Στη Θράκη γιορτάζεται σήμερα ένα από τα χαρακτηριστικότερα έθιμα της περιοχής, αυτό της “Ημέρας της μπάμπως”, δηλαδή, μέρα της γριάς όπου κυρίαρχο ρόλο έχουν οι γυναίκες. Ονομάζεται επίσης “Βρεξούδια” και μετέπειτα μετονομάστηκε σε “Ημέρα της Γυναικοκρατίας” “Μπάμπω” είναι η ηλικιωμένη γυναίκα ή η μαμή.
Το έθιμο αυτό τελείτο στη Βόρεια και την Ανατολική Θράκη, απ’ όπου οι πρόσφυγες το μετέφεραν στις νέες τους πατρίδες. Οι πρόσφυγες από τη Βουλγαρία, το έλεγαν “Μπάμπω Ντεν”, από την Τουρκία “Μπάμπου Γκιουνού”, ενώ όσοι ήρθαν από τα παράλια του Πύργου (Μεσημβίας Σουζόπολη), το έλεγαν “Μπαμπώτερα”.
Το έθιμο αυτό τελείται πάντα στις 8 Ιανουαρίου, εορτή της Αγίας Δομνίκης, ή Δόμνης. Σκοπός είναι να τιμηθεί η γιαγιά, η οποία συνέβαλε στη γέννα των παιδιών. Η γιαγιά στην αρχαιότητα λεγόταν μάμμη και ως έμπειρη στη ζωή, ήταν αυτή που με τη σοφία και την πείρα της βοηθούσε τις έγκυες στη γέννα. Έτσι με το πέρασμα των χρόνων, η μάμμη με τη μετάθεση του τόνου έγινε μαμή και από γιαγιά απέκτησε τη σημασία της μαίας.
Στη Νέα Βύσσα και σε άλλα χωριά του Βόρειου Έβρου αλλά και στις Σέρρες όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, το έθιμο γίνεται με την εξής λειτουργικότητα:
Το πρωί της 8ης Ιανουαρίου, η κάθε γυναίκα του χωριού που γέννησε τη χρονιά που πέρασε, επισκέπτεται στο σπίτι της την “Μπάμπω”, φέρνοντάς της δώρα, πετσέτα και παπούτσια, για να μπορεί να σκουπίζεται και να τρέχει στα σπίτια, όσων την έχουν ανάγκη. Εκείνη που έχει καλοντυθεί και στολιστεί, ανταποδίδει με κεράσματα κι ευχές. Όταν συγκεντρωθούν όλες οι γυναίκες, φέρνουν την “Μπάμπω” με πομπή επάνω σε αμάξι έως τη βρύση του χωριού, όπου η κάθε γυναίκα της πλένει τελετουργικά τα χέρια. Ακολουθεί διασκέδαση μόνο των γυναικών με την “Μπάμπω”, σε ένα καφενείο του χωριού.
Το έθιμο, σύμφωνα με την ελληνική λαογραφία έχει αρχαιοελληνική προέλευση και είναι το αντίστοιχο για “Θεσμοφόρια”, όταν οι γυναίκες επικαλούνταν γονιμότητα, τα οποία ωστόσο διοργανώνονταν μεταξύ Οκτωβρίου και Νοεμβρίου.
Επίσης, αντιστοιχούν στα Αλώα, που γίνονταν την ίδια εποχή, αρχές Ιανουαρίου, και πρόκειται για αρχαία τρισυπόστατη αγροτική εορτή των αρχαίων Ελλήνων της Αττικής. Διοργανωνόταν προς τιμή της θεάς Δήμητρας, της «Αλωαίης» (θεότητα των καρπών της Γης), του Διονύσου, (θεού της αμπέλου και του οίνου) και του θεού Ποσειδώνα του καλούμενου «Φυταλμίου». Η πρωθιέρεια είχε το προνόμιο να παρουσιάζει τα δώρα (τάματα) και μόνη δε αυτή να μυεί τις υπό μύηση.
Λέγεται ότι οι γυναίκες πορεύονταν τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια, ενώ στα τραπέζια τους είχαν πολύ κρασί και ομοιώματα “φαλλών”.
Επίσης, τις ημέρες των Χριστουγέννων, ιδιαίτερα προσφιλές έθιμο σε περιοχές της Πέλλας και της Ημαθίας είναι το «Κόλιντα Μπάμπω», που σημαίνει «σφάζουν γιαγιά». Σύμφωνα με το έθιμο, οι κάτοικοι μιας περιοχής ανάβουν φωτιές και φωνάζουν «Κόλιντα Μπάμπω» για να μάθουν οι άνθρωποι για τη σφαγή του Ηρώδη και να προστατευτούν. Πρόκειται όμως, ουσιαστικά, για κάλαντα που ψάλλονται άλλοτε από παιδιά, άλλοτε από νέους, άλλοτε από ηλικιωμένους.
Να σημειωθεί ότι η “μπάμπω” είναι και ένα θρακιώτικο έδεσμα, που είναι το έντερο του γουρουνιού γεμιστό με κρέας, ρύζι και μπαχαρικά.
Με πληροφορίες από e-evros.gr, ΑΠΕ-ΜΠΕ, Βικιπαίδεια, Πηγή φωτό: epiloges.tv
