Δρακογενιάς βλαστοί

Του Χρήστου Χωμενίδη 

Το τι έλεγε είναι το πιο εντυπωσιακό; Ή το σε ποιoν και πώς τα έλεγε;

Να συναντιέσαι, μυστικά υποτίθεται, εσύ ο Νίκος Παππάς με τον Σάμπυ Μιωνή και να του απευθύνεσαι σχεδόν σαν να είστε κολλητοί; Και να του ξεφουρνίζεις ό,τι δεν θα 'πρεπε κανονικά να σου ξεφεύγει ούτε στην πίσω αυλή του σπιτιού σου; Δεν σου περνάει καν από το μυαλό πως μπορεί να σε μαγνητοφωνεί; Ότι το πιθανότερο είναι να σε μαγνητοφωνεί; Εάν έχεις τόσο ανάγκη από μία εκ βαθέων κουβέντα μαζί του -χωρίς προσχήματα και αποσιωπήσεις-, θυμήσου, βρε αδελφέ, τα θρίλερ που οπωσδήποτε έχεις δει. Κλείσε του ραντεβού σε ένα χαμάμ, να είστε και οι δύο γυμνοί. Σε μια πισίνα έστω, να κολυμπάτε και να μιλάτε, αν και θα ελλόχευε ο κίνδυνος του αδιάβροχου μικροφώνου, της "ψείρας", μέσα στο μαγιό...

Κι όσο κυλάει η κουβέντα, δεν αντιλαμβάνεσαι ότι με κάθε δεύτερη φράση σου εσύ εκτίθεσαι ανεπανόρθωτα ενώ ό,τι λέει ο Σάμπυ Μιωνής ευχαρίστως θα το ξεστόμιζε και δημόσια; Δεν ψυλλιάζεσαι ότι και η εγκαρδιότητά του και οι έπαινοί του περί "ρεάλ πολιτίκ" θα μπορούσαν να αποτελούν ειρωνείες; 

Πού έχει πάει το κοφτερό μυαλό σου, η πολυδιαφημισμένη πονηριά σου, η οποία σε ανέδειξε νούμερο δύο τής κυβέρνησης; 

Όχι. Δεν θεωρώ τον Νίκο Παππά μικρόνου. Όσο κι αν λειτουργεί ως τέτοιος. Η εξήγηση τής αυτοκαταστροφικής του συμπεριφοράς βρίσκεται στην περιβόητη φράση του πατέρα του, στο ποίημα που είχε αφιερώσει στα γενέθλια του Αλέξη Τσίπρα το 2016. "...Κι εσείς Δρακογενιάς βλαστοί, Τιμονιέρηδες..." Έτσι απευθυνόταν το ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς Στέλιος Παππάς στην παρέα του γιού του που είχε τότε καταλάβει το Μέγαρο Μαξίμου και τα υπουργεία. 

Όποιος είναι εξοικειωμένος με την κοινωνική μας ιστορία μετά το πέρας του Εμφυλίου δεν πρέπει να αισθάνεται ουδεμία έκπληξη. 

Η συντριβή της στον Γράμμο και στο Βίτσι συγκλόνισε την Αριστερά. Προκάλεσε κάθε είδους σεισμούς και μετασεισμούς, καθόρισε ποικιλοτρόπως τους Έλληνες πέραν του κέντρου, οι οποίοι είχαν συμμετάσχει στην Εθνική Αντίσταση και ένοιωθαν τις θυσίες τους εν πολλοίς ματαιωμένες.

Πολλοί έφυγαν πρόσφυγες, γνώρισαν την πραγματικότητα τού "Υπαρκτού Σοσιαλισμού" στο πετσί τους, στο χωριό Μπελογιάννης ή στην Τασκένδη. Κάποιοι, ασυγκρίτως λιγότεροι, βρέθηκαν στη Δυτική Ευρώπη, ακόμα και στην Αμερική, όπου διέπρεψαν στην επιστήμη και στην τέχνη. Είχε προηγηθεί το περίφημο πλοίο "Ματαρόα", το 1945, με μπάρκο τον Κορνήλιο Καστοριάδη και τον Ιάνη Ξενάκη, τον Κώστα Αξελό, τον Νίκο Σβορώνο και τον γιό του Δημήτρη Γληνού Ανδρέα. 

Η μεγαλύτερη ωστόσο μερίδα των ηττημένων έμειναν στην Ελλάδα και υπέστησαν την τιμωρητικότητα του κράτους των νικητών. (Όχι ότι εάν το αποτέλεσμα του Εμφυλίου ήταν αντίστροφο δεν θα είχαμε τα ίδια και χειρότερα από την ανάποδη. Ίσα-ίσα, η Μακρόνησος ως κολαστήριο για τους "μοναρχοφασίστες", τους σοσιαλδημοκράτες και τους διαφωνούντες θα έκλεινε -εικάζω- με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ το 1989.) 

Από τους εν Ελλάδι αριστερούς, οι πιο προικισμένοι και υγιείς ψυχικά κατάφεραν να διώξουν από πάνω τους τη βαριά σκιά της ήττας. Με χίλιες δύο δυσκολίες συμμετείχαν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, σταδιοδρόμησαν, δημιούργησαν. Δεν έφτυσαν τις ιδέες τους. Αρνήθηκαν όμως να γλείφουν αενάως τις πληγές τους. Πρόκειται για τους πρωτεργάτες της -κατά Στρατή Τσίρκα- "Χαμένης Άνοιξης", για τους "Εκδρομείς του ‘60" του Διονύση Σαββόπουλου. 

