Τρίτη, 09 Αυγούστου 2016 13:01

Το σταφιδικό στο Μεσοπόλεμο και οι ερευνητικές εργασίες

Γράφτηκε από τον
Στα τέλη του 1931 ο Ζαχαρίας Κουρέτας υπογράφει κείμενο του παραρτήματος Πυλίας – Τριφυλίας του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, ως μέλος του τριμελούς διοικητικού συμβουλίου μαζί με τον Λούλη Τσικλητήρα και τον Δημ. Ανεστόπουλο [“Σημαία” 4/10/1931]

Στα τέλη του 1931 ο Ζαχαρίας Κουρέτας υπογράφει κείμενο του παραρτήματος Πυλίας – Τριφυλίας του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, ως μέλος του τριμελούς διοικητικού συμβουλίου μαζί με τον Λούλη Τσικλητήρα και τον Δημ. Ανεστόπουλο [“Σημαία” 4/10/1931]

 

Το σταφιδικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο αποτελεί μια σημαντική πτυχή της ιστορίας και ιδιαιτέρως της τοπικής, καθώς συνδέεται με εξελίξεις και διεργασίες στην οικονομία και την κοινωνία της περιοχής, ενώ παράλληλα συνδέεται με σημαντικές στιγμές της ιστορίας μας, όπως είναι η Εθνική Αντίσταση. Για το θέμα αυτό εδώ και χρόνια έχω δημοσιεύσει ένα πλήθος στοιχείων στην “Ε”, ενώ σε ομιλία στην Κορώνη τον Αύγουστο του 2014 παρουσιάστηκε ένα πρόπλασμα του βιβλίου το οποίο επρόκειτο να εκδοθεί με θέμα τον Τάση Κουλαμπά και το σταφιδικό.

Το καλοκαίρι του 2015 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 80 χρόνων από την εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών το 1935, δημοσίευσα 10 ολοσέλιδες συνέχειες στην “Ελευθερία” τόσο για το σταφιδικό συνέδριο των Γαργαλιάνων, όσο και για τα όσα διαδραματίστηκαν σε Πυλία και Τριφυλία στη συνέχεια. Τα όσα προαναφέρθηκαν αποτελούν ένα πολύ μικρό δείγμα μιας εργασίας που έχω ξεκινήσει εδώ και χρόνια με την αναζήτηση πληροφοριών από κάθε είδους αρχεία, προκειμένου να συγκροτήσω μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη εικόνα των γεγονότων που συγκλόνισαν τη Μεσσηνία και ολόκληρη τη χώρα, ως αποτέλεσμα μιας βασανιστικής πορείας 12 χρόνων από το 1923 μέχρι το 1935, ενώ το 1936 η δικτατορία του Μεταξά “πρόλαβε” μια ακόμη μεγάλη εξέγερση που ήταν στα σκαριά.

Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Ηλία Καραμπάτσου με τίτλο “Η σταφιδική εξέγερση του 1935 – ο ατέρμονας “Μεσοπόλεμος” της αγροτιάς”. Κάθε προσπάθεια ανάδειξης αυτού του θέματος παρουσιάζει ενδιαφέρον όπως και οι απόψεις γύρω από αυτό. Και ασφαλώς όχι μόνον είναι ευπρόσδεκτο αλλά και επιθυμητό. Στο βιβλίο αυτό ο κ. Καραμπάτσος παραθέτει τις απόψεις του σε διάφορα κεφάλαια οι οποίες ασφαλώς και έχουν ενδιαφέρον, αλλά σε ό,τι αφορά το ιστορικό μέρος με λύπη μου διαπίστωσα πως όχι μόνον είχε δομηθεί πάνω στην ομιλία που είχα πραγματοποιήσει στην Κορώνη, αλλά είχαν χρησιμοποιηθεί αυτούσιες φράσεις, σχεδόν ολόκληρο το κείμενο χωρίς καμία αναφορά στον πνευματικό δημιουργό. Αυτό με ανάγκασε να δημοσιεύσω στην “Ελευθερία” στις 6 Οκτωβρίου ένα μεγάλης έκτασης κείμενο στο οποίο παραθέτοντας αποσπάσματα από την ομιλία στην Κορώνη και από το βιβλίο, αποδείκνυα τα όσα προανέφερα.

Συνεχίζοντας την παρουσίαση υλικού από το 1935, στην ιστοσελίδα της “Ελευθερίας” ανάρτησα στις 18 Οκτωβρίου 2015 φωτογραφίες (60 τον αριθμό) με αποσπάσματα αθηναϊκών και πατρινών εφημερίδων σχετικά με τα γεγονότα του 1935 με τίτλο “Πριν 80 χρόνια: Η εξέγερση των σταφιδοπαραγωγών που συγκλόνισε τη Μεσσηνία” και στις 20 Νοεμβρίου 2015 άλλες 15 φωτογραφίες από τα γεγονότα που είχαν δημοσιευτεί σε εφημερίδες με τίτλο “Ο αγροτικός ξεσηκωμός στη Μεσσηνία το 1935”. Παράλληλα από τις 23 Οκτωβρίου ξεκίνησα τη δημοσίευση της εργασίας μου για το σταφιδικό στην “Ελευθερία” σε εβδομαδιαίες συνέχειες. Πρόκειται για προϊόν συστηματικής εργασίας που έχω ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια, στο πλαίσιο της οποίας έχουν ερευνηθεί χιλιάδες φύλλα εφημερίδων σε καθημερινή βάση από το 1923 μέχρι το 1936 (“Θάρρος”, “Σημαία”, “Ριζοσπάστης” - Σημειακά “Νεολόγος” Πατρών - “Πατρίς” Πύργου και άλλες κεντρικές εφημερίδες). Περιλαμβάνει τα πάντα χωρίς αποκλεισμούς όπως έχουν διαπιστώσει οι αναγνώστες, γιατί τα γεγονότα του 1935 δεν αποτελούσαν κεραυνό εν αιθρία αλλά μια εξελικτική διαδικασία. Η σειρά έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της και ασφαλώς το περιεχόμενό της αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του γράφοντος με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την προστασία της.

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ

Στις αρχές Ιουνίου πήρα μια πρόσκληση για την παρουσίαση του βιβλίου του κ. Καραμπάτσου στην Καλαμάτα, αλλά η απουσία μου για οικογενειακούς λόγους δεν μου επέτρεψε να την παρακολουθήσω. Διαβάζοντας τα περί νέας έκδοσης με νέα στοιχεία, την αναζήτησα για να πληροφορηθώ για τα καινούργια στοιχεία. Διαπίστωσα ότι είχε προηγηθεί μια δεύτερη έκδοση το Δεκέμβριο και ξεφυλλίζοντας αντιλήφθηκα ότι από τη μια πλευρά επιχειρείται να μπαλωθεί η υπόθεση σε σχέση με το κείμενο της ομιλίας στην Κορώνη αλλά με τρόπο που δεν φαίνεται ποιο είναι το δικό μου κείμενο που μεταφέρεται στο βιβλίο. Και από την άλλη ότι χρησιμοποιείται ένα μέρος του υλικού που έχω δημοσιεύσει στην “Ελευθερία”. Προχείρως εντόπισα την αναφορά στη δράση του Παν. Σταυρόπουλου, διευθυντή της Ενωσης Συνεταιρισμών Μεσσήνης στη σελίδα 72, στοιχείο που περιλαμβάνεται στο βιογραφικό του Τάση Κουλαμπά (που προέρχεται από το δικό μου αρχείο) και το οποίο δημοσιεύτηκε στην “Ελευθερία” στις 23 Οκτωβρίου.

Μετά από αυτό χρειάστηκε να ερευνήσω την τρίτη έκδοση, για να διαπιστώσω ότι περιλαμβάνει ένα μέρος του αρχειακού υλικού που έχω δημοσιεύσει πρωτότυπα στην “Ελευθερία” μέχρι και τις 9 Μαΐου 2016, ουσιαστικά δηλαδή μέχρι τότε που το βιβλίο του κ. Καραμπάτσου οδηγήθηκε για την τρίτη έκδοση. Αποτελείται από δημοσιεύματα εφημερίδων ή άλλων γραπτών πηγών, κατά βάση μέχρι το 1929. Δημοσιεύματα για τα οποία δεν υπήρχε ποτέ προηγουμένως καμία αναφορά, σε κανένα έργο για το Μεσοπόλεμο και το σταφιδικό και τα οποία είναι σε εντελώς τυχαίες ημερομηνίες γιατί δεν αντιστοιχούν σε κάποια μέγιστης ιστορικής αξίας γεγονότα, αλλά περιγράφουν την εξέλιξη του σταφιδικού χρόνο με το χρόνο. Γεγονός που σημαίνει ότι η ανακάλυψή τους προϋποθέτει “σάρωμα” των εφημερίδων σε ένα-ένα φύλλο (πώς να βρεις άλλωστε μια επιστολή του Κουλαμπά 100 λέξεων χωμένη σε εσωτερικό σημείο της εφημερίδας και δημοσιευμένη στον Οκτώβρη του 1928 όταν δεν υπάρχουν σταφιδικά γεγονότα). Δηλαδή ό,τι ακριβώς κάνω εδώ και χρόνια, κάτι το οποίο μάλιστα είναι γνωστό.

Μόνον ενδεικτικά αναφέρω τον ακόλουθο κατάλογο, καθώς πλήθος από στοιχεία των δημοσιευμάτων στην “Ε” έχουν διασπαρεί μέσα στα κείμενα του βιβλίου:

- Η θέση του ΚΚΕ για το σταφιδικό σελ. 74, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 20/11/2015.

- Το βιογραφικό του Τσικλητήρα σελ. 97 , έχει συμπληρωθεί σε σχέση με την πρώτη έκδοση με τα στοιχεία για τη δράση του που δημοσιεύτηκαν στην “Ε” στις 2/11/2015 και στη σελ. 98 με τα στοιχεία για το άρθρο του στην “Ελεύθερη Σκέψη” που έχουν δημοσιευτεί στην “Ε”στις 22/2/2016.

