Κυριακή, 14 Απριλίου 2019 07:48

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Κιτριές (Γ’ μέρος)

Γράφτηκε από τον
Στις επιδρομές του Ιμπραήμ και τους βομβαρδισμούς των Κιτριών πρέπει ν’ αναζητήσουμε την παρακμή του οχυρού

Στις επιδρομές του Ιμπραήμ και τους βομβαρδισμούς των Κιτριών πρέπει ν’ αναζητήσουμε την παρακμή του οχυρού

 

 

 

Eνα άλλο ιστορικό στιγμιότυπο που διαδραματίστηκε το 1659 στις Κιτριές είναι η άφιξη του Fr. Morosini.

Ο Ενετός αρχιστράτηγος της εκστρατείας στην Ελλάδα για να εκμεταλλευθεί την επαναστατική κίνηση των Μανιατών σαν αντιπερισπασμό στον Τουρκοβενετικό πόλεμο στην Κρήτη, στηρίχθηκε και στο θρησκευτικό αίσθημα των επαναστατημένων και έφερε στις Κιτριές τον εξόριστο Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωαννίκιο Β’ με δέκα γαλέρες και 8.000 μαχητές. Ο στόχος ήταν να ξεσηκωθεί η Μάνη εναντίον των Τούρκων σαν μια κίνηση αντιπερισπασμού στην πολιορκία του Χάνδακα (Ηράκλειο).

Ο Πατριάρχης Ιωαννίκιος Β΄ ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο τέσσερις φορές. Την πρώτη φορά από μητροπολίτης Ηράκλειας το τέλος του 1646, όταν αντικατέστησε τον Πατριάρχη Παρθένιο Β΄. Παραιτήθηκε στην αρχή του 1648, κάτω από τουρκικές πιέσεις. Το 1651 αφού κατάφερε να γίνει για δεύτερη φορά Πατριάρχης παραιτήθηκε μετά από λίγους μήνες, το 1652, για τους ίδιους λόγους. Ομως το 1653, για τρίτη φορά ο Ιωαννίκιος Β΄ ξαναγύρισε στον πατριαρχικό θρόνο αλλά και οι Τούρκοι μετά από στενή παρακολούθηση και πιέσεις τον οδήγησαν για τρίτη φορά στη παραίτηση το 1654. Το 1655, αφού για τέταρτη φορά πήρε το χρίσμα του Πατριάρχη με βεράτιο του Σουλτάνου, πάλι μετά από λίγους μήνες κατηγορήθηκε για προσπάθεια ξεσηκωμού των υποδούλων Χριστιανών και τότε οι Τούρκοι τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν. Μετά από βασανιστήρια που δεν απέδειξαν την ενοχή του, κατάφερε να αποφυλακιστεί και έτσι βρέθηκε εξόριστος σ’ ένα ερημικό μοναστήρι της Σίφνου. Εκεί πήγε ο Morosini και παρέλαβε τον εξόριστο Πατριάρχη, για να τον πάρει μαζί του στην εκστρατεία στη Μεσσηνία. Ο Ιωαννίκιος Β΄ δέχθηκε και με εγκύκλιό του, αφού χαρακτήρισε την απομάκρυνσή του από τον πατριαρχικό θρόνο άκυρη και παράνομη, κάλεσε τους υπόδουλους ραγιάδες «…εν ονόματι της Χριστιανικής Πίστεως συμπολεμήσωσι μετά των ελευθερωτών Βενετών».

Στις Κιτριές τούς υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό τρεις χιλιάδες Μανιάτες και Αρβανίτες. Ο Morosini πρότεινε στους επαναστατημένους να βαδίσουν κατά των πρώην βενετικών φρουρίων της Κορώνης και της Μεθώνης αλλά αυτοί ανένδοτοι επέμεναν στην κατάληψη της Καλαμάτας. Μετά την κατάληψη, λεηλασία και αποχώρηση από την Καλαμάτα, ο στρατός και ο στόλος των Βενετών με το Morosini και τον Οικουμενικό Πατριάρχη παρέμεινε στις Κιτριές μέχρι τον επόμενο χρόνο (1660). Από τις Κιτριές αποχώρησαν μαζί, ο στόλος του Morosini και ο Πατριάρχης Ιωαννίκιος Β΄, για το Ηράκλειο τον Ιούλιο του 1660. Ο Morosini πήρε μαζί του και πάλι τον Πατριάρχη για να εμψυχώσει και τους εκεί πολιορκούμενους.

