Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Αν και ο Αριστείδης Κυριαζής για τους αναγνώστες του «Ε» δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις, αφού είναι σταθερός και παλιός συνεργάτης θα ξεκινήσουμε μ’ ένα μικρό βιογραφικό:

Γεννήθηκε το 1946 στην Καλλονή Λέσβου όπου μαθήτευσε μέχρι και την Ε΄ τάξη Γυμνασίου. Αποφοίτησε από το Ε΄ Γυμνάσιο Αρρένων στα Εξάρχεια. Είναι πτυχιούχος του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπηρέτησε στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα έτη 1975-2010 ως καθηγητής και Διευθυντής Λυκείου και Τεχνικής Σχολής.

Έχει δημοσιεύσει άρθρα και έρευνες σε εφημερίδες και περιοδικά καθώς και σε πολυσυλλεκτικούς τόμους της Λέσβου και της Αθήνας, με παράλληλη δημοσιογραφία στον έντυπο τύπο, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση και έχει κυκλοφορήσει 4 βιβλία.

Είσαστε γνωστός από τη δημοσίευση σε εφημερίδες και περιοδικά, κυρίως στο «Εμπρός» και στο «Λεσβιακό Ημερολόγιο. Γράμματα-Τέχνες-Πολιτισμός» του Παναγιώτη Σκορδά πολλών επιμέρους άρθρων και μελετών για τη Λέσβο. Τι σας κινεί να γράφετε και να είσαστε ενεργός αρθρογράφος για ότι έχει σχέση με το αγαπημένο σας νησί την Λέσβο;

Πρωταρχική αιτία είναι η αγάπη μου για την ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Καλλονή Λέσβου, για την οποία αφιερώνω το μεγαλύτερο τμήμα της αρθρογραφίας μου σε έντυπα της Λέσβου και της Αθήνας. Ιδιαίτερα η από το 2009 ανελλιπής δεκαπενθήμερη συνεργασία μου στο «Εμπρός» της Λέσβου με τον τίτλο «Νήσος Λέσβος Αιολίς», που δανείστηκα από τον χαρακτηρισμό στο χάρτη του Κλαύδιου Πτολεμαίου (100-170 μ.Χ.) για τη Λέσβο, η οποία στέκει απέναντι στα παράλια της Μικράς Ασίας και κάτω από την Προποντίδα και την Τρωάδα, καθώς και η επίσης ανελλιπής συνεργασία μου από το 2011 με το «Λεσβιακό Ημερολόγιο» του Παναγιώτη Σκορδά, με δεσμεύουν στη συνεχή μελέτη της ιστορίας της Λέσβου και στην συνακόλουθη προβολή της.

Κατά δεύτερο λόγο η έρευνα και η συγγραφή άρθρων, μελετών και βιβλίων αποτελεί μία από τις ευχάριστες ενασχολήσεις μου, που έχει πλέον εξελιχθεί σε τρόπο ζωής, στη βάση της άποψης του Αριστοτέλη ότι: «Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν τη γνώση». («Πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει»).

Από πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε ερευνητικά με την ιστορία του γενέθλιου τόπου, της Καλλονής;

Τα δημοσιεύματά μου για τη Λέσβο αρχίζουν από το 1975, όταν διορίστηκα καθηγητής Φυσικής στη Μέση Εκπαίδευση και συνεχίστηκαν με τα τέσσερα βιβλία μου. Το πρώτο: «Αναζητώντας την Ερατώ» (εκδόσεις «Δωδώνη», 1996), με πέντε από τα δεκαεπτά διηγήματά του, να αφορούν τη Λέσβο, το δεύτερο: «Η Ερατώ εις Λέσβον και εις τον Μυτιληναίων Αιγιαλόν» (εκδόσεις «Δωδώνη», 1999 και επανέκδοση τον ίδιο χρόνο), με περιγραφή της ζωής της Λέσβου του 1908, το τρίτο: «Τα Αστέρια του Μουράγιου» με περιγραφή της ζωής της Καλλονής Λέσβου του 1960 (εκδόσεις «Αιολίδα», 2010) και το τέταρτο: «Κόλπος Καλλονής Λέσβου - Ιστορική Περιήγηση» (εκδόσεις «Μύθος», 2018), που αφορά την ιστορία της περιοχής του Κόλπου Καλλονής από το απώτατο μυθολογικό παρελθόν μέχρι και την απελευθέρωση του νησιού το 1912 από την τουρκική κατοχή των 450 χρόνων.

Πριν από λίγους μήνες προχωρήσατε σ’ ένα συνολικότερο σχεδιασμό. Από πότε ξεκίνησε η ιδέα συγγραφής της μελέτης του τέταρτου βιβλίου σας;

Η ιδέα άρχισε το 2007 όταν συνειδητοποίησα την αναγκαιότητα συλλογής και καταγραφής σε ένα βιβλίο όλων των μυθολογικών και ιστορικών καταγραφών της ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας για τον Κόλπο της Καλλονής και τους γύρω του τόπους, με την απαραίτητη σύνδεσή τους, τον σχολιασμό και τα εξ αυτών πολύτιμα συμπεράσματα.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που συναντήσατε;

Έπρεπε να βρεθούν, μελετηθούν και αντιπαραβληθούν όλες οι πληροφορίες, οι υποθέσεις και τα συμπεράσματα των Ελλήνων και ξένων περιηγητών, χαρτογράφων, αρχαιολόγων, ιστορικών, φιλοσόφων, λογοτεχνών, ποιητών και μελετητών της αρχαιότητας, του μεσαίωνα και των τελευταίων αιώνων και να μεταφερθούν στο βιβλίο, με τη γλώσσα που έχουν γραφεί, μεταφρασθεί και καταχωρηθεί σε τόμους και ιστορικά, ερευνητικά και αρχαιολογικά ελληνικά και ξένα περιοδικά, που διατίθενται στα βιβλιοπωλεία και βιβλιοθήκες.

Επίσης έπρεπε να μελετηθούν οι κώδικες της Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης Λέσβου, όπως επίσης και οι κώδικες των Δημογεροντιών των κοινοτήτων γύρω από τον Κόλπο Καλλονής, μαζί με τα οθωμανικά κατάστιχα φορολογίας των ετών 1672, 1548 και ιδιαίτερα το παλαιότερο του 1521, στοιχεία του οποίου δημοσιεύονται για πρώτη φορά.

Ταξίδι στο παρελθόν

Στο βιβλίο, με βάση την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία επιχειρείτε ένα ταξίδι στο παρελθόν από το απώτατο μυθολογικό μέχρι το κοντινό της απελευθέρωσης της Λέσβου το 1912. Ποιες είναι οι σημαντικότεροι περίοδοι αυτής της διαδρομής στην ιστορία του νησιού;

Αρχικά η εγκατάσταση των Πελασγών και του πρώτου έποικου βασιλιά της Λέσβου, του Μάκαρα, δυτικά της εισόδου του Κόλπου και η μετέπειτα εποχή του Τρωικού πολέμου με τις επιδρομές του Αχιλλέα, που αιχμαλώτισε τις επτά Λεσβίδες καλλονές και επιπλέον την καταγόμενη από την Άκρα Βρίσα της Λέσβου, ανατολικά του Κόλπου, την πανέμορφη Βρισηίδα, την «όμοια της χρυσής Αφροδίτης» («ικέλη χρυσέη Αφροδίτη»), όπως την αποκαλεί ο Όμηρος σε μία από τις δέκα υμνητικές καταγραφές του για αυτήν, και η οποία αποτέλεσε το μήλον της εννιάχρονης έριδας του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα που καταγράφεται στην αρχή της Ιλιάδας.

Επίσης σημαντική είναι η εποχή του 7^ου π.Χ. αιώνα όταν ο Μυτιληναίος Αλκαίος και η Ερεσία Σαπφώ ύμνησαν με τα αξεπέραστα λυρικά τους ποιήματα τον τόπο της εξορίας τους, την αρχαία Πύρρα, ερείπια της οποίας βρίσκονται στον βορειοανατολικό μυχό του Κόλπο.

Ακολουθεί η κοινή επίσκεψη των Αριστοτέλη και Θεόφραστου στον Κόλπο την τριετία 345-343 π.Χ. όπου μελέτησαν τη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής του και κατέγραψαν πολύτιμα στοιχεία στα βιβλία τους, «Των περί τα ζώα ιστοριών» και «Περί Φυτών Ιστορίας», αντίστοιχα.

Ενδιαφέρουσα είναι η εποχή της Βυζαντινής κυριαρχίας, οπότε τα Βασιλικά Χωρία, στην ανατολική ακτή του Κόλπου, αποτέλεσαν τόπο εξορίας Βυζαντινών Αυτοκρατόρων και Πατριαρχών, καθώς και η κατοχή της Λέσβου από τους Γενουάτες Γατελούζους (1355-1462), όταν στον πύργο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου, στο Σκαμνιούδι Λισβορίου, στην ανατολική ακτή του Κόλπου, πέρασε το μήνα του μέλιτος ο γιος του, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, όταν παντρεύτηκε στις 27-7-1441 την Αικατερίνη Γατελούζου.