- Συλλαλητήρια σε Κοπανάκι, Χαρακοπιό, Κορώνη σελ. 101, δεν υπήρχαν στην πρώτη έκδοση, έχουν δημοσιευτεί στην “Ε” στις 21/12/2015.

- Συγκρότηση Ομοσπονδίας Σταφιδοαγροτικών Σωματείων στην Βρωμόβρυση σελ. 101, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 4/1/2016

- Ψήφισμα αγροτικών πολιτικών οργανώσεων Πυλίας σελ. 102, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 18/1/2016.

- Αρθρο Χρ. Κουβελιώτη στη “Σημαία” σελ. 106, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 18/1/2016.

- Συνέδριο Βρωμόβρυσης και συμμετοχή Κουλαμπά σελ. 109 και 241, έχουν δημοσιευτεί στην “Ε” στις 8/2/2016.

- Επιστολή Κουλαμπά στον εισαγγελέα σελ. 110, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 15/2/2016.

- Συνέδριο στον Πήδασο σελ. 111-112, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 22/2/2016.

- Κινητοποίηση στο Ζευγολατειό και παρέμβαση Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών σελ. 112-113, έχουν δημοσιευτεί στην “Ε” στις 29/2/2016 και 7/3/2016.

- Σύσκεψη συνεταιριστικών οργανώσεων στην Κυπαρισσία σελ. 113-114, έχει δημοσιευτεί στις 7/3/2016.

- Σύσκεψη σταφιδοαγροτικών σωματείων στο Ναζήρι σελ. 114, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 7/3/2016.

- Σύσκεψη στο Μεσοπόταμο όπου μιλάει ο Τσικλητήρας σελ. 114-116, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 15/3/2006.

- Σύσκεψη με Καραμάνο για τη λήψη μέτρων σελ. 116, έχει δημοσιευτεί στις 15/3/2066.

- Αγροτικό συνέδριο Μελιγαλά σελ. 116, έχει δημοσιευτεί στις 15 και 22/3/2006.

- Εκλογή Κουλαμπά στο Σύνδεσμο Ενώσεων σε. 116-117, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 22/3/2006.

- Ιδρυση Συνομοσπονδίας Αγροτών Μεσσηνίας και εκλογή Δημόπουλου σε 117-118, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 28/3/2016.

- Ο “Ριζοσπάστης” για τις τράπεζες και τα καθήκοντα των παραγωγών σελ. 118, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 28/3/2016.

- Συλλαλητήριο της Συνομοσπονδίας Αγροτών Μεσσηνίας το Μελιγαλά, ομιλίες Δημόπουλου – Κορμά σελ. 119, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 18/4/2006.

- Σταφιδικό συνέδριο στον Πύργο σελ. 120-121, έχει δημοσιευτεί στην “Ε” στις 11/4/2006. 

Η αλληλουχία των γεγονότων σταματάει στην τελευταία διαθέσιμη συνέχεια που υπήρχε στην “Ελευθερία” όταν το βιβλίο πήγαινε για τυπογραφείο και αφορά δημοσίευμα της εφημερίδας “Νεολόγος” Πατρών στις 23/9/1929 για δευτερεύσουσας σημασίας συνέδριο στον Πύργο. Και η αμέσως επόμενη φράση του βιβλίου αποτελεί ένα “ιστορικό άλμα” στη συνέχεια: “Ακολούθησαν οι κινητοποιήσεις του Αυγούστου 1930”. Στο ενδιάμεσο όμως υπάρχουν μέγιστης σημασίας γεγονότα τα οποία αγνοεί ο συγγραφέας, κάτι που αποδεικνύει ότι απλώς... παρακολουθεί τις δημοσιεύσεις μου και σε κάποια σημεία μάλιστα επιχειρεί να απαντήσει στα δικά μου δημοσιεύματα, κάτι που θα δούμε στη συνέχεια. Σημειώνω λοιπόν ότι σε αυτό το κενό που εντοπίζω, υπάρχουν γεγονότα πολύ μεγάλης σημασίας, όπως η διάλυση της Συνομοσπονδίας Αγροτών Μεσσηνίας με την κατηγορία ότι ήταν κομμουνιστική, η κίνηση στελεχών της όπως ο Κορμάς για μετατροπή των σωματείων σε οργανώσεις του Αγροτικού Κόμματος, το δεύτερο Πανσταφιδικό Συνέδριο του Πύργου που κηρύσσεται διαρκές και συνεδριάζει διαδοχικά, το Πανσταφιδικό Συνέδριο της Αθήνας που καταγγέλλουν οι αγροτιστές με επικεφαλής Τσικλητήρα και Κορμά, το συνέδριο της Κυπαρισσίας, το άνοιγμα του μετώπου του ΚΚΕ εναντίον των αγροτιστών που τους καταγγέλλει ως αγροτοφασίστες. Για το 1930 οι μεγάλες κινητοποιήσεις στον Πύργο και το Νησί με τη συμμετοχή χιλιάδων σταφιδοπαραγωγών, τα επεισόδια σε βάρος του Κουλαμπά (στο Νησί) και του Δαμασκόπουλου (στον Πύργο), οι συλλήψεις για διανομή προκηρύξεων του ΚΚΕ και στις δύο συγκεντρώσεις, οι δίκες και οι καταδίκες των κομμουνιστών περικλείονται σε 100 λέξεις. Ενώ αγνοούνται οι απειλές για επέμβαση Χωροφυλακής και Στρατού στον Πύργο, το μεγάλο συλλαλητήριο 5.000 σταφιδοπαραγωγών στην Αμαλιάδα, το συλλαλητήριο στα Φιλιατρά την ίδια ημέρα με αυτό του Νησιού, η κήρυξη του Τσικλητήρα ως ανεπιθύμητου στην Ηλεία. Και φυσικά αγνοούνται οι διώξεις των κομμουνιστών με κορυφαία την επιχείρηση διάλυσης των οργανώσεων του κόμματος που δρούσαν στην Ανατολική Πυλία (γιατί μέχρι εκεί έφθανε η επιρροή του ΚΚΕ).