Οι υπόλοιποι, οι αδύναμοι, οι ανίατα τραυματισμένοι, ταμπουρώθηκαν στο κόμμα. Στο κόμμα του ο καθένας ύστερα από τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968. Έπλασαν έναν δικό τους μικρόκοσμο, ο οποίος τούς ήταν βολικός και αρκετός. Τέτοιοι μικρόκοσμοι -θρησκευτικοί, πολιτικοί, εθνοτικοί- υπάρχουν ανέκαθεν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη. Έναν τέτοιο παρουσιάζει η σειρά "Unorthodox” που προβλήθηκε πρόσφατα με τεράστια επιτυχία στο Netflix. 

Όχι ότι το περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε ο Νίκος Παππάς αποτελεί την καθ’ημάς εκδοχή των Ορθόδοξων Εβραίων. Διαθέτει ωστόσο κάποιες -λίγες έστω πλην κρίσιμες- εκλεκτικές συγγένειες. 

Το πρώτο που ασφαλώς διδάχθηκε ο μετέπειτα υπουργός Επικρατείας ήταν ότι ανήκε σε μια ελίτ που τη χώριζε άβυσσος από τους "κοινούς" ανθρώπους, τους "κυρ-Παντελήδες" όπως περιφρονητικά τους αποκαλούσαν. Από εδώ η Δρακογενιά και τα βλαστάρια της. Από εκεί τα καθάρματα και οι προσκυνημένοι και οι πτωχοί τω πνεύματι. Ο μανιχαϊσμός περιελάμβανε τους πάντες. Οι αριστεροί σε κάθε γειτονιά ψώνιζαν αποκλειστικά από τον αριστερό μανάβη, ακόμα και αν είχε άνοστα φρούτα. Διάβαζαν αριστερά βιβλία, άκουγαν αριστερά τραγούδια, θαύμαζαν τα αριστερά έργα τέχνης. Υπήρχαν και εντός των τειχών τους αλληλοαποκλεισμοί. Οι Κουκουέδες προσκυνούσαν τον φιλοσοβιετικό Γιάννη Ρίτσο ενώ οι του ΚΚΕ εσωτερικού τον έβλεπαν με μισό μάτι και είχαν αναδείξει σε έμβλημά τους τον Μανόλη Αναγνωστάκη. Ελάχιστοι ένθεν και ένθεν παραδέχονταν ότι αμφότεροι είναι σπουδαίοι ποιητές. Αν πεις για τον Μίκη Θεοδωράκη, πότε τον αποθέωναν, πότε τον έριχναν στο πυρ το εξώτερο, ανάλογα με την πιο πρόσφατη τοποθέτησή του…

Το δεύτερο με το οποίο ζυμώθηκε ο Νίκος Παππάς ήταν οι προς εξόφλησιν λογαριασμοί τού παρελθόντος. Το "γιατί χάσαμε τον Εμφύλιο;" συζητιόταν καθημερινά. Το "η Ιστορία θα μάς δικαιώσει" επαναλαμβανόταν σαν βουδιστικό μάντρα, σε διαπότιζε. Το "με τους πολλούς για τους πολλούς" συνιστούσε την αυθαίρετη πεποίθηση μίας παράταξης, η οποία -με την εξαίρεση του ΕΑΜ και της ΕΔΑ το 1958- μόλις που άγγιζε το διψήφιο ποσοστό στις εκλογές. Μην πω για το "ηθικό πλεονέκτημα"…   

Το τρίτο -που αποδεικνύεται ίσως και καταστροφικότερο- ήταν η παντελής έλλειψη κοινωνικής τριβής. Δεν αναφέρομαι προφανώς στους απλούς οπαδούς της Αριστεράς. Μα στους ταγμένους. Στα επαγγελματικά και ημιεπαγγελματικά στελέχη. Στους εργατοπατέρες, στους δημοσιογράφους των στρατευμένων εντύπων, σε όσους κατείχαν ύστερα από το 1981 πόστα στην τοπική αυτοδιοίκηση, σε επιδοτούμενους οργανισμούς και σε πολιτιστικά σωματεία. Εκείνοι οι άνθρωποι διήγαν υπό την ομπρέλα του κόμματος. Δεν έμαθαν ποτέ τί σημαίνει αγορά εργασίας, ελεύθερος ανταγωνισμός. Ούτε καν ελεύθερος έρωτας. Φλέρταραν και ζευγάρωναν και παντρεύονταν μεταξύ τους, "να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός και στον αγώνα πάντα μπρος!" τούς εύχονταν στους γάμους. 

Με τέτοιο ψυχικό και διανοητικό εξοπλισμό βρέθηκαν -χάρη σε απίθανες καραμπόλες, χάρη βεβαίως και στο ταλέντο του Αλέξη Τσίπρα- οι "Δρακογενιάς βλαστοί" στο κέντρο της πολιτικής σκηνής το 2012. Και μπορεί βεβαίως κάποιοι από εκείνους, στο κυνήγι της εξουσίας, να απεγδύθησαν κάθε ηθικής αρχής (συνηθίζεται - φευ!- από τους υπερφιλόδοξους ανεξαρτήτως παράταξης), δεν κατάφεραν όμως να θεραπεύσουν την ασχετοσύνη τους. Την ανέμιξαν απλώς με βουλιμία. 

Ο Νίκος Παππάς πίστευε πως έπαιζε τον Σάμπυ Μιωνή στα ίσα. Ότι έστεκε απέναντί του ως γνήσιος "της Δρακογενιάς βλαστός". Θύμιζε στην πραγματικότητα, με τις κουτοπονηριές και με τις αγγλικούρες του, "επαρχιώτη στην Ομόνοια". Να τον λυπάσαι.

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας