οι ουκρανικές δυνάμεις συνέχισαν να πραγματοποιούν περισσότερα πλήγματα από τις Ρώσους. Το υψηλότερο επίπεδο μέχρι στιγμής για τη Ρωσία ήταν τον Ιανουάριο του 2024, ενώ από τότε παρατηρείται σταθερή πτώση", αναφέρει.
Στην έκθεση σημειώνεται το αυξανόμενο χάσμα στους αριθμούς μετά τον Δεκέμβριο, με το προβάδισμα της Ουκρανίας να αυξάνεται μήνα με το μήνα. Η αυξημένη παραγωγή FPV της Ουκρανίας δίνει ορατά αποτελέσματα στο πεδίο της μάχης όσον αφορά τα κατεστραμμένα ρωσικά οχήματα και τις απώλειες πεζικού. Η Ρωσία δεν προχωρά με τον ίδιο ρυθμό.
Η ρωσική ιστοσελίδα Lostarmor, η οποία καταγράφει τα χτυπήματα των FPV κατά των ουκρανικών δυνάμεων, σημειώνει 605 επιτυχείς επιθέσεις τον Δεκέμβριο, 887 τον Φεβρουάριο, ενω για τον Μάρτιο καταγράφεται κατακόρυφη πτώση σε μόλις 227.
Έχει προβληθεί ο ισχυρισμός ότι ο λόγος για τον οποίο καταστρέφονται περισσότερα ρωσικά οχήματα είναι επειδή βρίσκονται στην επίθεση και έτσι παρουσιάζουν περισσότερους στόχους. Αλλά τα FPV είναι τώρα τόσο άφθονα που στοχεύουν ακόμα και μεμονωμένους στρατιώτες, με την Ουκρανία να είναι και πάλι πολύ μπροστά.
Ο αναλυτής OSINT, Andrew Perpetua, του οποίου η προσωπική αποστολή είναι να σημειώνει και να καταγράφει κάθε επίθεση σημειώνει: "Στα στατιστικά μας, με βάση το μέσο όρο των τελευταίων μηνών, έχουμε καταμετρήσει 45 επιθέσεις drone στο ρωσικό πεζικό την ημέρα και 12 στο ουκρανικό την ημέρα".
Κατά μέσο όρο, κάθε επίθεση κατά προσωπικού με FPV προκαλεί μια απώλεια. Και οι αριθμοί αυξάνονται.
Χάνοντας τον πόλεμο των παρεμβολών
Ο Samuel Bendett σημειώνει ότι οι ρωσικές προσπάθειες μπορεί να μην αποδίδουν λόγω της αυξημένης αποτελεσματικότητας των ουκρανικών ηλεκτρονικών αντίμετρων κατά των FPV. Αυτό σίγουρα φαίνεται να είναι ένας σημαντικός παράγοντας. Για παράδειγμα, η πρόσφατη ουκρανική προσπάθεια UNITED24 οδήγησε στο να σταλούν 2.000 συσκευές παρεμβολών στο μέτωπο, την ίδια στιγμή που οι αντίστοιχες ρωσικές συσκευές έχουν αποδειχθεί λιγότερο αποτελεσματικές
Πώς γίνεται οι ουκρανικές συσκευές να σταματούν τα ρωσικά FPV, ενώ η ίδια προσπάθεια των Ρώσων αποτυγχάνει; Το μόνο μήνυμα που ακούω σταθερά από όλους όσοι εμπλέκονται στον ηλεκτρονικό πόλεμο στην Ουκρανία είναι πως πρόκειται για ένα παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι: οι συσκευές ενημερώνονται και αναβαθμίζονται διαρκώς, όπως και τα συστήματα επικοινωνίας των drone πρέπει να ενημερώνονται κάθε λίγους μήνες για να παραμείνουν μπροστά. Αν κάτι δεν μπορεί να συμβαδίσει – όπως τα drones Skydio που προήλθαν από τις ΗΠΑ – γίνεται γρήγορα "τοστ". Τα ρωσικά FPV δεν μπορούν να ακολουθήσουν.
Το WarTranslated επικαλείται Ρώσο δημοσιογράφο που έγραψε τον Μάρτιο ότι τα drones της ομάδας Sudoplatov αρχικά φαινόταν καλά, ωστόσο: "Τα drones αποδείχτηκαν κακής ποιότητας, ενώ ο εχθρός ξεκίνησε ξεχωριστό ηλεκτρονικό πόλεμο σε αυτά... τα drones άρχισαν να αναποδογυρίζουν καθώς προσέγγιζαν".
Ο ίδιος σημειώνει ότι τα δύο άρματα μάχης Abrams που καταστράφηκαν από FPV χτυπήθηκαν από ποικιλίες Ghoul και Piranha που προήλθαν από μικρούς προμηθευτές και όχι από τα πολύ πιο πολυάριθμα Sudoplatov που "έπεσαν όταν χρησιμοποιήθηκαν".
Τέτοιες αναφορές είναι σπάνιες επειδή οποιαδήποτε κριτική στις ένοπλες δυνάμεις ή η διάδοση "ψευδών πληροφοριών" – δηλαδή πληροφοριών που δεν συμβαδίζουν με την επίσημη γραμμή – τιμωρείται με ποινή φυλάκισης βάσει νόμου του 2022 κατά της "απαξίωσης των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων".
Μια άλλη πηγή του WarTranslated, ένας στρατιωτικός εκπαιδευτής, έκανε παρόμοια σχόλια σε μια ανάρτηση του την περασμένη εβδομάδα, σημειώνοντας ότι στην περιοχή του Bakhmut "τα drones της Sudoplatov συνεχίζουν να λειτουργούν στην ίδια συχνότητα που έχει καθορίσει ο κατασκευαστής και ο εχθρός τα καταστρέφει με επιτυχία".
Ο ίδιος λέει ότι τα drones λειτουργούν μόνο όταν υπάρχουν παύσεις στις παρεμβολές και το συνηθισμένο μοτίβο είναι ότι το πρώτο drone να περνάει και όσα το ακολουθούν να αποτυγχάνουν. Σημειώνει επίσης την κακή ποιότητα κατασκευής, με το ένα τρίτο των drones να μην καταφέρνουν καν να απογειωθούν και πολλά από τα υπόλοιπα να μην φτάνουν στον στόχο τους.
"Πλημμυρίζοντας τον στρατό με επιθετικά drones από την ομάδα Sudoplatov, μπορεί κανείς να ρίξει σκόνη στα μάτια της ανώτατης στρατιωτικής-πολιτικής ηγεσίας, αλλά στην πραγματικότητα, η αποτελεσματικότητα αυτών των drones μειώθηκε απότομα το περασμένο φθινόπωρο λόγω της αρκετά γρήγορης προσαρμογής του εχθρού στη σταθερή συχνότητα που έχει ορίσει ο κατασκευαστής και συνεχίζει να παραμένει πολύ χαμηλή", γράφει.
Οι ουκρανικές παρεμβολές είναι ένα μεγάλο ζήτημα, αλλά οι Ρώσοι χειριστές FPV έχουν και ένα ακόμη πρόβλημα: τις δικές τους παρεμβολές.
Αντιμέτωποι με συνεχείς επιθέσεις από ουκρανικά FPV, οι Ρώσοι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο να απενεργοποιήσουν τις άμυνες τους. Αυτό έχει δυσάρεστες συνέπειες για τους χειριστές των drone. Το Newsweek επικαλείται τον Svyatoslav Golikov, έναν εξέχοντα Ρώσο σχολιαστή, ο οποίος φέρεται να σημείωσε την "πλήρη έλλειψη συντονισμού μεταξύ [ρωσικών] ομάδων FPV και μονάδων ηλεκτρονικού πολέμου" στο μέτωπο της Avdiivka, με αποτέλεσμα πολλά FPV "να καταστέλλονται από τον δικό μας ηλεκτρονικό πόλεμο".
Όπως σημειώνει ο Bendett, αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται από "άμεσες εντολές στους στρατιώτες της πρώτης γραμμής που τους απαγορεύουν να αναφέρουν προβλήματα σε όσους φτάνουν [στο μέτωπο] από ανώτερα σώματα διοίκησης". Τα κακά νέα πρέπει να καλύπτονται.
Όλα αυτά δείχνουν ότι το κάρμα κάνει τη δουλειά του. Ένα διεφθαρμένο και αυταρχικό σύστημα πέφτει θύμα της ίδιας του της διαφθοράς, καθώς για άλλη μια φορά, ρωσικά κεφάλαια διοχετεύονται σε έναν εργολάβο που δεν παρέχει ένα λειτουργικό οπλικό σύστημα, την ίδια στιγμή που δυνητικά πιο ικανοί ανταγωνιστές - που δεν έκαναν τους σωστούς φίλους - στερούνται κεφαλαίων.
Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία έχει τα δικά της προβλήματα με τη διαφθορά στις στρατιωτικές προμήθειες, αλλά φαίνεται πολύ πιο αποτελεσματική στην εξάλειψή της. Στην Ουκρανία, μια ακμάζουσα κουλτούρα καινοτομίας για τις ελεύθερες επιχειρήσεις έχει δημιουργήσει ένα ποικιλόμορφο οικοσύστημα για τα drone, με υγιή ανταγωνισμό. Αυτή η διαφορά εξηγεί ενδεχομένως γιατί προηγούνται στον αγώνα των εξοπλισμών με μικρά drone.
Τα FPV δεν θα κερδίσουν τον πόλεμο από μόνα τους. Αλλά η Ουκρανία μπορεί να κατασκευάσει FPV γρηγορότερα απ' ό,τι η Ρωσία μπορεί να κατασκευάσει οχήματα και αυτά συνεχώς φθείρουν τις ρωσικές δυνάμεις. Καθώς ο αριθμός τους αυξάνεται σε εκατομμύρια, αυτό θα έχει πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο. Ένα εκατομμύριο drones, με μέσο όρο μια απώλεια ανά FPV, θα έχει σίγουρα αποτέλεσμα.
