Το 2015 έκλεισε για το Σύλλογο των Απανταχού Βατουσαίων με τον καλύτερο τρόπο: το Νοέμβριο εγκαινιάστηκε με μεγάλη επισημότητα η νέα, ιδιόκτητη αίθουσα του στο Παλαιό Φάληρο και το Δεκέμβριο έκλεισαν 35 χρόνια αδιάλειπτης έκδοσης του περιοδικού «Παλμοί της Βατούσας».

Ένα περιοδικό από τα καλύτερα που εκδίδουν οι σύλλογοί μας, με έκδηλη από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα, τη γνώση και την περίσσια αγάπη για τη γενέθλια γη τους, των δύο φιλολόγων που το επιμελούνται, του Γιάννη Μανούκα και του Βαγγέλη Γδοντέλη.

Ο Γιάννης Μανούκας, φιλόλογος, ποιητής, δοκιμιογράφος, ταμένος στο Σύλλογο των Βατουσαίων και στο περιοδικό από τα νεανικά του χρόνια, μάς μιλά για την πολύχρονη θητεία του και την πολυαγαπημένη και πάντα ωραία Βατούσα.

Εγκαινιάσατε πρόσφατα τη νέα, ιδιόκτητη αίθουσά σας, ένα στόχο - όνειρο ετών. Πού νομίζετε ότι θα σας βοηθήσει αυτός ο νέος χώρος συνάντησης;

«Πριν απαντήσω στις ερωτήσεις σας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω από μέρους μου προσωπικά και του συλλόγου μας, για την τιμή που μας κάνατε να προβάλλετε για μια ακόμα φορά από την εφημερίδα σας, το έργο που επιτελεί ο σύλλογος για 37 χρόνια από την επανίδρυσή του το 1979, (έτος α΄ ίδρυσής του, το 1965) το οποίο, τολμώ να πω, είναι τεράστιο.

Σίγουρα η νέα μας αίθουσα, μεγαλύτερη (136 τ.μ.) κατά πολύ από την παλαιότερη, εξοπλισμένη με νέες εγκαταστάσεις, νέα έπιπλα και βιβλιοθήκες, κατέστησε ανετότερη τη λειτουργικότητα του συλλόγου μας από κάθε άποψη και επιπλέον μας έδωσε τη δυνατότητα να στεγάσουμε το Αρχείο Λεσβιακού Συλλογικού Εντύπου που διαθέτουμε και πριν βρισκόταν σε χαρτοκιβώτια. Τώρα θα έχουμε επίσης τη δυνατότητα να οργανώσουμε και άλλες εκδηλώσεις, όπως διαλέξεις, παρουσιάσεις βιβλίων, προβολές ποικίλου ενδιαφέροντος. Και στο σημείο αυτό, θέλω να δηλώσω πως νιώθω δικαιωμένος για έναν αγώνα που έδωσα ενίοτε ολομόναχος και στοίχισε προσωπικά σε μένα πολλά (και δεν εννοώ χρήματα), μερικά από τα οποία κατά καιρούς αντιλαμβανόσουν και συ Παναγιώτη. Αλλά ως εδώ».

Υπηρετείτε το σύλλογό σας για 35 χρόνια, είτε μέσα από το περιοδικό που διευθύνετε, είτε μέσα από το Δ.Σ.. Κάνοντας ένα μικρό απολογισμό, ποια νομίζετε ότι είναι η προσφορά του συλλόγου τόσο στα μέλη σας στην Αθήνα, όσο και στο χωριό σας στη Βατούσα;

«Τριάντα επτά συναπτά και χωρίς διακοπή! Διεκδικώ τον τίτλο του …μακροβιότερου μέλους Δ.Σ. από όλα τα ανάλογα σωματεία του νησιού μας. Κάπου στέρησα μερικά σπουδαία από τον εαυτό μου ως πνευματικού ανθρώπου, δε μετανιώνω όμως, διότι φαίνεται πως μου άρεσε αυτό που έκανα. Εξάλλου, ξέρεις πόσο αγαπώ το χωριό μου και το νησί… Επί της ερωτήσεως τώρα.

Για τα μέλη μας, που ζουν μακριά από το χωριό μας, όπως συμβαίνει με όλους τους συλλόγους αυτής της κατηγορίας, είναι η μόνιμη αίσθηση μιας συλλογικής συσπείρωσης με κοινό σημείο αναφοράς το χωριό μας, ως γενέτειρα από την οποία εκπορεύονται κοινές μνήμες και βιώματα, που μας στοιχειώνουν διαρκώς μέσα από την παιδιόθεν συμβίωση μας στο γενέθλιο τόπο. Αυτή η αίσθηση ανανεώνεται κάθε φορά που συναντιόμαστε σε διάφορες εκδηλώσεις του συλλόγου είτε στη μόνιμη στέγη μας, είτε σε άλλους χώρους με την ευκαιρία πολιτιστικών ή ψυχαγωγικών εκδηλώσεων.

Το πιο σημαντικό όμως μέσο της συσπείρωσης αυτής, με το οποίο διευρύνεται ο κύκλος της, συμπεριλαμβάνοντας και τους συγχωριανούς μας του εξωτερικού, είναι το έντυπο του συλλόγου μας (“Παλμοί της Βατούσας”), που φτάνει στους συγχωριανούς μας, όπου γης και είναι οι πιο φανατικοί αναγνώστες του. Ξεκίνησε δειλά - δειλά ως μια τετρασέλιδη εφημεριδούλα το Δεκέμβρη του 1980 και από το 1998 ως σήμερα ως περιοδικό με 172 συνολικά εκδόσεις (100 ως διμηνιαία εφημερίδα και 72 ως τριμηνιαίο περιοδικό).

Το περιοδικό μας αναμφίβολα κέρδισε την εκτίμηση για την ποιότητά του από όσους το γνώρισαν. Οι “Παλμοί της Βατούσας”, εκτός των άλλων, κατά καιρούς φιλοξένησαν πρωτόλεια πονήματα ιστορικού κυρίως χαρακτήρα συγχωριανών μας, οι οποίοι αξιοποίησαν (και διαφύλαξαν ως κειμήλια πλέον) ξεχασμένες πλην πολύτιμες ιστορικές πηγές του παρελθόντος του χωριού μας, μερικά από τα οποία στην ολοκλήρωσή τους, έγιναν η αφετηρία εκδόσεων ανάλογων βιβλίων. Κορυφαία περίπτωση η σπουδαία έκδοση του συγχωριανού μας Χρήστου Σταυράκογλου, η έκδοση του βιβλίου του “Τα αρχεία της Βατούσας”, πόνημα ανεκτίμητο για κάθε ιστορικό μελετητή».

Το Δ.Σ. του Συλλόγου των Απανταχού Βατουσαίων την ημέρα των εγκαινίων της νέας του αίθουσας. Ο Γιάννης Μανούκας δεύτερος από αριστερά

Προσφορά στο χωριό

»Σε ό,τι αφορά την προσφορά του συλλόγου μας στο χωριό, υπήρξε αδιάλειπτη όλα αυτά τα χρόνια. Και δεν ήταν μόνο αυτή η συνήθης περί τα πολιτιστικά. Υπήρξε και οικονομική. Ενδεικτικά: Η ηλεκτροδότηση της εισόδου του οικισμού, η ανάληψη εξόφλησης χρέους ύψους 5.000.000 δρχ. στην ΑΤΕ του άλλοτε Ελαιουργικού Συνεταιρισμού Βατούσης, ώστε να παραμείνει το Ελαιοτριβείο στην κοινότητα και να διαθέτει σήμερα σύγχρονο ελαιοτριβείο, που εξυπηρετεί τους ελαιοπαραγωγούς της ευρύτερης περιοχής. Ακόμα με έξοδα του συλλόγου, ο κεντρικός ναός του χωριού απέκτησε νέα στέγη (3.500.000 δρχ.), αναπαλαιώθηκε το λιθόστρωτο του αύλειου χώρου του (4.500.000 δρχ.) και έγιναν έργα συντήρησης του κωδωνοστασίου του (6.000 ευρώ). Έγιναν παρεμβάσεις αναπαλαίωσης και συντήρησης του παλαιότερου ναού του χωριού, του Νεκροταφείου (1833) και πολλά άλλα χωρίς καμιά επιχορήγηση. Θεωρώ ακόμη σημαντική προσφορά του συλλόγου ότι το 1981 επαναδραστηριοποίησε το τοπικό ιστορικό σωματείο της “Μεταμόρφωσης”, που διαδέχτηκε στο χωριό το περίφημο σωματείο της Σμύρνης “Ευσέβεια”. Από τη “Μεταμόρφωση” βγήκαν και στελέχη και ηγέτες της τοπικής αυτοδιοίκησης της Βατούσας. Και πιστεύω ότι αυτό θα συνεχιστεί».

Συλλογικότητα και νέοι

Μεγάλο πρόβλημα όλων των συντοπίτικων συλλόγων είναι ότι αδυνατούν να φέρουν κοντά τους νέα μέλη, νέα παιδιά, με αποτέλεσμα να συρρικνώνονται και κάποιοι να αδρανοποιούνται. Πού αποδίδετε αυτή την αδυναμία;

«Η εκτίμησή η δική μου είναι ότι το πνεύμα της συλλογικότητας σήμερα, έχει ατονήσει. Καμιά σχέση με εκείνο των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων. Οι νέοι σήμερα πλην ευάριθμων εξαιρέσεων (πιστεύω, ελπιδοφόρων για το μέλλον) έχουν θέσει άλλες προτεραιότητες στη ζωή τους και κυρίως την επαγγελματική τους αποκατάσταση για λόγους προφανείς. Είναι ακόμη η κυριαρχία της υποκουλτούρας, η εκπορευόμενη κυρίως από τα ΜΜΕ, που επισκιάζει την ποιότητα σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας, και αποτρέπει πολλούς νέους από συλλογικές δραστηριότητες. Διότι κάθε συλλογική δραστηριότητα που εμπνέεται και εμφορείται από τον πολιτισμό, τον ουμανισμό γενικά, είναι μια καθημερινή σπονδή στην ποιότητα της ζωής μας.

Ωστόσο, πιστεύω ότι και κάποιοι σύλλογοι έχουν τις ευθύνες τους, από τη στιγμή που με τις φτωχές έως ανύπαρκτες δραστηριότητές τους, καθιστούν δύσκολη την προσέλκυση των νέων. Διότι όσοι σύλλογοι δραστηριοποιούνται, το καταφέρνουν, έστω και όχι θεαματικά, καθώς και σήμερα ακόμη βλέπω παιδιά να συμμετέχουν σε χορευτικά συγκροτήματα ή να μαθαίνουν παραδοσιακά μουσικά όργανα, καμαρώνοντας με τις επιδόσεις τους».

Το μέλλον του περιοδικού

Το κόστος έκδοσης και ταχυδρόμησης του περιοδικού είναι πια ένας συνεχής πονοκέφαλος. Έχετε σκεφτεί τη λύση μετατροπής του σε ηλεκτρονικό, που από τη μια θα έχει ελάχιστα έξοδα και από την άλλη θα προσεγγίζει νεότερες ηλικίες;

«Είναι μια πολύ καλή ιδέα και την έχουμε σκεφτεί. Πιστεύω ότι θα είναι καλό να υλοποιηθεί, αφού πρώτα η μετάβαση γίνει ομαλά, γιατί τα περισσότερα μέλη μας είναι… αναλφάβητοι περί τα ηλεκτρονικά. Και ας μη γίνει από εμένα, που με τίποτε δεν μπορώ να δεχτώ την ανάγνωση βιβλίου ή εντύπου χωρίς να δω το χαρτί με τα τυπωμένα γράμματα, να το αγγίξω, ακόμα και να το… μυρίσω…».

Δύσκολη η επιστροφή στο χωριό

Τα χρόνια αυτά της οικονομικής κρίσης θα περίμενε κανείς ότι κυρίως για λόγους βιοποριστικούς, θα άνοιγε ένας δρόμος επιστροφής στα χωριά μας. Κι όμως ελάχιστοι είναι αυτοί που εγκατέλειψαν την Αθήνα. Πού το αποδίδετε;

«Στην αβεβαιότητα του τολμήματος. Διότι ποτέ δεν υπήρξε κράτος στον τόπο αυτόν, ικανό για σοβαρό προγραμματισμό στην οικονομική του ανάπτυξη με βάση τις παραγωγικές δυνατότητες της κάθε περιοχής του. Μεταπρατισμός, που προσδιόρισε τραυματικά την ελληνική οικονομία και πελατειακή νοοτροπία, που κυριολεκτικά εξόντωσε κάθε φιλοδοξία στην ψυχή του νεοέλληνα. Ευάριθμες, γι’ αυτό και λαμπρές οι εξαιρέσεις. Παράλληλα όμως, πρέπει να υπάρξει και αλλαγή νοοτροπίας από μέρους των νέων μας για περισσότερες πρωτοβουλίες και μακριά πια από αυτό το υπαλληλίκι που προσφέρει το βόλεμα της έλλειψης ευθύνης. Δύσκολο πολύ».