 

ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΟ 1931

Παρότι ήθελα να το αποφύγω, είμαι υποχρεωμένος σε κάποια σημεία να αναφερθώ και στην ουσία της υπόθεσης. Γιατί ο συγγραφέας ενώ είναι αναλυτικός και λεπτομερής μέχρι την εποχή που είχαν φθάσει τα δικά μου δημοσιεύματα, στη συνέχεια αγνοεί τεράστιας σημασίας γεγονότα και τις μεγαλύτερης έκτασης κινητοποιήσεις στις οποίες ακόμη... δεν έχουν φτάσει οι δημοσιεύσεις μου. Γράφει λοιπόν: “Και αν πράγματι το 1930, έπειτα από το επιτυχημένο συλλαλητήριο Κουβελιώτη στη Μεθώνη (το προσδιορίζει σε άλλο σημείο στις 3 Αυγούστου), οι φτωχομεσαίοι αγρότες της Πυλίας έλαβαν αποζημιώσεις, αυτό δεν συνέβη την επόμενη χρονιά και με τους παγετόπληκτους της Ηλείας, οι οποίοι καλούν συλλαλητήριο. Ενα μήνα και κάτι αργότερα μάλιστα ο "Ριζοσπάστης" της 16ης-12-1931 κάνει αναφορά για παγετόπληκτους σταφιδοπαραγωγούς που πραγματοποιούν κάθοδο στην Καλαμάτα και συγκεντρώνονται έξω από τη Νομαρχία ζητώντας να τους δοθούν αποζημιώσεις. Πρώτον δεν υπάρχει καμία πηγή η οποία να αναφέρει ότι έγινε συλλαλητήριο στη Μεθώνη την εν λόγω ημερομηνία. Ο συγγραφέας προφανώς αντλεί την πληροφορία του από το βιογραφικό του Ζαχαρία Κουρέτα, το οποίο όμως γράφει “γύρω στο 1930 (σ.σ. και όχι το 1930) για πρώτη φορά καταστράφηκε η παραγωγή της σταφίδας και των αμπελιών από πάγο και έφερε σε απόγνωση την αγροτιά” και συνεχίζει με τα όσα διαδραματίστηκαν στη Μεθώνη. Τα οποία έγιναν το 1931 (γύρω στο 1930 υπενθυμίζω ότι αναφέρει η πηγή) αφού την προηγούμενη χρονιά δεν υπάρχει καμία αναφορά σε πάγο, ενώ τα συνέδρια και τα συλλαλητήρια του 1930 έγιναν για την τιμή της σταφίδας που έπαθε καθίζηση με την εκδήλωση της κρίσης. Και για να μην σπεύσει κάποιος να χαρακτηρίσει και το δικό μου προσδιορισμό ως “αυθαίρετο” θα πρέπει να γράψω ότι το 1931 έγιναν τρομακτικές καταστροφές από πάγο που έπεσε σε όλη τη Μεσσηνία και σε μέρος της Ηλείας στις 27 Μαρτίου. Ακολούθησαν οι μεγαλύτερες σε έκταση και χρονικά κινητοποιήσεις σταφιδοπαραγωγών του Μεσοπολέμου, τόσο την άνοιξη, όσο και το φθινόπωρο όταν δεν είχαν ακόμη αποζημιωθεί. Αναφέρω μερικούς ενδεικτικούς τίτλους και μάλιστα σε διαφορετικές ημερομηνίες την άνοιξη: “Ανάμεσα στους παγόπληκτους Μεσσήνης, Πυλίας και Ανδανοοιχαλίας: Τραγικαί εικόναι φρίκης, τρόμου, απελπισίας και απογνώσεως”. “Χιλιάδες παγοπλήκτων υπεδέχθησαν τον υπουργό Γεωργίας εις τους σιδηροδρομικούς σταθμούς με μαύρας σημαίας”. “Συνεννοήσεις όλων των παραγωγών για την σύμπηξη ενιαίου μετώπου – Εντονο τηλεγράφημα των κατοίκων Εύας και Ιθώμης – Συγκροτείται εν Πύργω σύσκεψις των Ενώσεων Ηλείας και Μεσσηνίας”. “Εις όλην την Πυλίαν συγκροτούνται αύριον συλλαλητήρια παγοπλήκτων – Οι παραγωγοί θα αξιώσουν να αποζημιωθούν από το κράτος και ουχί από τον ΑΣΟ και ουχί υπό την μορφή δανείου”. “Πολλαί κοινότηται (Αλαγονία, Κρεμμύδια, Κορυφάσιο κλπ) ευρίσκονται εισέτι εν εξεγέρσει”. “Ανακοίνωση Χωροφυλακής διά τα επεισόδια εις Νησίον μεταξύ χωροφυλάκων και αγροτών”. “Μεγάλη σύσκεψις των παραγωγών Καλαμάτας, Μεσσήνης και περιχώρων”. “Ανάρμοστη συμπεριφορά Βενιζέλου εις την επιτροπήν των παγοπλήκτων”. “Συγκροτούνται καθ' άπασαν την Μεσσηνίαν συλλαλητήρια – Ζωηρότατον επεισόδιον μεταξύ των κ.κ. Νομάρχου και Τσικλητήρα”. “Η διοίκηση Χωροφυλακής απηγόρευσε τα συλλαλητήρια”. “Πορεία των πεινασμένων προς τας Αθήνας”. “Οι παγόπληκτοι δεν φαίνονται διατεθειμένοι να υπακούσουν εις τας διαταγάς των αρχών – Ηρχισαν από χθες οι συγκεντρώσεις, συλλαλητήρια εις Ανδρούσαν και Βελή, θα κατέλθουν εις Καλάμας”. “Η προχθεσινή ημέρα εις τον πόλιν μας – Στρατός και Χωροφυλακή επί ποδός εν αναμονή του... ανύπαρκτου εχθρού”. “Η κίνησις των παγετοπλήκτων παραμένει εν υφέσει – Θα συγκροτηθούν συλλαλητήρια”. Και το φθινόπωρο: “Οι σταφιδοπαραγωγοί Μεσσηνίας ετοιμάζονται για συλλαλητηριακόν αγώνα”. “Η κυβέρνησις εμπαίζει τους παγόπληκτους – Οι σταφιδοπαραγωγοί διατελούν εν ζωηροτάτη εξεγέρσει”. “Οι παραγωγοί Ζευγολατειού απειλούν με συγκρότησιν συλλαλητηρίου”. “Εις Μεσσήνην συνέρρευσαν αυθορμήτως κατόπιν κωδωνοκρουσιών υπερδισχίλιοι αγρόται”. “Σύσκεψις εκπροσώπων συνεταιρισμών εις Μπάστα διά την αποζημίωσιν παγοπλήκτων”. “Υπερδιακόσιοι αντιπρόσωποι συνεταιρισμών και Κοινοτήτων της Οιχαλοανδανείας καλούν εν Ζευγολατείω τους Κοινοτικούς εκπροσώπους Μεσσήνης”. “Η προχθεσινή σύσκεψις των εκτελεστικών επιτροπών συνεδρίων Ζευγολατειού, Μπάστα και Βαλύρας – Απεφασίσθη η συγκρότησις παμμεσσηνιακού συλλαλητηρίου την Κυριακή”. “Επετράπη η συγκρότησις συλλαλητηρίου των παγοπλήκτων εις το γήπεδον του Απόλλωνος”. Με μαύρας σημαίας οι Μεσσήνιοι παγετόπληκτοι εζήτησαν δικαιοσύνην – Η σεμνή και επιβλητική μέχρις της Νομαρχίας παρέλασίς των”.

