Ο κορονοϊός στην Ιταλία και οι προσωπικές σκέψεις ενός ανθρώπου του έμμετρου λόγου
Οταν οι φίλοι από την Ελλάδα µού ζήτησαν να γράψω κάτι σχετικά µε την κατάσταση και την κρίση στην Ιταλία που προκλήθηκε από τη µετάδοση της Covid-19 δίστασα· σκέφτηκα ότι είµαι απλώς άλλος ένας που βιώνει όλο αυτό µέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού του. Τι περισσότερο θα µπορούσα να πω και σε τι να βοηθήσω την κοινή γνώµη στην Ελλάδα; Από την άλλη ήταν µια ευκαιρία να µιλήσω για ό,τι συµβαίνει και να καταγράψω τις σκέψεις µου συγκεντρωµένες. Οι πληροφορίες είναι τόσο πολλές, αντιφατικές και µάλιστα για ένα θέµα που ακόµη και οι επιστήµονες και οι ειδικοί διαφωνούν, ώστε νοµίζω πως µια τέτοια αναφορά θα µε βοηθούσε και προσωπικά να καταλάβω τι γίνεται.
Σχετικά µε τα µέτρα που λαµβάνονται από την πολιτεία και ειδικά την πολιτική προστασία δεν έχω να πω πολλά, αν και ακόµη και σε αυτό το πεδίο δεν έλειψαν οι συζητήσεις από την αρχή της κρίσης και οι διαφωνίες σχετικά µε τον χρόνο και το εύρος των µέτρων. Υπάρχουν βέβαια και διαφωνίες αναφορικά µε τις πιέσεις σε οικονοµικό επίπεδο, ακόµη και καυστικές επικρίσεις, ειδικά από την πλευρά των λαϊκιστών που εκµεταλλεύονται την κατάσταση προτείνοντας ανεδαφικές και επιφανειακές λύσεις όπως κάνουν πάντα προκειµένου να επωφεληθούν πολιτικά και να ισχυροποιήσουν τη θέση τους.
Οι «προπονητές» που έγιναν «γιατροί»
Θα ήθελα να στρέψω την προσοχή στο πώς οι Ιταλοί αντιµετωπίζουν ή προσαρµόζονται σε αυτήν τη δύσκολη κατάσταση. Θεωρώ ότι οι ακόλουθες παρατηρήσεις θα δώσουν κάποια σχετικά στοιχεία και θα φωτίσουν αυτή την πλευρά του θέµατος. Παρατηρήσεις που δεν προήλθαν από όσα ενδεχοµένως ακούω ή διαβάζω, αλλά από προσωπική εµπειρία, χωρίς φυσικά αυτό να τις καθιστά απολύτως σωστές και αποδεκτές από όλους. Οµως αυτή είναι η προσωπική µου εµπειρία που καταθέτω εδώ. Οι κοινωνίες έχουν το δικαίωµα της γνώµης, πλην των ανόητων, προειδοποιεί ο Ουµπέρτο Εκο. Το δικαίωµα έκφρασης της προσωπικής άποψης, η έκφραση της γνώµης, είναι αδιαπραγµάτευτο, αν και πολλές φορές δεν θεωρείται ως τέτοιο. Ειδικά σε τέτοιες πρωτόγνωρες συνθήκες και µάλιστα σε µια κρίση που απειλεί τον καθένα, η ελευθερία της άποψης είναι σηµαντική. Από την άλλη, όµως, η γλώσσα του αυτονόητου, της αυτονόητης λογικής δηλαδή, απειλείται από ερµηνείες και απόψεις που είναι κάθε άλλο παρά αντικειµενικές και επιστηµονικά ορθές, ενώ η ελευθερία της έκφρασης συγχέεται µε την ανευθυνότητα. Εδώ θα πρέπει να είµαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί.
Το παρατηρήσαµε στην περίπτωση των επίδοξων «σεισµολόγων», των άλλων που λένε «εγώ δεν είµαι ρατσιστής αλλά…», ενώ τώρα που το ποδόσφαιρο σταµάτησε έχουµε και σωρεία «προπονητών» που µετατράπηκαν σε γιατρούς: «δεν είµαι ιολόγος αλλά…». Είναι µια φράση που συναντάµε και ξανασυναντάµε σε µέσα ενηµέρωσης, σε απόψεις και τοποθετήσεις τις οποίες υποδαυλίζουν και οι ποιητές που γράφουν και δηµοσιεύουν κείµενα για τον κορονοϊό και την επιστηµονική πλευρά του θέµατος σαν να ήταν ειδικοί.