Σημαντική είναι και η περίοδος της τουρκοκρατίας (1462-1912) με την καταγραφή πολλών στοιχείων από τα Οθωμανικά Κατάστιχα αλλά και από την τεράστια βιβλιοθήκη της Μονής Λειμώνος, βορειοδυτικά του Κόλπου, όπου εξήντα τέσσερα μόλις χρόνια μετά την εγκαθίδρυση της οθωμανοκρατίας, ο πρωτοπόρος μητροπολίτης Μηθύμνης άγιος Ιγνάτιος ο Αγαλλιανός, ίδρυσε κατά τα χρόνια της ηγουμενίας του (1526-1530) μαζί με τα μοναστήρια του, το πρώτο σχολείο αρρένων στη Λέσβο και το πρώτο σχολείο θηλέων σε όλη την οθωμανική αυτοκρατορία, επιτρέποντας να τον αποκαλώ πρώτο Σχολάρχη της Λέσβου επί τουρκοκρατίας. Το βιβλίο κλείνει με την περιγραφή της απελευθερωτικής μάχης της Λέσβου το 1912 στα βορειοδυτικά του Κόλπου.

Η σπουδαιότητα της Καλλονής

Το βιβλίο περιέχει είκοσι μία περιηγήσεις γύρω από τον Κόλπο, με την πρώτη να ξεκινά από τη βραχονησίδα της εισόδου του Κόλπου, η οποία καταγράφεται στους γεωγραφικούς χάρτες ως Καλλονή. Γιατί η Καλλονή είχε σπουδαία εξέλιξη μέσα από την ιστορική διαδρομή;

Η σπουδαιότητα του Κόλπου δηλώνεται χρονολογικά από τα ευρήματα της διενεργούμενης ανασκαφής του Πανεπιστημίου Κρήτης στα Ροδαφνίδια του Λισβορίου, στην ανατολική ακτή του πλούσιου Κόλπου, από όπου πέρασαν πριν από 780.000 χρόνια οι πρόγονοι του ανθρώπου, οι ανθρωπίδες, κατά το ταξίδι τους στην Ευρώπη από την Αφρική μέσω Μικράς Ασίας, ενώ νοτιότερα στην παραλία Χαλακιές, υπήρχε ο αρχαιότερος ως σήμερα γνωστός οικισμός όλης της Λέσβου, χρονολογημένος στην αρχή της εποχής του χαλκού και με πιθανότητες στο τέλος των νεολιθικών χρόνων, πριν από 5.000 έτη.

Επίσης δηλώνεται με την αρχαία πόλη Ίσσα, στη βορειοδυτική ακτή του Κόλπου, που έδωσε το όνομά της ως το πρώτο όνομα στο νησί, εκεί όπου η Νύμφη Ίσσα, η κόρη του Μάκαρα, που αρχικά την ερωτεύθηκε ο Απόλλωνας, γέννησε με τον Ερμή τον μάντη Πρύλι, ο οποίος προφήτευσε στον Αγαμέμνονα που επισκέφθηκε την Ίσσα ότι η Τροία θα πέσει εφόσον οι Αχαιοί κατασκευάσουν τον Δούρειο Ίππο.

Στη βραχονησίδα Καλλονή της εισόδου του ομώνυμου Κόλπου, προτίμησαν οι Αιολείς το 1054 π.Χ. να φθάσουν για να εποικήσουν τη Λέσβο, θυσιάζοντας ένα ταύρο στον Ποσειδώνα για το ταξίδι τους και έριξαν στα βαθιά νερά της τη θυγατέρα του Αιολέως βασιλιά Σμινθέα, την Λευκοθέα-καλλονή, για να εξευμενίσουν την σύζυγο του Ποσειδώνα, την Αμφιτρίτη, που δεν ανεχόταν να υπάρχει άλλη καλλονή ωραιότερή της.

Στο Ιερό των Μέσσων, του Λεκανοπεδίου Καλλονής, στο Μέσσον της Λέσβου, επέλεξαν να συνεδριάζουν όλοι οι εκπρόσωποι των Λεσβιακών πόλεων για την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών και εκεί γινόταν στην αρχαιότητα τα πρώτα Καλλιστεία γυναικών.

Στην Πύρρα, στη βορειοανατολική ακτή του Κόλπου, κόπηκε τον 4^ο αιώνα π.Χ. το μπρούντζινο νόμισμα στο οποίο στην κύρια όψη εικονίζεται η θεά που έδωσε το όνομά της στον Κόλπο, η Αφροδίτη-Καλλονή.

Την όμορφη περιοχή της Πύρρας περιγράφει τον 2^ο μ.Χ. αιώνα και ο Λόγγος στο πρώτο ερωτικό βουκολικό μυθιστόρημα «Δάφνις και Χλόη», και την ευδαίμονα μεσαιωνική πόλη της Καλλονής, χτισμένη στους πρόποδες της αρχαίας Αρίσβης στο Λεκανοπέδιο Καλλονής, καταγράφει το 1334 ο αποβασιλέας του Βυζαντίου Ιωάννης Καντακουζηνός, ενώ ο βυζαντινός ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης περιγράφει την καταστροφή της, το 1450, από τον Σουλεϊμάν Μπαλτάογλου, τον ναύαρχο του Μωάμεθ του Πορθητή.