Η σταχυολόγηση είναι αποκαλυπτική του μεγέθους των γεγονότων και ακόμη πιο αποκαλυπτική η περιγραφή της καθόδου των Πυλίων: “Εν τω μεταξύ καταφθάνει και ο κ. Λούλης Τσικλητήρας του αγροτικού τμήματος της Πυλίας με πυκνάς ομάδας χωρικών εφίππων”. Το αγροτικό τμήμα, δηλαδή το Αγροτικό Κόμμα που ελέγχει ο Τσικλητήρας και τα μέλη του χαρακτηρίζονται ως αγροτοφασίστες από το ΚΚΕ, είναι και η κινητήρια δύναμη των συλλαλητηρίων και έχει εξαιρετικά οργανωμένη δράση στην Πυλία. Στη συνέλευση που πραγματοποιούν οι οργανώσεις Πυλίας – Τριφυλίας την περίοδο των μεγάλων κινητοποιήσεων στην Πύλο και σε ψήφισμα “κατά της κεφαλαιοκρατίας και των ανελεύθεων μέτρων” στο οποίο καταγγέλλει “την απαγόρευσιν της αναπτύξεως των αρχών του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος διά πολιτικών ομιλιών ανακοινωθείσαν εις Λούλην Τσικλητήραν” υπογράφουν ως “Διοικητικόν Συμβούλιον” οι Λούλης Τσικλητήρας, Ζαχαρίας Κουρέτας, Δημ. Ανεστόπουλος. Διά το παράρτημα Γαργαλιάνων Χ. Σκούντζος, Κουκουνάρας Σωτ. Ζωντανός, Ικλαίνης Φ. Κόντος, Ρωμυρίου Ν. Αλεβίζος, Πηδάσου Χ. Κουρέτας, Καραμανωλίου Δ. Ζωντανός, Μεσοχωρίου Ηλ. Ντρες, Κορυφασίου Ηλ. Αγγελόπουλος. Χώρας Μπεσιάρος, Φλόκας Αθ. Λαμπρόπουλος, Μουζακίου Δ. Σωτηρόπουλος, Κοκκίνου Δ. Βλαχογιαννόπουλος, Περιβολάκια Δ. Γκίνης, Γκρούστεσι Γ. Ηλιόπουλος, Μεσοποτάμου Γ. Κότσιρας, Χανδρινού και Καλοχωρίου Α. Ανεστόπουλος, Βαράκες, Καινούργιο Χωριό Αθ. Σακούλας, Αγορελίστης Π. Μυλωνάς κλπ. (“Σημαία” 4/10/1931).