Οποιος µπορεί συνεχίζει να κάνει το καθήκον του µέσα από τις δυσκολίες: είναι οι γιατροί, οι νοσηλευτές και οι εργαζόµενοι στον τοµέα της υγείας που δίνουν έναν απίστευτο αγώνα καθηµερινά, όσοι βρίσκονται και εργάζονται σε κλινικές και νοσοκοµεία κινδυνεύοντας και κάνοντας την προσπάθειά τους µε πραγµατική αυταπάρνηση. Οι εργαζόµενοι στα σουπερµάρκετ που αναπνέουν όλη µέρα µέσα από µια µάσκα οι οποίοι υποδέχονται, εξυπηρετούν χιλιάδες πελάτες ή τους µεταφέρουν τρόφιµα ώστε να µη χρειάζεται να βγαίνουν καθηµερινά. Οι δάσκαλοι και καθηγητές, όπως και οι µαθητές και φοιτητές που προσπαθούν διαδικτυακά να συνεχίσουν τα διάφορα εκπαιδευτικά προγράµµατα.
Από την άλλη, υπάρχουν εκείνοι που έµειναν χωρίς δουλειά, έστω και προσωρινά, και που συνδράµουν εθελοντικά τις υπηρεσίες της πολιτικής προστασίας, βοηθώντας για παράδειγµα στη διανοµή ιατροφαρµακευτικού υλικού ή την τήρηση σχετικής τάξης στον κόσµο που σχηµατίζει ουρές έξω από τα λίγα καταστήµατα που έχουν αποµείνει ανοιχτά.
Αλλοι προσφέρουν χρήµατα, τρόφιµα ή ρούχα, φροντίζουν τους αστέγους ή όσους µένουν µόνοι. Μετά το τροµερό σοκ των πρώτων ηµερών και τις επιδροµές στα σουπερµάρκετ όπου τα ράφια άδειασαν σε λίγα λεπτά η πλειονότητα των συµπατριωτών µου κατανόησε ότι η ψυχραιµία και η αλληλεγγύη είναι οι µόνοι τρόποι αντιµετώπισης του αόρατου εχθρού.
Ο ευρωπαϊκός βορράς και η Μεσόγειος
Σε γενικές γραµµές και παρά τα λάθη στις εκτιµήσεις και στη διαχείριση σε ορισµένες περιπτώσεις, η κυβέρνηση και η πολιτική προστασία ενήργησαν σχετικά ικανοποιητικά. Μένει να δούµε πώς θα δράσουν και τι αποφάσεις θα ληφθούν στο µέλλον, στην εποχή µετά την κρίση. Και αυτό είναι θεµελιώδους σηµασίας ζήτηµα. Η κατάρτιση δηλαδή ενός ολοκληρωµένου προγράµµατος, ενός σχεδίου που θα αφορά την επόµενη µέρα. Για παράδειγµα θα πρέπει πάση θυσία να προστατευτεί και να ενισχυθεί ο δηµόσιος τοµέας υγείας· η κρίση απέδειξε ότι δεν ήταν σωστά προετοιµασµένος για µια επιδηµία τέτοιου µεγέθους.
Οµως από την άλλη θα πρέπει κάποιες από τις χώρες του βορρά να κατανοήσουν τις δυσκολίες, να επιστρέψουν στις κοινές ευρωπαϊκές αξίες και να λειτουργήσουν ως µέλη µιας κοινότητας. Οπως λέει ο Καµύ, οι φωτεινές χώρες της Μεσογείου είναι η κοιτίδα, η πηγή του δυτικού πολιτισµού.
Μια τελευταία σκέψη που αφορά την υπόθεση που ακούω τελευταία, ότι δηλαδή θα βγούµε διαφορετικοί µετά την αδιανόητη τραγωδία που ζούµε. Σίγουρα µια τέτοια κατάσταση, µια σύγχρονη πανούκλα, δεν µπορεί παρά να µας επηρεάσει. Ωστόσο νοµίζω ότι ούτε θα αφήσουµε πίσω µας τα προβλήµατα ούτε θα γίνουµε ξαφνικά καλύτεροι άνθρωποι απ’ όσο ήµασταν έως τώρα ούτε θα έχουµε πιο ενεργή κοινωνική συνείδηση ή θα αγαπιόµαστε περισσότερο.
Πριν από µερικές µέρες ο Μάσιµο Κατσιάρι έλεγε ακριβώς το ίδιο σε βραδινή τηλεοπτική εκποµπή αναφερόµενος στην Ιταλία που κάποτε είχε βγει κατεστραµµένη από τους παγκόσµιους πολέµους. Ισως µόλις τελειώσει όλο αυτό να µείνουµε για λίγο ξαφνιασµένοι, αλλά και πάλι θα είµαστε οι ίδιοι. Τουλάχιστον εύχοµαι για µία φορά και όχι µόνο σε περιόδους ανάγκης και κρίσης να καταφέρουµε να µάθουµε τη γλώσσα της αυτονόητης λογικής, ώστε να κατανοήσουµε και τα όρια του έτσι κι αλλιώς εύθραυστου συστήµατός µας.
Ο Τζάκοπο Κούρι είναι φιλόλογος και ποιητής