Ακόμα μια αυθεντική περιγραφή του “κάστρου των Κιτριών” υπάρχει στο ημερολόγιο του Αμερικανού Henry A.V. Post, στο τέλος του 1827. Ο Post, απόφοιτος του Columbia, σαν επόπτης της διανομής του έκτου φορτίου της αμερικανικής βοήθειας των 8.900 δολαρίων από τα φιλελληνικά κομιτάτα της Νέας Υόρκης και του Albany, έφθασε στο Ναύπλιο με το πλοίο “Jane” στις αρχές Νοεμβρίου του 1827. Κατέγραψε τις εμπειρίες του από τις περιοδείες και τη γνωριμία του με την ελληνική πραγματικότητα, με σχολαστικότητα και το ημερολόγιό του, που εκδόθηκε στη Νέα Υόρκη το 1830, έχει πλήθος στοιχείων για την Ελλάδα αμέσως μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου.

Ο Post, στα μέσα Δεκεμβρίου του 1827, έφθασε στις Κιτριές με φορτίο από αμερικανικά βοηθήματα που προοριζόταν για τη Μάνη. Συνοδευόταν δε από το συμπατριώτη του, “αυτοδιορισμένο στρατηγό”, George Jarvis και τη φρουρά του. Το κάστρο, έδρα άλλοτε των μπέηδων της Μάνης, ήταν στην κατοχή του Αντωνάκη Μαυρομιχάλη, νεότερου αδελφού του Πετρόμπεη. Το έγγραφο των Σταυροπηγιωτών του 1825, δεν φαίνεται να συγκίνησε την “Υπερτάτη Διοίκησι”. Ο Αντωνάκης Μαυρομιχάλης είχε διοριστεί το 1826 αρχηγός των στρατευμάτων της Μάνης. Με αυτή την ιδιότητα υποδέχθηκε τον Post και τους συνοδούς του στο αρχοντικό των Κιτριών. Εμεινε εμβρόντητος από την αντίθεση ανάμεσα στην αθλιότητα της κατοικίας και την εμφάνιση του καπετάνιου:

«Μπήκε από μια αψιδωτή πύλη και διασχίζοντας τη βρώμικη και ερειπωμένη αυλή έφθασε σε ένα μικρό ετοιμόρροπο και άθλιο διαμέρισμα. Αντίθετα ο καπετάνιος ήταν πλουσιοντυμένος με ζακέτα από λαδί σατέν, φουστανέλλα από λεπτό λινό, γκέττες πράσινες με κεντήματα από χρυσοκλωστή κι ένα κομψό σάλι τυλιγμένο στη μέση. Καθόταν σταυροπόδι πάνω σε ένα χαλί, ξεκουκίζοντας το κομπολόι και καπνίζοντας με το μακρύ τσιμπούκι του. Βλέποντας τους ξένους ξεφύσηξε την τελευταία ρουφηξιά και τους κάλεσε να καθήσουν πλάι του» (Κυριάκου Σιμόπουλου: “Πως είδαν οι Ξένοι την Ελλάδα του ΄21” τόμ. E΄– Αθήνα, 1984).

Η περιγραφή του αντικειμενικού και ακριβολόγου Αμερικανού δείχνει και το κλίμα της παρακμής που επικρατούσε την εποχή αμέσως μετά τη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Η ενδυματολογική επιμονή του είναι εύστοχη, μια και τις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης, οι Ελληνες φορούσαν περήφανα τα ρούχα που τους απαγόρευαν οι μέχρι τότε δυνάστες τους. Ετσι το απαγορευμένο σαρίκι, τα κίτρινα παπούτσια και βέβαια τα όπλα ήταν εκδήλωση και απόδειξη ελευθερίας.

Ομως πως μπορεί να εξηγηθεί αυτή η αθλιότητα και η κατάπτωση του οχυρού αρχοντικού των Κιτριών, από την περιγραφή του John Morritt το 1795 και την χαλκογραφία του Sir William Gell του 1805 μέχρι την ερήμωση που περιγράφει ο Αμερικανός Henry A. V. Post τον Δεκέμβριο του 1827; Οι επιπτώσεις του πολέμου και οι βομβαρδισμοί των Κιτριών από πλοία του Ιμπραήμ το 1826 ταυτόχρονα με τη μάχη της Βέργας και τον Ιούλιο του 1827, έφθασαν το αρχοντικό στην παρακμιακή εικόνα του Δεκεμβρίου του 1827 που περιγράφει ο Post. Ενα έγγραφο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Υπουργείο Πολεμικών, φακ. 202, ρίχνει φως σ’ αυτά τα αίτια της εξαθλίωσης. Το έγγραφο στέλνει στην κυβέρνηση, την Αντικυβερνητική Επιτροπή όπως ονομαζόταν, ο αδελφός του Πετρόμπεη, Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης, ο ένας από τους δυο δολοφόνους αργότερα του Καποδίστρια και αναφέρει:

«Προς την σεβαστήν Αντικυβερνητικήν Επιτροπήν

και χθες ανεφέρθην εις την Σεβαστήν Κυβέρνησιν, ειδοποιώντας τον ερχομόν των δεκατεσσάρων εχθρικών πλοίων ενταύθα από φεργάδες και κουρβέτες, τα οποία ήλθον εις τας πέντε η ώρα και εμβήκαν άπαντα εις την λήνιαν (γραμμή) και άρχισαν με πείσμα και επιμονήν να μας κανονιοβολούν, ώστε μας επολέμησαν έως τας δέκα η ώρα. Εις τούτο λοιπόν το διάστημα μας έρριψαν επέκεινα των χιλίων επτακοσίων κανονίων με μπάλα σμιρστάλια, όπου και επληγώθησαν από τους ημετέρους ο γενναίος Λεωνίδας Σπαρτιάτης, διοικητής της γολέττας, και άλλοι δύο αξιωματικοί από την γαλλιέραν, οίτινες ευρίσκοντο εις την ντάμπιαν του κάβου με τον ανεψιόν μου Διομήδην, οι οποίοι ημέτεροι ναύται και άπαντες οι της ξηράς, σας πληροφορώ ότι έδειξαν μεγάλην γενναιότητα, κατ’ εξοχήν ο Διομήδης, όστις μόνος του εκανονιοβολούσε, καθώς οι κυβερνήται της γαλλιέρας και γολέττας. Ούτως λοιπόν οι αγάδες με μεγάλην τους εντροπήν και ζημίαν ανεχώρησαν. Και κατά χρέος ειδοποιώ την Σεβαστήν Κυβέρνησιν, όπου με ταχύτητα να μας προσφασθή όσος περισσότερος τζιμπιχανές, διότι υστερήθημεν δι’ όλου, ωσαύτως και τας τροφάς, επειδή και χθες συγχρόνως ήλθεν ο εχθρός και διά ξηράς, πλην και εκεί απέτυχον, έχοντες προκαταλαβισμένας τας θέσεις.

Και εν τοσούτω μένω

Τη 27 Ιουλίου 1827 εκ Κιτριών

Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης»…

* Ο “Λεωνίδας Σπαρτιάτης” ήταν μια πολεμική γολέτα που έδρευε στις Κιτριές και ο καπετάνιος της είχε σαν ψευδώνυμο το όνομα του πλοίου του).

(Γ.Α.Κ., Υπουργείον Πολέμου, φακ. 202 - Από τα ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1969-70 του Μίμη Φερέτου σελ. 358-59).

Πίσω από το έγγραφο του Κ. Μαυρομιχάλη σημειώνεται στις 29 Ιουλίου, σαν κυβερνητική ενέργεια, ότι δόθηκε εντολή στη Γραμματεία των Πολεμικών να συγχαρεί τον Κ. Μαυρομιχάλη για τις ανδραγαθίες και να τον πληροφορήσει ότι δόθηκαν εντολές να αποσταλούν τρόφιμα και πολεμοφόδια για να “φυλαχθούν οι αιχμάλωτοι όπως ανταλλαγούν με τον Χατζηχρήστο και λοιπούς”. Σε αυτές τις επιδρομές των Αράβων του Ιμπραήμ και τους κατά καιρούς βομβαρδισμούς των Κιτριών, πρέπει να αναζητήσουμε την παρακμή του οχυρού αρχοντικού.

Από το οχυρό συγκρότημα των Κιτριών δυστυχώς σήμερα δεν σώζεται σχεδόν τίποτα. Μόνο οι παραστάδες και το κατώφλι στο άνοιγμα της τοξοειδούς πύλης που περιγράφεται από τους περιηγητές, επιμένουν να στέκονται εκεί. Για να φθάσει κανείς σ’ αυτή την πύλη, πρέπει να ακολουθήσει το μικρό ανηφορικό καλντερίμι, πίσω από την παραλιακή ψαροταβέρνα των Γαϊτανάρων. Μέσα σε λίγα βήματα θα βρεθεί σ’ εκείνο το κατώφλι που είχαν διαβεί τόσοι πρωταγωνιστές του ξεσηκωμού του ’21 και θα περάσει δίπλα από τον εξωτερικό μαντρότοιχο της αυλής που όπως λέγεται, μέσα της ο μπέης είχε στήσει γκιλοτίνα για την παραδειγματική τιμωρία των εγκληματιών αλλά και των αντιπάλων του.

Το αρχοντικό των Κιτριών μοιράστηκε και αργότερα κατεδαφίστηκε από τους κληρονόμους των Μαυρομιχαλαίων. Στη θέση του οχυρού αρχοντικού, σήμερα στέκονται άλλα μικρότερα κτήρια που εξυπηρέτησαν κατοπινές οικιστικές ανάγκες.

Δίπλα στον όρμο των Κιτριών από το 1891 βρίσκεται ο ομώνυμος φάρος, ένας από τρεις πέτρινους φάρους της Μάνης.

 

 

 


NEWSLETTER