 

ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΧΑΝΔΡΙΝΟΥ

Το συμπέρασμα απλό: Ο Ζαχαρίας Κουρέτας μέχρι και το 1931 είναι ηγετικό στέλεχος του Αγροτικού Κόμματος στην περιοχή Πυλίας – Τριφυλίας και παραμένει μέχρι την αλλαγή γραμμής από το ΚΚΕ και τη συγκρότηση του Παλλαϊκού Μετώπου. Και όχι μόνον ο Κουρέτας αλλά και άλλα στελέχη του κινήματος σε αυτή την πλευρά της Πυλίας. Το αποδεικνύει το Παμπυλιακό συνέδριο (“αντιπροσωπεύθησαν περί τας εκατόν Κοινότητας”) που έγινε στου Χανδρινού το 1934 και στο οποίο μίλησαν οι Διον. Αποστολόπουλος, Χρήστος Κουβελιώτης, Ζαχαρίας Κουρέτας και Στυλ. Διακουμογιαννόπουλος, ενώ το ψήφισμα υπογράφουν οι Ζαχ. Κουρέτας, Γεώργιος Κατσούλης, Χρ. Κουβελιώτης, Νικ. Κουρέτας, Φωτ. Κότσιρας, Αθαν. Καραμπάτσος, Ν. Γιανναράς, Π. Ζόμπολας, Στ. Γκιούλος, Βασ. Βαλσαμούλης, Φωτ. Ζωντανός, Φωτ. Κανελλόπουλος, Ηλ. Καστόρας, Δημ. Ζωντανός, Ευστ. Θεριός” (“Σημαία” 9/5/1934). Το οποίο όχι μόνον δεν οργανώθηκε από... κομμουνιστές, αλλά με αφορμή το ψήφισμα ο “Ριζοσπάστης” εξαπολύει σκληρή επίθεση και στους ομιλητές (τους οποίους περιλαμβάνει και τον... Τσικλητήρα), καθώς γράφει ότι “στο παραπάνω συνέδριο μίλησαν διάφοροι δημοκόποι, τσορμπατζήδες και αγροτοφασίστες”. Τονίζοντας ότι “οι εργάτες γης και φτωχοαγρότες Πυλίας μόνον με επιτροπές αγώνα επικεφαλής μπορούν και πρέπει να διεκδικήσουν τα ζητήματά τους” (“Ριζοσπάστης” 16/5/1934). Το γράμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς για αλλαγή γραμμής και συγκρότηση μετώπων, ήρθε αργότερα, στις 11 Ιουλίου 1934 και τότε άλλαξε η στάση του ΚΚΕ – παρότι άργησε να αφομοιωθεί - απέναντι σε αυτό τον κόσμο που είχε σαν αποτέλεσμα τη συμμετοχή των Ζαχ. Κουρέτα, Χρ. Κουβελιώτη, Θοδ. Κορμά, Στ. Διακουμογιαννόπουλου στο αντιφασιστικό “Παλλαϊκό Μέτωπο”.

Ο συγγραφέας παρότι είναι το χωριό του, αγνοεί το συνέδριο και εμφανίζει ένα άλλο το 1933 (το οποίο τοποθετεί μάλιστα υποθετικά στις 13 Αυγούστου). Στοιχεία για συνέδριο το 1933 δεν υπάρχουν και η μόνη αναφορά είναι στο βιογραφικό του Κουρέτα όπου αναφέρεται ότι “ο σπόρος που έσπειρε στο συνέδριο το 1928 στον Πήδασο και το 1933 στου Χανδρινού έφεραν τους καρπούς τους). Διατείνομαι ότι είναι λάθος, το συνέδριο έγινε το 1934 και είχε τα χαρακτηριστικά που προανέφερα. Για έναν πολύ απλό λόγο: Στο ίδιο βιογραφικό αναφέρεται και το ενσωματώνει ο συγγραφέας στο βιβλίο του ότι “το 1933 οι συμπατριώτες του εκτιμώντας τους αγώνες του τον εξέλεξαν πρόεδρο της Κοινότητας Πηδάσου”. Ομως οι εκλογές δεν έγιναν το 1933 αλλά στις 11 Φεβρουαρίου του 1934 και με την ιδιότητα του κοινοτικού παράγοντα ο Κουρέτας πρωταγωνίστησε στην οργάνωση του Κοινοτικού συνεδρίου που ψήφισε πολιτική για το σταφιδικό αντίθετη με αυτή του ΚΚΕ και γι' αυτό οι συντελεστές του δέχθηκαν επίθεση.

