Η πρώτη είναι του λόγιου Κωνσταντίνου Κούμα, έργο του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου. Τοποθετήθηκε κατά τη διάρκεια των εορτών της εκατονταετηρίδας από τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους, οι οποίες έγιναν στη Λάρισα στις 25 Οκτωβρίου 1930. Η δεύτερη είναι του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, πρωθυπουργού κατά την περίοδο της ενσωμάτωσης της Θεσσαλίας στην Ελλάδα και τοποθετήθηκε το 1936. Η τρίτη είναι του δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα, ο οποίος θεωρείται ο αναμορφωτής της Λάρισας. Τοποθετήθηκε σε ειδική τελετή η οποία πραγματοποιήθηκε στις 14 Μαΐου 1964 στην Κεντρική πλατεία, η οποία από τον Νοέμβριο του 1959 είχε ήδη μετονομασθεί με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου από Β’ Σώματος Στρατού σε δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα. Τα υπαίθρια αυτά μνημεία αποτελούν ζώσες διεργασίες μνήμης. Είναι στην ουσία αντιληπτικά σχήματα, μέθοδοι σύλληψης, ερμηνείας και συνεχούς επαναπροσέγγισης του παρελθόντος[1].

Στο σημερινό σημείωμά μας θα αναφερθούμε στην προτομή του Δημάρχου Μιχαήλ Σάπκα. Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στη μεγάλη αυτή προσωπικότητα της Λάρισας, ο οποίος μέσα σε δύο δημαρχιακές θητείες (Οκτώβριος 1925 και Αύγουστος 1929) κατόρθωσε να αλλάξει εντελώς τη μορφή της Λάρισας. Μετά τον θάνατό του τον Μάϊο του 1956 η δημοτική αρχή επιζητούσε να βρει τρόπους ανταπόδοσης των υπηρεσιών που είχε προσφέρει στην πόλη. Έπειτα από έντονες διαβουλεύσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο οι οποίες κράτησαν μερικά χρόνια, το νέο σώμα που προήλθε από τις εκλογές της 5ης Απριλίου 1959 με δήμαρχο τον Δημήτριο Χατζηγιάννη, έπειτα από αίτηση του δημοτικού συμβούλου Γεωργίου Τσιοβαρίδη προς τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου Αθανάσιο Μεσσήνη «περί μετονομασίας μιας οδού της πόλεως εις οδόν Μιχαήλ Σάπκα», αποφάσισε στη συνεδρίαση της 5ης Νοεμβρίου 1959 όπως μετονομασθεί η Κεντρική πλατεία της Λάρισας σε Μιχαήλ Σάπκα και τοποθετηθεί σε κάποιο σημείο της η προτομή του. Η απόφαση, σύμφωνα με το σχετικό ψήφισμα που εκδόθηκε, ελήφθη ομόφωνα. Η μετονομασία της Κεντρικής πλατείας από Β’ Σώματος Στρατού σε πλατεία Μιχαήλ Σάπκα έγινε άμεσα, ενώ συγχρόνως δρομολογήθηκαν και οι ενέργειες για την κατασκευή της προτομής του. Η φιλοτέχνισή του ανατέθηκε στον γλύπτη Νικόλαο Παυλόπουλο (1909-1990), που ήταν γνωστός στους καλλιτεχνικούς κύκλους ως Νικόλας, με καταγωγή από το χωριό Άγιος Γεώργιος Πηλίου[2]. Τότε είχε φιλοτεχνήσει ως γνωστόν και τον ανδριάντα του Αριστοτέλη, ο οποίος είναι τοποθετημένος στον αρχαιολογικό χώρο στα Στάγειρα της Χαλκιδικής.

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Σάπκα έγιναν σε ειδική πανηγυρική τελετή το απόγευμα της 14ης Μαΐου 1964, παραμονή της εορτής του Αγίου Αχιλλίου, με την παρουσία των ιεραρχών οι οποίοι είχαν προσκληθεί στον εορτασμό του πολιούχου. Κύριος ομιλητής υπήρξε ο δήμαρχος Δημήτριος Χατζηγιάννης, ο οποίος ενώπιον των τοπικών αρχών, των συγγενών της οικογένειας Σάπκα, αντιπροσωπείας του Ε. Ε. Σ. Λαρίσης και πλήθος κόσμου,

έπλεξε το εγκώμιο του τιμώμενου Μιχαήλ Σάπκα και είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: "Προερχόμενος ο Μιχαήλ Σάπκας εκ Δυτικής Μακεδονίας εγκατεστάθη ως ιατρός από τα πρώτα αυτού επιστημονικά έτη εις την πόλιν της Λαρίσης, την οποίαν με πάθος ηγάπησεν. Υπήρξεν αυτοδημιούργημα τόσον κατά τας σπουδάς του, όσον και εις την επιστημονικήν και κοινωνικήν του προβολήν και εις την εθνικήν και δημοσίαν αυτού δράσιν … Εκ των οργανωτών από την έπαλξιν της Λαρίσης του Μακεδονικού αγώνος εις χρόνους δυσκόλους δια το Έθνος, διαπρεπής επιστήμων, βουλευτής του Νομού Λαρίσης κατ' επανάληψιν και υπέρ όλα Δήμαρχος της πόλεως ταύτης εις τρεις δημοτικάς περιόδους, είχε το πάθος προς τον θεσμόν της τοπικής αυτοδιοικήσεως"[3].

Η προτομή του στήθηκε αρχικά στο νοτιοδυτικό τμήμα της πλατείας, στο ύψος του κτιρίου της παλιάς Εμπορικής τράπεζας (σήμερα Public). Μετά τη διαμόρφωση της πλατείας στο σύμπλεγμα του "γλυπτού ποταμού" της Νέλλας Γκόλαντα, η προτομή μεταφέρθηκε στο βορειοανατολικό τμήμα, κοντά στην εξέδρα, όπου υπάρχει μέχρι και σήμερα.

-------------------------------------------------

[1]. Τσιάρα Συραγώ, Η δημόσια γλυπτική στη Λάρισα και τον Βόλο. Από τον νεοκλασικισμό στον ακαδημαϊκό ρεαλισμό. Πρακτικά επιστημονικής συνάντησης με θέμα "Ο Νεοκλασικισμός στη Θεσσαλία, μέσα 19ου αιώνα - 1920", Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας (2005) σελ. 161.

[2]. Ο Νικόλας ήταν γιος ξυλογλύπτη εκκλησιαστικών αντικειμένων στον Βόλο και από μικρός είχε πάρει μαθήματα ξυλογλυπτικής από τον πατέρα του. Σπούδασε γλυπτική στη Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Δούλεψε κυρίως στο μάρμαρο και στο ξύλο και ως χαράκτης ασχολήθηκε με την ξυλογραφία και με την εικονογράφηση βιβλίων.

[3]. Γ.Α.Κ. - Αρχεία Ν. Λάρισας, Αναμνήσεις Δημητρίου Χατζηγιάννη (1888-1973),Επιμέλεια-εισαγωγή-σχόλια Ιουλία Κανδήλα, Λάρισα (2011) σελ. 402.

Από τον Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου

nikapap@hotmail.com