Για να δικαιολογήσει την έλλειψη πηγών για τα όσα ισχυρίζεται ο κ. Καραμπάτσος, αναφέρει ότι “το συνέδριο αυτό, όπως και εκείνο του Πηδάσου το 1928, δεν αναφέρεται στις τοπικές εφημερίδες επειδή θεωρείται ότι οργανώνεται από τους κομμουνιστές”. Πολύ βολική αλλά ανιστόρητη εξήγηση, αν πράγματι ήταν έτσι, θα αναφέρονταν τα συνέδρια αυτά από το “Ριζοσπάστη” ο οποίος το κάνει με κάθε ευκαιρία. Και το κάνει για το 1934 χτυπώντας εκείνους που ο συγγραφέας εμφανίζει σαν... κομμουνιστές κρυμμένους στο ΑΚΕ (χωρίς κανένα τεκμήριο για τέτοιου είδους δράση του ΚΚΕ). Οι “αγροτικές ενώσεις” που επικαλείται σε κάποιο σημείο δεν είναι οι οργανώσεις του ΑΚΕ αλλά μετωπικοί σχηματισμοί από τα κάτω που επιδιώκει το ΚΚΕ να σχηματισθούν και μάλιστα εξέδιδε ενισχυτικά την δεκαπενθήμερη εφημερίδα με αγροτικά θέματα και με τον ίδιο τίτλο “Αγροτική Ενωση” μέχρι το 1932, η οποία στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από τη “Φτωχολογιά του κάμπου”.

Το συνέδριο στον Πήδασο το 1928, είναι το συνέδριο των αγροτικών πολιτικών οργανώσεων της Πυλίας (του κόμματος Τσικλητήρα δηλαδή) το οποίο προφανώς (με βάση τα βιογραφικά των αγωνιστών του χωριού) έγινε στον Πήδασο. Ο συγγραφέας το τοποθετεί αυθαιρέτως στην Πύλο παρά το γεγονός ότι το δημοσίευμα της “Σημαίας” (17/2/1928) γράφει “κατά την προχθεσινήν συνέλευσιν των αγροτικών πολιτικών οργανώσεων της επαρχίας Πυλίας” χωρίς να προσδιορίζει τόπο. Το ψήφισμα της συνέλευσης είναι πληρέστατο, αγκαλιάζει ένα πλήθος ζητημάτων με αιχμή το φορολογικό, επεκτείνεται στα ζητήματα των χρεών, της αγροτικής πίστης, τους συνεταιρισμούς, τα προβλήματα υποδομής και μια σειρά ακόμη θέματα που απασχολούν ακόμη και σήμερα την κοινωνία. Ο ισχυρισμός ότι αυτό έγινε στις 15 Φεβρουαρίου και ακολούθησε άλλο που το... έκρυψαν οι εφημερίδες στις 28 Φεβρουαρίου, στο οποίο πήρε μέρος και ο Τσικλητήρας (παρότι... κομμουνιστικό) δεν μπορεί να υποστηριχθεί από κανένα απολύτως στοιχείο. Αντιθέτως με βάση τα όσα προανέφερα, ο Ζαχ. Κουρέτας και ο Χρ. Κουβελιώτης ήταν στενοί συνεργάτες του Τσικλητήρα. Ενα συμπληρωματικό αλλά ουσιαστικό στοιχείο: Στις εκλογές που έγιναν στις 7 Νοεμβρίου 1926 με εκλογική περιφέρεια το Νομό (Μεσσηνίας εν προκειμένω) και το ΚΚΕ είχε ως υποψήφιο μια προσωπικότητα του κομμουνιστικού κινήματος, τον Πολύδωρα Δανιηλίδη, δεν πήρε καμία ψήφο ούτε στην περιφέρεια Χαροκοπιού, ούτε στην περιφέρεια του Δήμου Μεθώνης (όπου ανήκε ο Πήδασος). Αντιστοίχως το Αγροτικό Κόμμα πήρε 56 ψήφους στο Χαρακοπιό και 108 ψήφους στο Δήμο Μεθώνης. Πράγμα που πολύ απλά σημαίνει ότι το ΚΚΕ δεν είχε οργανωμένες δυνάμεις σε αυτές τις περιοχές.

Συνεχίζοντας τα άλματα ο συγγραφέας από το 1930 φθάνει το 1934, για το οποίο αφιερώνει λίγες λέξεις στη Μεσσηνία, αγνοώντας όχι μόνον τις μεγάλες κινητοποιήσεις και την έντονη δραστηριότητα αυτής της περιόδου, αλλά και τη σημασία των γεγονότων που εξελίχθηκαν στην Κυπαρισσία το 1934, στα οποία πρωταγωνιστικό ρόλο είχε η οργάνωση του ΚΚΕ στην περιοχή των Φιλιατρών με επικεφαλής τον Σωτ. Κανελλόπουλο, σπουδαία προσωπικότητα του κομμουνιστικού κινήματος.

 

Η τελευταία σελίδα του χειρόγραφου βιογραφικού του Χρήστου Κουβελιώτη με την υπογραφή του Φώτη Κουβελιώτη και τη σημείωση από αγωνιστή του Πηδάσου ότι “τα βιογραφικά σημειώματα τα έγραψε ο Φώτης Κουβελιώτης αδελφός των Κουβελιωταίων και εξάδελφος του Ζαχαρία Κουρέτα”

ΤΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Εγραψα ότι αναγκάζομαι να μπω στην ουσία σε ορισμένες περιπτώσεις, γιατί χρειάζεται να αποκαλυφθεί και ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται το υλικό το οποίο δημοσιεύω στην “Ελευθερία”, αλλά και γιατί είναι αυτονόητο πως όταν κάποιος εκδίδει ένα βιβλίο έχει ολοκληρώσει την έρευνα για να έχει συνολική εκτίμηση για τη δράση προσώπων και την εξέλιξη των γεγονότων.

Θα τελειώσω την παρέμβαση που αναγκάστηκα να κάνω, με ένα στοιχείο που μου έκανε βαθιά εντύπωση: Στη σελίδα 248 δημοσιεύεται η είδηση της διαγραφής το 1933 του Φώτη Κουβελιώτη (αδελφού των εκτελεσμένων Χρήστου και Παναγιώτη) την οποία έχω δημοσιεύσει στην “Ελευθερία” στις 9/5/2016. Το βιογραφικό που ακολουθεί αποπνέει απαξία και καταλήγει με τη φράση: “Τη δεκαετία του 1980 διακινούσε κάποιες λειψές σημειώσεις για τη δράση των αδικοχαμένων αδελφών του”. Πρόκειται για τα βιογραφικά των Χρήστου Κουβελιώτη, Παναγιώτη Κουβελιώτη και Ζαχαρία Κουρέτα. Τα δύο πρώτα τα έχω σε φωτοτυπία χειρόγραφου με την υπογραφή του και στη σημείωση ότι και τα τρία τα έχει γράψει αυτός. Τα στοιχεία των “λειψών σημειώσεων” είναι αυτά που υπάρχουν και σήμερα σε δακτυλογραφημένα αντίγραφα. Στο βιβλίο του κ. Καραμπάτσου δεν είδα κάποια παραπάνω...

Το βιογραφικό του Χρήστου Κουβελιώτη γράφει: “Είχε μυηθεί στην Αριστερά από μαθητής στο γυμνάσιο”, δεν αναφέρει τίποτε άλλο για την πολιτική του ένταξη και κάποιος έχει προσθέσει εμβόλιμα με το χέρι “μέλος του ΚΚΕ” ανάμεσα στο όνομα και το βιογραφικό.

Το βιογραφικό του Παναγιώτη Κουβελιώτη γράφει: “Ητο μέλος του ΚΚΕ και είχε αφιερώσει τη ζωή του στην υπόθεση του λαού”.

Το βιογραφικό του Ζαχαρία Κουρέτα (που μου είχε στείλε αντιγράφοντας το πρωτότυπο ο μακαρίτης Φώτης Καλδής) γράφει: “Από πολύ ενωρίς επρωτοστάτησε στις προοδευτικές δυνάμεις της εποχής, περίπου από το 1920” και δεν αναφέρει τίποτε άλλο για την πολιτική του ένταξη.

Εν κατακλείδι: Η δημοσίευση από εμένα πρωτότυπου αρχειακού υλικού στην “Ελευθερία” για το σταφιδικό και ό,τι έχω δημοσιεύσει αποτελεί έργο σκληρής, επίμονης και μακρόχρονης εργασίας. Και είναι πρωτότυπο γιατί δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ πάλι από την ημερομηνία που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά. Το δημοσιοποιώ γιατί θεωρώ ότι θα πρέπει να το έχουν υπόψη τους στο σύνολο μάλιστα όσοι ενδιαφέρονται αλλά και όσοι ερευνούν την ιστορική αυτή περίοδο. Ο καθένας -και φυσικά ο κ. Καραμπάτσος- μπορούν να χρησιμοποιούν αυτό το υλικό με μια προϋπόθεση: Την αναφορά στην πηγή που το ανέσυρε, το αποδελτίωσε, το διασταύρωσε ώστε να καταγράφεται η αλήθεια, το δημοσίευσε και μάλιστα η διαδικασία αυτή ακολουθήθηκε σε κάθε περίπτωση και όχι γενικώς και αορίστως. Το απαιτεί ο στοιχειώδης σεβασμός στη δουλειά εκείνου που το αναδεικνύει. Αυτός ο σεβασμός δεν είναι μόνον “υποχρεωτικός” ανάμεσα στον κόσμο που ασχολείται με τη συγγραφή, αλλά και στοιχείο αξιοπιστίας για εκείνον ο οποίος χρησιμοποιεί δευτερογενώς αυτό το υλικό.


NEWSLETTER